12-5-2025

Γράφει ο Ευθύμιος Πέτρου, Δημοσιογράφος

Η απατηλή σταθερότης και ο Μέττερνιχ
Πριν δύο περίπου χρόνια, γράφαμε σε αυτήν εδώ την στήλη, αναφερόμενοι σε κυοφορούμενες εξελίξεις σχετικώς προς τις οριοθετήσεις στις θάλασσές μας. Το μόνο ξεκάθαρο είναι ότι ευρισκόμεθα προ ανακατατάξεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Και πολύ φοβούμεθα ότι αυτές δεν θα ικανοποιούν τις προσδοκίες των Ελλήνων. Βεβαίως οι διεθνείς σχέσεις προϋποθέτουν ευελιξία. Τα σχέδια που έχουν οι χώρες για την διαχείριση καταστάσεων, πρέπει να μπορούν να αναπροσαρμόζονται αναλόγως των εξελίξεων. Και φυσικά δεν πρέπει να υπάρχει εμμονή σε αυτά, όταν καταφανώς έχουν αποτύχει. Όμως πρέπει να υπάρχουν και «κόκκινες γραμμές». Επιπροσθέτως οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι ειλικρινείς προς τους πολίτες. Να τους ενημερώνουν και για τα δύσκολα που ενδεχομένως έρχονται. Να αποδέχονται τις συνέπειες ενδεχομένων σφαλμάτων και να διδάσκονται από αυτά. Να κάνουν διορθωτικές κινήσεις.
Πράγματι εξελίξεις υπήρξαν. Μόνον που ούτε η οπτική μας, ούτε ο σχεδιασμός μας άλλαξαν. Σε τίποτε δεν προσαρμοσθήκαμε. Εμμένουμε στις νοοτροπίες και τις πολιτικές που καταφανώς έχουν αποτύχει. Και φυσικά οι Κυβερνήσεις μας (διότι τούτο είναι διαχρονικό) όχι μόνον δεν έχουν γίνει ειλικρινείς προς τους πολίτες, αλλά εθελοτυφλούν. Και προς τον εαυτόν τους έχουν παύσει να είναι ειλικρινείς. Και αυτήν την στιγμή, οι εξελίξεις και οι αναθεωρήσεις δεν έχουν να κάνουν μόνον με την ανατολική Μεσόγειο. Έχουν να κάνουν με ολόκληρο τον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια ζούμε μια κατάσταση συγκρούσεως αντιρρόπων τάσεων. Η μία τάσις επιχειρεί να διατηρήσει ένα κατεστημένο σύστημα προτάσσοντας ως αγαθό την “σταθερότητα”. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι την υπηρετούν οι “πιστοί” του Φουκουγιάμα, ο οποίος είχε διακηρύξει πριν δεκαετίες το “τέλος της ιστορίας” το οποίο δεν επήλθε ποτέ. Η ιστορία δεν τελειώνει. Ο κόσμος εξελίσσεται δυναμικά και η πρόοδος βασίζεται σε ανατροπές. Οι ισορροπίες είναι ασταθείς και οι περίοδοι της σταθερότητος (επίπλαστης συνήθως) είναι μικρά διαλείμματα ανάμεσα σε περιόδους μεταβάσεων, αναθεωρήσεων, ενίοτε και αποκαλύψεων. Αυτή λοιπόν είναι η δεύτερη τάσις. Η τάσις των αλλαγών. Ευρισκόμεθα προ ανατροπών οι οποίες θα διαμορφώσουν το αύριο. Και είτε μας αρέσει, είτε όχι (κάποιοι έχουν καλομάθει στην σταθερότητα) εν τέλει τα πράγματα θα αλλάξουν.
Αυτοί που σήμερα προσπαθούν να συντηρήσουν την παρηκμασμένη Ευρωπαϊκή Ένωση και κάποιους “συλλογικούς θεσμούς” που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σημερινού κόσμου, ουδόλως διαφέρουν από τον Κλέμεντ Μέττερνιχ, ο οποίος κατά τον 19ο αιώνα έδιδε αγώνα για να συντηρήσει τις καταρρέουσες απολυταρχίες της Ευρώπης. Και εκείνος τότε την ανάγκη για σταθερότητα επεκαλείτο. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο Μέττερνιχ είχε επίγνωση του ότι οι προσπάθειές του ήσαν μάταιες. Το αποκαλύπτει στα απομνημονεύματά του, όπου ομολογεί ότι πέρασε την ζωή του, προσπαθώντας να υποστυλώνει ένα οικοδόμημα που κατέρρεε. Και εύχέται να γεννιόταν μερικά χρόνια αργότερα ώστε να έχει μπροστά του ολόκληρο τον 20ο αιώνα για δημιουργήσει κάτι νέο. Μπορούμε λοιπόν εύκολα να τον φαντασθούμε στην θέση κάποιων Ευρωπαίων γραφειοκρατών σήμερα (και ο Μέττερνιχ γραφειοκράτης ήταν) που προσπαθούν ερήμην των λαών και ερήμην της ροπής της ιστορίας να διατηρήσουν κάποια σχήματα και κάποιες καταστάσεις που έχουν ξεπερασθεί από την νέα μορφή που αποκτά ο κόσμος. Το κακό είναι ότι σε τέτοιες εποχές ο κόσμος γίνεται “πολύπλοκος”. Απαιτείται ευελιξία και πολυπλόκαμος σκέψις για να διαμορφώσει μια χώρα ή ένας οργανισμός τον σχεδιασμό που θα του επιτρέψει να επιβιώσει. Και θα θυμίσουμε εδώ ότι τα σχέδια, όπως έγραφε ο θεωρητικός της στρατηγικής λοχαγός (στην εποχή του, οι βαθμοί είχαν υπόσταση) σερ Μπάζιλ Λινττλ Χαρτ, πρέπει να διαπλέκονται όπως οι κλάδοι ενός σφριγηλού δένδρου. Σχέδια με μονοδιάστατη κατεύθυνση, χωρίς δυνατότητες αναπροσαρμογής δεν έχουν μεγαλύτερη αξία από ένα σκουπόξυλο. Και δυστυχώς η στρατηγική σκέψις της σημερινής Ευρώπης, των ευρωπαϊκών θεσμών, όπως έχουν διαμορφωθεί σήμερα, είναι τόσο μονοδιάστατη που μόνον με σκουπόξυλο μπορεί να τις συγκρίνει κανείς.

Δημοσιεύεται στην ΕΣΤΙΑ

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη