10-2-2025

Γράφει ο Στέφανος Σκαρμίντζος, Ιστορικός ΜΑ Military History

Οι πληθυσμοί που κατοίκησαν την ακτή του Λεβάντε δεν σχημάτισαν μεγάλα έθνη όπως οι πληθυσμοί που κατοικούσαν στο Νείλο ή στην Μεσοποταμία.  Έτσι  οι πόλεις κράτη πάντα βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των μεγάλων δυνάμεων της εποχής Μιττανών και Αιγυπτίων.  Αργότερα οι παρηκμασμένοι Μιττανοί εκτοπίστηκαν από τους Χετταίους που κι αυτοί συγκρούονται με τους Αιγυπτίους για τον έλεγχο της ανατολικής ακτής της Μεσογείου και των εμπορικών οδών.  Η μεγάλη μάχη του Καντές το 1274 πΧ.  άφησε τους δύο αντιπάλους εξασθενημένους και άνοιξε το δρόμο στις φιλοδοξίες των Ασσυρίων αλλά και στις πειρατικές διαθέσεις των Λαών της Θάλασσας που σάρωσαν τα μικρά κράτη της λεβαντίνικης ακτογραμμής. Οι Αιγύπτιοι κατάφεραν να αποκρούσουν  του εισβολείς και να  τους εγκαταστήσουν ένα είδος υποτελών συνοροφυλάκων στις πόλεις της ακτής Τύρο Σιδώνα και Γάζα. Από το όνομα της πιο ισχυρής φυλής, τους Πελεστέτ (Φιλισταίοι) η περιοχή ονομάστηκε Παλαιστίνη. Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί έχοντας χαμηλή αντοχή στις ασθένειες αναμίχθηκαν σταδιακά με τους ντόπιους Σημίτες και δημιούργησαν την φυλή των Φοινίκων. Οι αιματηρές εισβολές των Ασσυρίων ωστόσο σχεδόν εξαφάνισαν τους Φιλισταίους.

Την ύστερη Εποχή του Σιδήρου (9ος αι. π.Χ), μια συμμαχία Αραμαίων, Φοινίκων και Εβραίων απέκρουσε τον Ασσυρίους και έδωσε ανάσα στην περιοχή. Τον 8^ο προχριστιανικό αιώνα ωστόσο, οι Ασσύριοι επανήλθαν υπό τον βασιλιά Τιγκλάθ Πελεσέρ ΙΙΙ  και κατέλαβαν εκ νέου την ακτογραμμή του Λεβάντε. Κυβέρνησαν με αγριότητα και οι υποτεταγμένοι πληθυσμοί επαναστάτησαν.  Μια συμμαχία οδηγούμενη από του Βαβυλωνίους κατέστρεψε τους Ασσυρίους στη μάχη της Καρχέμιδας το 605 π.Χ. και έφερε την ακτή υπό βαβυλωνιακό έλεγχο που οδήγησε σε αναγκαστικές μετοικίσεις πληθυσμών. Όταν  όμως οι Πέρσες υπέταξαν τους Βαβυλωνίους, οι Φοινικικές πόλεις δήλωσαν υποταγή στον Μεγάλο Βασιλιά και οι Πέρσες απέκτησαν πολύ αξιόπιστο ναυτικό.  Ο εμπορικός ανταγωνισμός όμως Ελλήνων και Φοινίκων οδήγησε τους  Περσικούς Πολέμους. Τον 4^ο προχριστιανικό αιώνα, ο Μ Αλέξανδρος νίκησε τους Πέρσες κι υπέταξε την ακτογραμμή για να εξασφαλίσει τις επικοινωνίες του με την Ελλάδα. 

Οι διάδοχοί του Σελευκίδες αναλώθηκαν σε συγκρούσεις με τους Πτολεμαίους και στην περιοχή επικρατούσε αστάθεια  Η ήττα των Σελευκιδών από τους Ρωμαίους στην Μαγνησία το 191 π.Χ. οδήγησε στην διάλυση του βασιλείου τους. Ακολούθως η ακτή του Λεβάντε πέρασε στην εξουσία της Ρώμης ειδικά μετά στην καταστολή της πειρατείας από τον Πομπήιο. Τον  3^ο μεταχριστιανικό αιώνα, η βασίλισσα της Παλμύρας  Ζαινέμπ Μπατ-Ζαμπάι (Ζηνοβία) έλεγξε για λίγό την ακτογραμμή αλλά νικήθηκε και κατέληξε αιχμάλωτη στην Ρώμη.  Με την διαίρεση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το Λεβάντε πέρασε στην κυριαρχία των  Βυζαντινών. Για μικρό διάστημα οι Σασσανίδες Πέρσες κατέλαβαν την ακτογραμμή αλλά νικήθηκαν από τον Ηράκλειο.

