30-3-2025

Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας, Ιστορικός-Συγγραφέας

Εκτός από τη ρωσοουκρανική ένοπλη σύγκρουση που συνεχίζεται, εκτιμάται ότι είναι πολύ πιθανή η δημιουργία έντασης – κρίσης στη Βαλτική. Το Καλίνινγκραντ είναι μια περιοχή με ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία και με πολύπλοκη ιστορία, ειδικά από τον τερματισμό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα.

Πηγή

Παλαιότερα γνωστό ως Κένιξμπεργκ (Königsberg), ήταν μέρος της Ανατολικής Πρωσίας. Το 1945, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Πότσδαμ η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε την περιοχή και προσήρτησε το βόρειο τμήμα της Ανατολικής Πρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του Κένιξμπεργκ. Οι Γερμανοί κάτοικοι εκδιώχθηκαν ή εκτοπίστηκαν και η περιοχή εποικίστηκε με Ρώσους και άλλους Σοβιετικούς πολίτες. Το 1946, το Κένιξμπεργκ μετονομάστηκε σε Καλίνινγκραντ, προς τιμήν του Σοβιετικού πολιτικού Μιχαήλ Καλίνιν.

Η περιοχή μετατράπηκε σε κλειστή στρατιωτική ζώνη με ισχυρή παρουσία του Σοβιετικού Στρατού και με περιορισμένη πρόσβαση σε πολίτες και ξένους. Ανήκε διοικητικά στη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδία (μέρος της ΕΣΣΔ), αλλά δεν είχε χερσαία σύνδεση με τον υπόλοιπο ρωσικό χώρο, καθώς ευρισκόταν ανάμεσα σε Λιθουανία και Πολωνία.

Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το Καλίνινγκραντ έγινε αποκομμένος ρωσικός θύλακας και η γεωπολιτική του σημασία αυξήθηκε, ιδίως λόγω της θέσης του στη Βαλτική και της εγγύτητάς του με κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Από το 2004, με την ένταξη της Λιθουανίας και της Πολωνίας στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, η πρόσβαση στο Καλίνινγκραντ μέσω ξηράς απαιτεί διαβατήρια και ειδικές άδειες διέλευσης. Το 2022, με τον πόλεμο στην Ουκρανία, το Καλίνινγκραντ έγινε ξανά επίκεντρο της έντασης Ανατολής-Δύσης, με νέες στρατιωτικές κινητοποιήσεις και ανησυχίες για πιθανή σύγκρουση γύρω από τον λεγόμενο «διάδρομο του Σουβάλκι» — μια στενή λωρίδα γης που ενώνει Πολωνία και Λιθουανία, και θα μπορούσε να αποκόψει το Καλίνινγκραντ από τη Ρωσία σε περίπτωση σύγκρουσης.

Η Βαλτική Θάλασσα αποτελεί νευραλγικό σημείο για το ΝΑΤΟ. Είναι παράλληλα ο «μαλακός υπογάστριος κρίκος» της Ρωσίας, ενώ ταυτόχρονα είναι το βορειοανατολικό όριο της δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο, γύρω από τη Βαλτική υπάρχει ένα “εξωτερικό δαχτυλίδι”, το τόξο Νορβηγίας–Δανίας που αποτελεί ναυτικό προπύργιο στον Βόρειο Ατλαντικό και σημαντική θαλάσσια περιοχή για τον έλεγχο της πρόσβασης της Ρωσίας στον Ατλαντικό μέσω της Θάλασσας του Μπάρεντς. Άλλως τε για τον έλεγχο αυτής της περιοχής πραγματοποιήθηκε η περίφημη Ναυμαχία της Γιουτλάνδης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που έκρινε εν πολλοίς την έκβαση του πολέμου καθώς χάνοντας τον έλεγχο της Βόρειας Θάλασσας, η Γερμανία αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού.

Αυτό το εξωτερικό δαχτυλίδι μπορεί να παρομοιαστεί με έναν «εξωτερικό φράχτη» που θα απέτρεπε στη Ρωσία την έξοδο στη Βόρεια Θάλασσα, μια στρατηγική που θυμίζει την ανάσχεση (containment) του Ψυχρού Πολέμου. Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η προσοχή του Προέδρου Τραμπ είναι στραμμένη προς τη Κίνα και είναι διατεθειμένος να προσφέρει μια νέα Γιάλτα στον Πούτιν. Σε ποιό σημείο είναι ωστόσο πρόθυμος να φτάσει ο Αμερικανός Πρόεδρος;

Μια εγκατάλειψη της Βαλτικής θα είχε ολέθριες συνέπειες για τη συνοχή της Δύσης και την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ και των ίδιων των ΗΠΑ. Αν οι ΗΠΑ εγκατέλειπαν τον έλεγχο της Βαλτικής, θα άφηναν ουσιαστικά ακάλυπτα τρία κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και θα υπονόμευαν την αξιοπιστία της Συμμαχίας, θεμελιώδες στοιχείο για την αμερικανική εξωτερική πολιτική μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, θα ενίσχυε το κλίμα ανασφάλειας στην Ευρώπη, θα δημιουργούσε αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ, ενώ, είναι ιστορικά εξακριβωμένο ότι οι τακτικές κατευνασμού και υποχώρησης δεν παράγουν ασφαλή αποτελέσματα στις Διεθνείς Σχέσεις.

Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.blog

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη