15-2-2025

Γράφει ο Στέφανος Σκαρμίντζος, Ιστορικός ΜΑ Military History

Στα παρακάτω κείμενα εξιστορούν τα εκπληκτικά κατορθώματα Ελληνίδων της Αρχαιότητας εν καιρώ πολέμου, απέναντι σε εισβολείς και αντιπάλους, οι οποίοι γνώρισαν την ήττα και τη ντροπή από θηλυκούς πολεμιστές. 

Οι μελετητές της Αρχαιότητας μάς παρουσιάζουν την εικόνα της αρχαίας Ελληνίδας να κάθεται στον αργαλειό να υφαίνει, να γεννά και να ανατρέφει παιδιά και γενικά να ζει στην σκιά των ανδρών συγγενών της. Οι Αμαζόνες, οι περίφημες πολεμίστριες της Αρχαιότητας είχαν ξενική καταγωγή και οι μελετητές τις θεωρούν την τελευταία ικμάδα αντίστασης των μητριαρχικών κοινωνιών. Το στερεότυπο της περιορισμένης Αρχαίας Ελληνίδας, που αναπαράγεται πάρα πολύ από τις φεμινίστριες στην εποχή μας, δεν συνάδει απόλυτα με την ιστορική πραγματικότητα που είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό.

Μπορεί στις μεγάλες αστικές περιοχές οι γυναίκες κυρίως των ανωτέρων τάξεων να ζούσαν περιορισμένες στα σπίτια τους, αλλά οι αρχαίοι μύθοι μάς πληροφορούν ότι οι συνθήκες και τα ήθη ήταν μάλλον διαφορετικά εκτός των πόλεων. Ο μύθος της ηρωίδας Αταλάντης, που πήρε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και το Κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου, μας δίνουν την ένδειξη ότι οι πληθυσμοί της ορεινής Ελλάδος αντιμετώπιζαν πολύ διαφορετικά το θέμα: «γυναίκες και όπλα».

Στις ορεινές περιοχές της Ελλάδος, όλοι έπρεπε να υπερασπίζουν πάση θυσία τα πολύτιμα κοπάδια ζώων, που εξασφάλιζαν την επιβίωση της φρατρίας. Σε αυτό τον αμείλικτο αγώνα επιβίωσης, οι γυναίκες εμπλέκονταν μάλλον ενεργά. Αν δεν υπήρχαν αρσενικά τέκνα στην κατάλληλη ηλικία, τότε οι κόρες θα επωμίζονταν τα οικογενειακά βάρη. Για να αντιμετωπίσουν τα τετράποδα ή και τα… δίποδα «αγρίμια», έπρεπε να μάθουν την χρήση της σφεντόνας, του τόξου και του ακοντίου. Ακόμα και σήμερα οι γυναίκες της ορεινής Ελλάδας θεωρούνται σκληροτράχηλες και οι Ηπειρώτισσες το απέδειξαν μάλιστα στα 1940, όταν αψηφώντας τις χιονοθύελλες της Πίνδου συνέβαλαν τα μέγιστα στον ανεφοδιασμό του Ελληνικού Στρατού.

Συνήθως οι Αρχαίες Ελληνίδες, όπως άλλωστε είναι πιο συνηθισμένο, συνέβαλαν κυρίως στην παραπλάνηση του εχθρού. Χαρακτηριστική είναι μια περίπτωση τον 7ο προχριστιανικό αιώνα κατά την οποία ο βασιλιάς Αργαίος της Μακεδονίας ξεγέλασε τους Ιλλυριούς ως προς το μέγεθος του στρατού του, βάζοντας τις ιέρειες του Διονύσου, που έφεραν θύρσους, να παρελαύνουν εναλλάξ με το στρατό του σε συνθήκες κακού φωτισμού. Οι εχθροί που πίστεψαν ότι οι Μακεδόνες είχαν αριθμητική υπεροχή, εγκατέλειψαν την περιοχή χωρίς να δώσουν μάχη. (Πολύαινος «Στρατηγήματα» 4.1)

Το έργο του Πλούταρχου «ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΡΕΤΑΙ» βρίθει από παραδείγματα περιπτώσεων συλλογής πληροφοριών και υποστήριξης μυστικών επιχειρήσεων στις οποίες οι γυναίκες κινούσαν με μαεστρία τα νήματα ή σε καταστάσεις ανάγκης έκρυβαν όπλα μέσα στα ιμάτιά τους.

Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε περιπτώσεις που οι Αρχαίες Ελληνίδες ενεπλάκησαν ενεργά σε καθαρά πολεμικές ενέργειες και θα παραθέσουμε τα γεγονότα σε χρονολογική σειρά από την Αρχαϊκή έως την Ελληνιστική Περίοδο.

Οι γυναίκες της Τεγέας, 775 π.Χ.

Ο όγδοος προχριστιανικός αιώνας έφερε μεγάλες ανακατατάξεις στον Ελλαδικό χώρο. Οι Δωριείς, που είχαν σταθεροποιηθεί στην Λακωνία, περνούσαν φάση κοινωνικής και πολιτικής αναδιοργάνωσης με την εισαγωγή της νομοθεσίας του Λυκούργου. Αισθανόμενοι λοιπόν αρκετά ισχυροί, θέλησαν να επεκταθούν στην Αρκαδία εις βάρος της γειτονικής τους Τεγέας. Ήταν μάλιστα τόσο σίγουροι για την νίκη τους, ώστε ερμήνευσαν κατά το δοκούν ένα δελφικό χρησμό και είχαν μάλιστα φέρει μαζί τους σχοινιά για να δέσουν του Τεγεάτες αιχμαλώτους!

Η τακτική της φάλαγγας δεν είχε ακόμα παγιωθεί και οι συγκρούσεις γίνονταν όπως περιγράφονται στα Ομηρικά έπη. Ο βασιλιάς Χάριλλος και οι βαριά οπλισμένοι αριστοκράτες οδηγούσαν τις εφόδους, προσπαθώντας να εξουδετερώσουν τους αντιπάλους ομολόγους τους και κατόπιν να εξοντώσουν ή να αιχμαλωτίσουν τους απλούς αγρότες μαχητές, οι οποίοι δεν μπορούσαν να συγκριθούν μαζί τους σε επίπεδο εξοπλισμού και εκπαίδευσης.

Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και αιματηρή. Οι Τεγεάτες, οδηγούμενοι από το βασιλιά τους Πολυμήστορα, μάχονταν υπέρ βωμών και εστιών. Οι Σπαρτιάτες, που φαίνεται να υπερτερούσαν σε αριθμό έμπειρων μαχητών, πίεζαν τους Τεγεάτες που κινδύνευαν να λυγίσουν. Ο Χάριλλος σχεδόν πίστευε ότι είχε κερδίσει την μάχη αλλά μια άσχημη έκπληξη τον περίμενε.

Όταν οι Τεγεάτες ξεκίνησαν για την μάχη, η βασίλισσα Χοίρα (η κόρη του κάπρου) συγκέντρωσε τις θεραπαινίδες της και τις άλλες Τεγεάτισσες και αφού οπλίστηκαν με ακόντια και σφεντόνες, που ήξεραν να χρησιμοποιούν, καθώς με αυτά τα όπλα υπεράσπιζαν τα κοπάδια τους από τα αγρίμια, ξεκίνησαν κι αυτές να συνδράμουν του άντρες τους. Έστησαν ενέδρα στον δασωμένο λόφο Φυλακτρίδα και με το σύνθημα της βασίλισσας επετέθησαν στους Σπαρτιάτες.

Η βροχή των βλημάτων μάλλον έκαμψε πρώτα τους ελαφρότερα οπλισμένους άντρες του Χάριλλου, αλλά οι Τεγεάτισες εμψυχωμένες από την βασίλισσά τους εξαπέλυσαν κι αυτές έφοδο μόλις αντεπετέθησαν οι άντρες τους. Η Χοίρα μάλιστα αιφνιδίασε τον Χάριλλο και τον συνέλαβε αιχμάλωτο, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι που δεν πρόλαβαν να τραπούν σε φυγή συνελήφθησαν και δέθηκαν με τα ίδια σκοινιά που είχαν φέρει για να δέσουν τους Τεγεάτες!

Οι Τεγεάτες από ευγνωμοσύνη έδωσαν στη Χοίρα το προσωνύμιο Μάρπισσα (αυτή που αρπάζει αιφνιδιαστικά) και έστησαν στην αγορά της πόλης ένα άγαλμα του θεού Άρη.  Ο θεός είχε ο προσωνύμιο «Γυναικοθήνας», διότι οι γυναίκες θυσίαζαν προς τιμή του θεού και ευοχούνταν χωρίς να δίνουν στους άνδρες κρέας από το σφάγιο.

Πηγές

Παυσανίας, «Αρκαδικά» 48, 4-5 μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889.

Οι γυναίκες του Άργους, 494 π.Χ.

Το  Άργος αποτελούσε πάντα υπολογίσιμο αντίπαλο για την Σπάρτη στην Πελοπόννησο. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Κλεομένης κατάφερε να εξουδετερώσει τους Αργείους στις αρχές του 5ου προχριστιανικού αιώνα. Με στρατήγημα συνέτριψε τους Αργείους στη μάχη της Σήπειας και έκαψε ζωντανούς τους περισσότερους αντίπαλους οπλίτες, μέσα στον ιερό ελαιώνα της Ήρας. Κατόπιν οι Σπαρτιάτες, τραγουδώντας τα τρομερά πολεμικά τους άσματα, παρατάχθηκαν έξω από τα τείχη του Άργους σπέρνοντας τον πανικό και την απελπισία στην πόλη.

Μέσα στο Άργος εκείνη την περίοδο ζούσε η αρχόντισσα Τελέσιλλα. Είχε αφιερωθεί στις Μούσες και συνέθετε στίχους και μουσική, γιατί οι γιατροί της είχαν συστήσει να εντρυφήσει στη Μουσική για να ανακουφιστεί από κάποια βαριά ασθένεια που την ταλαιπωρούσε. Ψάλλοντας ύμνους εμψύχωσε τις γυναίκες και τους αμάχους και ανέφερε μάλιστα ένα αρχαίο χρησμό που έλεγε ότι το «θήλυ θα νικήσει το άρρεν».

Υπό την καθοδήγηση της Τελεσίλλας οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι και οι δούλοι εξοπλίστηκαν με τα όπλα που υπήρχαν ως αναθήματα στους ναούς και έλαβαν θέση στα τείχη με σκοπό υπερασπιστούν το Άργος. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Δημάρατος, πιθανόν οδηγώντας Σκιρίτες, προσπάθησε να καταλάβει την πόλη με νυχτερινή έφοδο, αλλά οι γυναίκες τους απέκρουσαν έχοντας μάλιστα και κάποιες απώλειες.

Ο Κλεομένης κατάλαβε ότι επιθέσεις με σκάλες ενάντια σε απελπισμένους αντιπάλους που είχαν μάλιστα και το πλεονέκτημα του ύψους, ή θα είχαν μεγάλες απώλειες ή δεν θα επετύγχαναν καθόλου και θα ήταν όνειδος για τους καλύτερους μαχητές της Αρχαϊκής Ελλάδας να αποκρουστούν από γυναίκες. Ποιώντας λοιπόν την ανάγκη φιλοτιμία είπε, ότι δεν είναι «αντρίκιο να πολεμά με γυναίκες» και οι Σπαρτιάτες αποσύρθηκαν.

Οι Αργείοι σε ένδειξη ευγνωμοσύνης έθαψαν τις γυναίκες που σκοτώθηκαν στην απόκρουση του Δημάρατου κατά μήκος του δημόσιου δρόμου και επέτρεψαν ημέρα γυναικοκρατίας στο Άργος, κατά την εορτή των «Υβριστικών». Επίσης, ανήγειραν προς τιμή της Τελεσίλλας ανάγλυφη στήλη κοντά στο θέατρο του Άργους στην οποία η ποιήτρια παριστανόταν όρθια, έχοντας στα πόδια της βιβλία, ενώ κρατούσε στα χέρια της ένα κράνος. Επίσης, καθιέρωσαν εορτή προς τιμή της Ήρας Αρείας, κατά την οποία οι γυναίκες του Άργους χόρευαν φορώντας κορινθιακά κράνη.

Πηγές

Ηρόδοτος, «Ιστορίαι» βιβλίο 6   Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Παυσανίας, «Κορινθιακά» 2, 20 μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889,

Πλούταρχος «Γυναικών Αρεταί» 4 Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Theodor Bergk, Poetae Lyrici Graeci, iii. (1843)

Οι γυναίκες της Ελλάδας κατά τα Μηδικά

Η Περσική εισβολή του 480 π.Χ ήταν η μεγαλύτερη απειλή που είχε αντιμετωπίσει ο Ελληνισμός μέχρι τότε. Η πτώση των Θερμοπυλών έκανε τις πόλεις της Λοκρίδας, της Φωκίδας και της Βοιωτίας  (πλην Θεσπιών και Πλαταιών) να μηδίσουν, αλλά οι ορεινοί πληθυσμοί κατέφυγαν με τα κοπάδια τους στην Οίτη και τον Παρνασσό. Οι γυναίκες της Φωκίδας που τριάντα χρόνια πριν είχαν ψηφίσει να καούν ζωντανές παρά να υποδουλωθούν στους Θεσσαλούς, άρχισαν να παρενοχλούν τα αποσπάσματα ανεφοδιασμού των εχθρών.

Το επισιτιστικό πρόβλημα των Περσών, οξυμένο μετά την καταστροφή της Σαλαμίνας, ανάγκασε τον Ξέρξη να αποσυρθεί πίσω στην Ασία. Ογδόντα χρόνια αργότερα, ο Ξενοφών θα δήλωνε στον βασιλιά τον Παφλαγόνων: «Οι ένοπλες γυναίκες ντρόπιασαν τον Μεγάλο Βασιλιά!».

Πηγές

Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Ξενοφών «Ανάβασις» 6.1.13 Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Οι γυναίκες των Πλαταιών, 431 π.Χ.

Την άνοιξη του 431 π.Χ., ο Πλαταιέας Ναυκλείδης, επιθυμώντας να εγκαταστήσει τυραννίδα στην πόλη, έμπασε μια νύκτα κρυφά τριακόσιους Θηβαίους οπλίτες υπό τους βοιωτάρχες Πυθάγγελο και Διέμπορο, με σκοπό να επαναφέρουν την πόλη στη Βοιωτική Ομοσπονδία. Οι Θηβαίοι, πιστεύοντας ότι με τον εξαναγκασμό θα είχαν καλύτερα αποτελέσματα παρά με τη βία, αρνήθηκαν να συλλάβουν άμεσα τους πολιτικούς αντιπάλους του Ναυκλείδη και προτίμησαν να διαπραγματευτούν με τους Πλαταιείς. Στρατοπέδευσαν λοιπόν στην αγορά των Πλαταιών και ανέμεναν.

Αυτό υπήρξε σφάλμα, γιατί καθώς ξημέρωνε, οι Πλαταιείς αντελήφθησαν πόσο λίγοι ήταν οι αντίπαλοί τους και αποφάσισαν να υπερασπίσουν δυναμικά την ελευθερία τους. Απέκλεισαν με βοϊδάμαξες τις οδούς περιμετρικά της αγοράς και επιτέθηκαν στους Θηβαίους, αλλά οι επίλεκτοι οπλίτες δεν κάμπτονταν εύκολα και μάλιστα απέκρουσαν δύο φορές τους Πλαταιείς.

Οι γυναίκες της πόλης, όμως, ανέβηκαν στους εξώστες και τις στέγες και άρχισαν να πετούν πέτρες και κεραμίδια στους εχθρούς, προσπαθώντας με τον τρόπο αυτόν να συνδράμουν τους άντρες τους, που αγωνίζονταν να τις υπερασπίσουν. Κάτω από χαλάζι των βλημάτων, οι Θηβαίοι δεν μπορούσαν να διατηρήσουν τη συνοχή της φάλαγγας τους και η τρίτη έφοδος των Πλαταιέων συνδυασμένη με τις βολές των γυναικών τους τούς διέλυσε. Παρά τον αγώνα, η πόλη στο τέλος θα υπέκυπτε μετά από μακρόχρονη πολιορκία.

ΠΗΓΕΣ

Θουκιδίδης «Ιστορία» 2. 2-5 Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Οι γυναίκες της Φωκίδας και της Αιτωλίας, 279 π.Χ.

Το 279 π.Χ. η Ελλάδα δέχτηκε την εισβολή των Κελτών, που πιεσμένοι από τον υπερπληθυσμό των βορείων πατρίδων τους εισέβαλαν στον Νότο. Οι εξαντλημένοι από τις εμφύλιες συγκρούσεις Έλληνες, που διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να συνδιαλέγουν με αυτούς τους άγριους εχθρούς, αποφάσισαν με το θάρρος που δίνει η απελπισία να αντισταθούν στο στενό των Θερμοπυλών. Το στενό των Θερμοπυλών δεν επέτρεπε στους Κέλτες να εκμεταλλευτούν την αριθμητική τους υπεροχή. Επιτίθονταν με λύσσα σαν ασύντακτες μάζες, αλλά δεν κατάφερναν να ανατρέψουν τους Έλληνες οπλίτες. Ταυτόχρονα, τα αθηναϊκά πλοία φορτωμένα τοξότες και βλητικές μηχανές πλησίαζαν την ακτή και προκαλούσαν τρομερές απώλειες στους πιεσμένους Κέλτες.

Ο Κέλτης ηγήτορας Βρέννος, για να αναγκάσει τους υπερασπιστές να εγκαταλείψουν το πέρασμα εξαπέλυσε μία στρατιά κατά της Αιτωλίας και μία κατά των Δελφών. Οι Αιτωλοί εγκατέλειψαν το πέρασμα για να υπερασπίσουν τις πόλεις τους και οι Φωκείς έφυγαν για να υπερασπίσουν τους Δελφούς. Οι Αθηναίοι εκκένωσαν τους υπόλοιπους Έλληνες μαχητές με τον στόλο τους, αλλά ο Βρέννος δεν προέλασε περιμένοντας τα αποτελέσματα των αποσπασμάτων του.

Οι Κέλτες ρήμαξαν την πολίχνη Κάλλιο, που βρίσκονταν στη διαδρομή τους. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, η θηριωδία τους εξόργισε πιο πολύ τις γυναίκες από τους άντρες. Ένα στράτευμα από την Αχαΐα, που προσπάθησε να εμποδίσει τους εισβολείς να προελάσουν περισσότερο, κινδύνευσε να ηττηθεί, αλλά οι Κέλτες νικήθηκαν από την αιφνιδιαστική επίθεση που εξαπέλυσαν οι γυναίκες της Αιτωλίας στα πλευρά και τα νώτα τους.

Στους Δελφούς οι γυναίκες ανέβηκαν στα ψηλότερα μέρη και συνέδραμαν τους υπερασπιστές πετώντας πέτρες ή κυλώντας βράχους εναντίον των εχθρών. Τρομαγμένοι από την λυσσαλέα αντίσταση των Φωκέων οι Κέλτες πολεμιστές υποχώρησαν άτακτα.

Οι γυναίκες χωρισμένες σε μικρά αποσπάσματα ακολουθούσαν καταπόδας τους επιδρομείς και σκότωναν αμείλικτα τους βραδυπορούντες. Πλεονεκτούσαν γιατί ήξεραν την περιοχή καθώς περιπλανιόνταν με τα κοπάδια των οικογενειών τους και έστηναν ενέδρες στα περάσματα εμποδίζοντας τους Κέλτες να αρπάζουν τρόφιμα ή να βρίσκουν καταφύγιο από την κακοκαιρία.

Παρά την προσπάθεια των Δυτικών ιστορικών να εμφανίσουν την Κελτική επιδρομή ως επιτυχημένη, τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν συμφωνούν μαζί τους. Αντίθετα, φαίνεται ότι τα καιρικά φαινόμενα και ο αμείλικτος ανταρτοπόλεμος των Αιτωλών και των Φωκέων στον οποίο πρωτοστάτησαν οι γυναίκες, εξόντωσαν τους βαρβάρους. Όταν ο Βρέννος έμαθε την καταστροφή αυτοκτόνησε και οι Κέλτες, αφού υποχώρησαν στην Μακεδονία και την Θράκη, πέρασαν στην Μικρά Ασία όπου τελικά συνετρίβησαν από τους Περγαμηνούς. Οι Έλληνες καθιέρωσαν εορτή με το όνομα «Σωτήρια», σε ανάμνηση του γεγονότος.

ΠΗΓΕΣ

Παυσανίας, «Φωκικά» μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889,

Διόδωρος Σικελιώτης «Ιστορία» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Οι γυναίκες της Σπάρτης, 272 π.Χ.

Οι γυναίκες της Σπάρτης, αν και χαίρουν υψηλής εκτίμησης από τους μελετητές τη Αρχαιότητας, ίσως είναι υπερεκτιμημένες. Μόνο ο Πολύαινος αναφέρει ότι η βασίλισσα Χειλωνίδα πήγε στον σύζυγό της Θεόπομπο, που είχε αιχμαλωτιστεί από τους Αρκάδες, και άλλαξε ρούχα μαζί του βοηθώντας τον έτσι να δραπετεύσει.

Οι Σπαρτιάτισσες μάλλον δεν στάθηκαν στο ύψος τους κατά την εισβολή του Επαμεινώνδα στην Λακωνία. Ο σχολιαστής στο έργο του Πλουτάρχου «Αγησίλαος» αφήνει πολλές αιχμές εναντίον τους. Αντίθετα το μεγαλείο των Σπαρτιατισσών φάνηκε στην Ελληνιστική περίοδο.

Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος δέχτηκε την πρόσκληση του εξόριστου βασιλιά της Σπάρτης Κλεώνυμου να τον αποκαταστήσει στον θρόνο του και εισέβαλε στην Πελοπόννησο με ένα μεγάλο στρατό, αποτελούμενο σε μεγάλο ποσοστό από Κέλτες μισθοφόρους. Επίσημα διακήρυξε ότι ερχόταν για να γλιτώσει τους Πελοποννησίους από την «τυραννία του Αντιγόνου της Μακεδονίας», αλλά δεν έπειθε και πολλούς.

Οι Σπαρτιάτες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση καθώς ο βασιλιάς Αρέας έλειπε με τον στρατό στην Κρήτη. Στην αρχή σκέφτηκαν να στείλουν τα γυναικόπαιδα στην Κρήτη αλλά η βασίλισσα Αρχιδάμεια παρουσιάστηκε στη συνέλευση κρατώντας ένα ξίφος και δήλωσε ότι οι γυναίκες δεν επιθυμούν να δουν την Σπάρτη στα χέρια του Πύρρου. Οι Σπαρτιάτες αναθάρρησαν χάρη στα λόγια της βασίλισσας και με την βοήθεια των γυναικών τους έσκαψαν μια τάφρο γύρω από την πόλη και από πίσω της τοποθέτησαν άμαξες γεμάτες πέτρες και ενωμένες με αλυσίδες. Η Σπάρτη για πρώτη φορά αποκτούσε τείχη…

Ο Πύρρος, πιστεύοντας ότι θα νικήσει εύκολα, διέταξε τον στρατό του να επιτεθεί. Οι Σπαρτιάτες προέβαλαν ερρωμένη αντίσταση και οι γυναίκες διακινδύνευαν στην μάχη, προσπαθώντας να φέρουν νερό στους άντρες και να απομακρύνουν τους τραυματίες, ενώ σε μερικές περιπτώσεις συνεπλάκησαν και με τον εχθρό πετώντας πέτρες ή χρησιμοποιώντας τσεκούρια! Κι ενώ η κατάσταση έδειχνε απελπιστική για τους Σπαρτιάτες, ο βασιλιάς Αρέας γύρισε εγκαίρως από την Κρήτη εξαναγκάζοντας τον Πύρρο να υποχωρήσει.

ΠΗΓΕΣ

Παυσανίας, «Λακωνικά» 13, 6  μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889

Πλούταρχος «Πύρρος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Οι γυναίκες του Άργους 272 π.Χ.

Ο Πύρρος, μετά την ήττα του στην Σπάρτη, βρέθηκε να αντιμετωπίζει τον Αντίγονο της Μακεδονίας έξω από το Άργος. Δοκίμασε να καταλάβει την πόλη με καταδρομική επιχείρηση, προσπαθώντας να βάλει τον στρατό του μέσα στα τείχη με την βοήθεια προδοτών. Οι Κέλτες μισθοφόροι κατέλαβαν την αγορά, οι ελέφαντες του προκάλεσαν σύγχυση στις πύλες και οι Αργείοι μάχονταν απεγνωσμένα. Και ενώ οι άντρες αλληλοσφάζονταν στα σοκάκια, οι Αργείες έριχναν κεραμίδια από τις στέγες. Ο Πύρρος, που προσπαθούσε να βάλει τάξη στο χάος, δέχτηκε στο κεφάλι ένα κεραμίδι που του πέταξε μία Αργεία φοβούμενη για την ζωή του γιού της, που κινδύνευε να σκοτωθεί από τον βασιλιά και ο Πύρρος έπεσε στο έδαφος για τον αποτελειώσουν κατόπιν οι αντίπαλοί του!

ΠΗΓΕΣ

Παυσανίας, «Κορινθιακά» 2, 20,  μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889 Πλούταρχος «Πύρρος»  Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Οι γυναίκες της Σπάρτης 195 π.Χ.

Ο τελευταίος άξιος ηγέτης της Σπάρτης υπήρξε ο Νάβις. Όμως, παρά τις ανορθωτικές του προσπάθειες, δεν κατάφερε να  ανέλθει στο ύψος των περιστάσεων και κατέληξε το 195 π.Χ. να εμπλακεί σε πόλεμο με τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους. Οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν στενά την Σπάρτη. Ο στρατός του Νάβι αποτελούμενος κυρίως από ελαφρά τμήματα είχε σοβαρό μειονέκτημα κατά των βαριά οπλισμένων Ρωμαίων λεγεωνάριων.  

Χάρη στην θωράκισή τους, οι Ρωμαίοι διέσπασαν την άμυνα σε πολλά σημεία αλλά οι στενοί δρόμοι εμπόδιζαν την προέλασή τους. Κι ενώ οι άντρες μάχονταν στους δρόμους, οι γυναίκες από τις στέγες έριχναν πάνω στους εισβολείς ό,τι βλήμα έβρισκαν πρόχειρο. Οι Ρωμαίοι όμως προήλαυναν ακάθεκτοι. Ο στρατηγός του Νάβι, Πυθαγόρας, με την βοήθεια των γυναικών έβαλε φωτιά στα σπίτια της περιμέτρου, αναγκάζοντας τον Ρωμαίο στρατηγό Φλαμινίνο να διατάξει υποχώρηση.

ΠΗΓΕΣ

Πολύβιος «Ιστορία» 21,11,10  μτφ. Evelyn S. Shuckburgh London: Macmillan, 1889

Λιβιος «Ιστορια της Ρώμης» 34,37,40 εκδ. J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905

Πλούταρχος «Φλαμινίνος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Επίλογος

Είναι φανερό ότι στην Αρχαιότητα οι Ελληνίδες, όταν το απαίτησαν οι περιστάσεις, πρωτοστάτησαν στην άμυνα των πόλεών τους, εγκαταλείποντας τον ρόλο της παθητικής γυναίκας, αν ποτέ αυτός υπήρξε μια ουσιαστική πραγματικότητα. Αυτός ο ενεργητικός ρόλος στην άμυνα υπήρξε ιδιαίτερα έντονος στις αγροτικές κοινωνίες, όπου οι γυναίκες αναλάμβαναν αρκετές φορές σκληρά ανδρικά καθήκοντα. Ωστόσο, και στις αστικές κοινωνίες των κρατών-πόλεων, η απελπισία και ο κίνδυνος απώλειας βωμών, εστιών αλλά και των γόνων τους, οδήγησαν τις γυναίκες σε σθεναρή άμυνα, φέρνοντας πολλές φορές την ήττα και τη ντροπή σε σκληροτράχηλους πολεμιστές.

«Ο Θάνατος του Πύρρου», πίνακας του Bertholet Flémal (Βασιλικό Μουσείο Τεχνών του Βελγίου)

Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.blog