Το 636, κατέλαβαν την περιοχή οι Άραβες και εκμεταλλευόμενοι τις ναυτικές  δεξιότητες των κατοίκων τις περιοχής απείλησαν την ίδια την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχαν να την καταλάβουν. Τον 9^ο και 10^ο  αιώνα οι Βυζαντινοί έκαναν τους Σύρους  εμίρηδες υποτελείς κι ανέκτησαν την ακτογραμμή.  Όταν όμως οι Βυζαντινοί αδυνάτισαν τον 11^ο αιώνα κάλεσαν σε βοήθεια τους Σταυροφόρους που με την σειρά τους ίδρυσαν την κομητεία της Τρίπολης και το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Η Β και Γ  Σταυροφορίες απέτυχαν να το ενισχύσουν εξαιτίας των κακών σχέσεων με τους Βυζαντινούς. Αυτό τελικά οδήγησε στην ανακατάληψη του Λεβάντε από τους Μουσουλμάνους. Οι Δυτικοί τελικά εκδιώχθηκαν από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου με την πτώση της Ακρας το 1291. 

Το 1516, οι Οθωμανοί κατέλαβαν το Λεβάντε από τους Μαμελούκους κι άρχισαν να ελέγχουν το εμπόριο των  μπαχαρικών. Με τον τρόπο αυτόν πυροδοτήθηκε η Εποχή των Ανακαλύψεων από τους Χριστιανούς ανταγωνιστές τους.  Η επιδρομή των Ελλήνων στην Βηρυτό κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 δεν έφεραν αλλαγές αλλά έκανε τον Σουλτάνο να υποπτεύεται τους Χριστιανούς υπηκόους του που ήλεγχαν το εμπόριο. Η περιοχή έγινε ξανά πεδίο συγκρούσεων μεταξύ του Σουλτάνου και του εξεγερθέντος υποτελή του, Ιμπραήμ τον 19^ο αι. αλλά παρέμεινε οθωμανική κτήση χάρις στην επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων.

Στον  Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξέσπασε η Αραβική Εξέγερση στην περιοχή με υποκίνηση του Βρετανού «Λώρενς της Αραβίας» και η Ιερουσαλήμ κατελήφθη από τους Βρετανούς. Με την λήξη του πολέμου, ο Λίβανος και η Συρία έγιναν γαλλικά προτεκτοράτα αλλά η Παλαιστίνη τέθηκε υπό Βρετανική Εντολή. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μισή ακτογραμμή ελέγχονταν από το καθεστώς του Βισύ και γι’ αυτό οι Βρετανοί την κατέλαβαν φοβούμενοι πιθανές παραχωρήσεις βάσεων για τα  γερμανικά υποβρύχια. Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στην ανεξαρτησία της Συρίας, του Ισραήλ και του Λιβάνου αλλά η περιοχή μαστίζονταν από την ισραηλινο-αραβική σύγκρουση.  Ενώ οι ακτές της Συρίας και του Ισραήλ απέκτησαν κάποια σταθερότητα, ο εμφύλιος της δεκαετίας του 70 έφερε την μερική διάλυση του Λιβάνου. Η αποσπασματική αντίδραση των Δυτικών Δυνάμεων έφερε στην περιοχή περιφερειακούς παίκτες όπως το Ιράν και την Τουρκία που εξελίχθηκαν σε ισχυρούς αντιπάλους του Ισραήλ.  Τα γεγονότα που ακολούθησαν την ειδεχθή τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, δείχνουν ότι η περιοχή απέχει πόρρω από μια απλή ειρηνική διευθέτηση παραμένοντας ένα σημαντικό κέντρο αστάθειας για τη διεθνή κοινότητα.

Πηγές:

Terence Wise Ancient Armies of the Middle East Ospreypublishing 1981

Asimov, Isaac. The Near East: 10,000 Years of History. Boston: Houghton Mifflin, 1968.

Cline, Eric (2000), The Battles of Armageddon: Megiddo and the Jezreel Valley from the Bronze Age to the Nuclear Age, University of Michigan Press, ISBN 0-472-09739-3

Steven Runciman «History of the Crusades» Translated by: Nikos K. Paparrodos, Published by: Army General Staff 1977

Martin Sicker, The Islamic World in Ascendancy: From the Arab conquests to the Siege of Vienna, Praeger Publishers, 2000

David Murphy The Arab Revolt 1916-18  ospreypublishing 2008

Sam Katz Armies-in-Lebanon1982-84 Osprey Publishing 2012

Simon Dunstan The Six Day War 1967 Jordan and SyriaOsprey Publishing 2009

https://carnegieendowment.org/sada/2023/12/the-india-middle-east-europe-economic-corridor-imec-too-little-too-late?lang=en

Ο Γάλλος στρατηγός Gouraud αναγορεύει τη δημιουργία του Μεγάλου Λιβάνου παρουσία του Μεγάλου Μουφτή της Βηρυτού Mustafa Naja, ενώ στα δεξιά του ευρίσκεται ο Μαρωνίτης Πατριάρχης Elias Peter Hoyaek (πηγή)

Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.blog