10-4-2025

Γράφει ο Στέλιος Φενέκος, Υποναύαρχος ε.α.

ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ – ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ – ΣΥΝΕΓΕΡΜΟΣ

(Έτσι καλούσαμε το πλήρωμα στα πλοία να αναλάβει θέσεις για αντιμετώπιση απειλής)

Πριν μερικές ημέρες βρέθηκα σε μια συζήτηση, στο κανάλι ATTICA tv, με τον Νίκο Φελέκη και τον Γιώργο Τσακίρη. Εκεί επισήμανα ότι εάν αλλάξουν οι παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες, σύμφωνα με όσα διακηρύσσει ο Τραμπ, τότε το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Ελλάδος θα τεθεί υπό αμφισβήτηση και αδυναμία υλοποίησής.

Παρακολουθώντας δε τις συζητήσεις που γίνονται στο συνέδριο των Δελφών, προβληματίσθηκα από την αισιοδοξία που εκφράζουν οι περισσότεροι συμμετέχοντες για την οικονομία της Ελλάδος και την ικανότητά της να φέρει σε πέρας ένα τέτοιο υπερ-φιλόδοξο πρόγραμμα υπό τις διαφαινόμενες συνθήκες.

Η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σήμερα, μετά την επιβολή των δασμών σε πολλές χώρες από τον Τραμπ (game changer για το παγκόσμιο εμπόριο και την Οικονομία) βρίσκονται μπροστά σε μια σειρά από οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις, οι οποίες επηρεάζουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης και υλοποίησης από τις χώρες του ανακοινωθέντος εξοπλιστικού προγράμματος της ΕΕ των 800 δις ευρώ.

Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ανάλυση των οικονομικών δεδομένων και της στρατηγικής χρηματοδότησης που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα, για την υλοποίηση ενός εξοπλιστικού προγράμματος ύψους 25 επιπλέον δισ. ευρώ σε 12 χρόνια, ως προς τα διαρθρωτικά και γεωοικονομικά προβλήματα που επηρεάζουν την χώρα.

1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ .

Οι τελευταίες αλλαγές στους δασμούς που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ σε χώρες της ΕΕ (25% στα αυτοκίνητα-Χάλυβα-Αλουμίνιο και 200% στα ποτά) και σε χώρες (10%) και στην Κίνα (125%), έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο εμπόριο και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ, θα υποστεί αυξημένα κόστη για εισαγωγές από τις ΗΠΑ και θα έχει περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές των ΗΠΑ. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ενδέχεται να επιδεινωθεί, καθώς οι εξαγωγές προϊόντων προς τις ΗΠΑ και την Κίνα θα αντιμετωπίσουν αυξημένα εμπόδια και δασμούς, μειώνοντας τις προοπτικές ανάπτυξης.

Η καθυστέρηση στην επίλυση του πολέμου στην Ουκρανία, οι γεωπολιτικές αναταραχές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η ανασφάλεια που προκαλούν οι παγκόσμιες εμπορικές συγκρούσεις και οι συνεχείς Τουρκικές απειλές και διεκδικήσεις, ενισχύουν την ανάγκη για στρατηγική ενίσχυσης της άμυνας της χώρας.

Ωστόσο, αυτό το εξοπλιστικό πρόγραμμα έρχεται σε μια περίοδο όπου η ελληνική οικονομία υφίσταται ήδη πιέσεις, τόσο από τη διεθνή αγορά όσο και από τις εσωτερικές οικονομικές υποχρεώσεις.

2. ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η ελληνική οικονομία, παρά την ανάπτυξη που σημείωσε τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά το χρέος και τις οικονομικές υποχρεώσεις προς διεθνείς οργανισμούς.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το ΑΕΠ της Ελλάδας ανέρχεται περίπου στα 245 δισεκατομμύρια ευρώ, με το ακαθάριστο δημόσιο χρέος περίπου στα 400 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 165 % του ΑΕΠ).

Η χώρα εξακολουθεί να εξυπηρετεί το χρέος της μέσω συμφωνιών με την ΕΕ και το ΔΝΤ, ενώ οι δανειακές υποχρεώσεις αναμένονται να αυξηθούν σημαντικά μετά το 2030.

Τον Μάρτιο 2025, το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές κυμαίνεται περίπου στο 2.65%, ενώ τα επιτόκια των ευρωπαϊκών δανείων ήταν χαμηλότερα, γύρω στο 1,5%-2%.

Ωστόσο, η αύξηση των επιτοκίων σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της υψηλής πληθωριστικής πίεσης και των επιπτώσεων από την εν εξελίξει αναθεώρηση των δασμών, ενδέχεται να αυξήσει τα κόστη εξυπηρέτησης του χρέους, κάτι που θα ασκήσει περαιτέρω πιέσεις στον προϋπολογισμό (κυρίως προσεγγίζοντας το 2030).

3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΣΕ ΔΑΣΜΟΥΣ

α) Σε ότι αφορά τις εξαγωγές, είναι πιθανή μία μείωση εξαγωγών προς ΗΠΑ λόγω του 25% των δασμών στην ΕΕ (ελαιόλαδο, φέτα, κρασί, φάρμακα, επεξεργασμένα τρόφιμα). Επίσης μία έμμεση μείωση εξαγωγών σε Ε.Ε. χώρες λόγω μείωσης της ζήτησής τους.

β) Στο πεδίο του τουρισμού είναι πιθανή η σημαντική μείωση, λόγω της αβεβαιότητας ως προς τα εισοδήματα τουριστών, αύξησης πληθωρισμού στις χώρες και αύξησης των τιμών.

γ) Λόγω αυξημένης αβεβαιότητας θα θιγούν και οι επενδύσεις, που έτσι κι αλλιώς είναι χαμηλές στην Ελλάδα, και ενδεχόμενα να υπάρξει πιθανή καθυστέρηση δημοσίων έργων και προγραμμάτων ΕΣΠΑ.

δ) Το κόστος ζωής εκτιμάται ότι θα αυξηθεί, λόγω της αύξησης των τιμών σε εισαγωγές, συγκεκριμένα εάν υπάρξει αύξηση τιμών σε τεχνολογία, εξαρτήματα, τρόφιμα και ενέργεια. Επίσης θα υπάρξουν κι επιπτώσεις σε μεταποιητικές επιχειρήσεις που βασίζονται σε εισαγόμενες πρώτες ύλες.

ε) Συντηρητική Μακροοικονομική Πρόβλεψη για την Ελλάδα (2025-2027)

(1) ΑΕΠ: -0,5% έως -1,5% ετησίως

(2) Πληθωρισμός: +1,0% έως +1,8% επιπλέον

(3) Ανεργία: +0,5% έως +1,2%

(4) Εξαγωγές: -5% έως -10% σε ΗΠΑ και Ε.Ε.

(5) Τουριστικές Ροές: -3% έως -6%

(6) Ξένες Επενδύσεις: -10% έως -15%

στ) Μακροοικονομικά Σενάρια ΑΕΠ (βάσει εισαγωγών/εξαγωγών και επενδύσεων):

(1) Συντηρητικό Σενάριο: Πτώση εξαγωγών -5%, τουρισμός -3%, επενδύσεις -7% → μείωση ΑΕΠ ~0,7%.

(2) Αρνητικό Σενάριο: Πτώση εξαγωγών -10%, τουρισμός -6%, επενδύσεις -12% → μείωση ΑΕΠ ~1,5%.

(3) Αντισταθμιστικό Σενάριο (με πολιτικές αντίδρασης): Μείωση εξαγωγών -5% αλλά αύξηση σε Ανατολικές αγορές +3% → καθαρή επίπτωση -0,3% στο ΑΕΠ.

ζ) Σενάρια Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών:

(1) Εισαγωγές: Με αύξηση τιμών λόγω δασμών +5% → αύξηση κόστους εισαγωγών κατά ~1,2 δισ. € ετησίως

(2) Εξαγωγές: Πτώση ~800 εκ. € σε προϊόντα τροφίμων, φαρμάκων, βιομηχανίας

(3) Καθαρή επίπτωση στο ισοζύγιο: Επιδείνωση 1,5 – 2 δισ. € ετησίως (~0,7% του ΑΕΠ).

η) Υπόδειγμα Επιπτώσεων στον Δείκτη Πληθωρισμού (Μοντέλο ΠΚΤ):

(1) Εισαγόμενος πληθωρισμός λόγω αυξημένων τιμών σε βασικά αγαθά και ενέργεια: +1,2%

(2) Δευτερογενείς επιπτώσεις (μισθολογικές και μέσω μεταφορικών): +0,4%

(3) Σύνολο αύξησης πληθωρισμού: +1,6%

4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΤΙΚΟΥ

Για να επιτευχθεί το στόχος της χρηματοδότησης ενός εξοπλιστικού προγράμματος ύψους επιπλέον 25 δις ευρώ για τα επόμενα 12 χρόνια (δηλαδή πέραν του 2,5% που είναι σήμερα να πάει περίπου στο 4,2 – 4,3 %) , η Ελλάδα θα πρέπει να αξιοποιήσει μια σειρά στρατηγικών χρηματοδότησης. Η στρατηγική αυτή πρέπει να στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες:

α) Ευρωπαϊκή Συγχρηματοδότηση: Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το πρόγραμμα PESCO και τα 150 δις που διατίθενται από την ΕΕ σε άμεση διαθεσιμότητα για τα εξοπλιστικά, προσφέρουν τη δυνατότητα συνδυαστικής χρηματοδότησης μεγάλων αμυντικών προγραμμάτων. Η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτά τα προγράμματα μπορεί να μειώσει τις οικονομικές επιβαρύνσεις για το ελληνικό δημόσιο, καλύπτοντας μέρος του κόστους των εξοπλισμών.

β) Δανεισμός: Η Ελλάδα μπορεί να αντλήσει χρηματοδότηση μέσω δανείων από τις αγορές ή από την ΕΕ με χαμηλά επιτόκια. Παρά τις αυξημένες δανειακές υποχρεώσεις της χώρας, οι ευνοϊκοί όροι από την ΕΕ μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της επιβάρυνσης. Ωστόσο, η εξυπηρέτηση του χρέους παραμένει κρίσιμο ζήτημα, καθώς η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει τον έλεγχο του δημοσιονομικού ελλείμματος (είναι γεγονός ότι γίνεται προσπάθεια με τις προεξοφλήσεις).

γ) Offsets: Η στρατηγική των offsets μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη για την Ελλάδα, καθώς οι προμηθευτές οπλικών συστημάτων μπορούν να προσφέρουν επενδύσεις και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, μειώνοντας τα καθαρά έξοδα της χώρας για την απόκτηση εξοπλισμών.

5. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΡΟΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

Η ανάλυση ευαισθησίας είναι απαραίτητη για την εκτίμηση του αντίκτυπου των αλλαγών στους εξωτερικούς παράγοντες, όπως τα επιτόκια και η οικονομική ανάπτυξη.

Αν τα επιτόκια αυξηθούν π.χ. από το 2,65 % στο 4-5%, η επιβάρυνση του προγράμματος μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, προσθέτοντας σημαντικά κόστη στους τόκους και τη συνολική χρηματοδότηση.

Στην περίπτωση αυτή, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερες δυσκολίες στη χρηματοδότηση του προγράμματος και ενδέχεται να αναγκαστεί να αναθεωρήσει τις προτεραιότητές της για τους επόμενους δώδεκα μήνες. Παράλληλα, η επιβράδυνση της ανάπτυξης, η οποία προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια λόγω των παγκόσμιων εμπορικών πιέσεων και των αυξημένων δασμών, μπορεί να επηρεάσει τη δυνατότητα αποπληρωμής των δανείων.

Η χρηματοδότηση του προγράμματος μέσω δανείων, ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και αντισταθμιστικών οφελών μπορεί να επιτύχει τη διασφάλιση της στρατηγικής της χώρας, αλλά η υλοποίηση αυτών των στρατηγικών εξαρτάται από την ικανότητα της Ελλάδας να διαχειριστεί τις δημοσιονομικές της υποχρεώσεις και να εξασφαλίσει ευνοϊκούς όρους δανεισμού.

6. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της δημοσιονομικής της θέσης και να αξιοποιήσει πλήρως τις ευρωπαϊκές δυνατότητες χρηματοδότησης.

Η σωστή κατανομή των πόρων και η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στη φορολογική πολιτική, στις δημόσιες δαπάνες και στη δημόσια διοίκηση, καθώς και η αναγκαία αύξηση των επενδύσεων, θα ενισχύσουν τη δυνατότητα της χώρας να χρηματοδοτήσει το εξοπλιστικό πρόγραμμα χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά η ευρύτερη οικονομική σταθερότητα.

7. ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

1) Η στρατηγική υλοποίησης ενός εξοπλιστικού προγράμματος ύψους 25 δισεκατομμυρίων ευρώ επιπλέον σε 12 χρόνια (μέχρι το 2037) είναι με ρεαλιστική, υπό ορισμένες αισιόδοξες προϋποθέσεις όμως.

2) Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, οι στρατηγικές συνεργασίες μέσω του PESCO και η σωστή διαχείριση του δανεισμού από τις αγορές και των offsets αποτελούν τα κλειδιά για την επίτευξη αυτού του στόχου.

3) Ωστόσο, οι οικονομικές πιέσεις, η γεωπολιτική αβεβαιότητα που δημιουργείται λόγω του ανελέητου παγκόσμιου εμπορικού ανταγωνισμού και η ανάγκη για σωστή διαχείριση των δημοσιονομικών πόρων (με δεδομένο την αύξηση των απαιτήσεων εξυπηρέτησης του χρέους της χώρας μετά το 2030) καθιστούν αυτήν τη στρατηγική δύσκολη και απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και προσαρμογή στην παγκόσμια και ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

4) Αν η Ελλάδα καταφέρει να εξασφαλίσει ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης και να επιτύχει πολιτική και διοικητική συναίνεση για την υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων, θα μπορέσει να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες, να συμβάλει στην ασφάλεια της Ευρώπης και να διασφαλίσει την εθνική της κυριαρχία με βιώσιμο τρόπο.

5) Όμως πρέπει να βρισκόμαστε σε κατάσταση συναγερμού προκειμένου να προλάβουμε τις ραγδαίες εξελίξεις που επέρχονται στο παγκόσμιο εμπόριο και την Οικονομία.

6) Μην επαναπαυθούμε όπως το 2009, όπου εμφανιζόταν η Ελλάδα ψευδεπίγραφα ως θωρακισμένη και τελικά ο θώρακας ήταν από χαρτί!

*Το κείμενο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη