4-1-2025

Γράφει ο Θεόδωρος Σαράφης, Έφεδρος Αξιωματικός ΣΞ

Τα τελευταία 3 έτη η προσοχή των Ευρωπαίων έχει στραφεί προς την Ουκρανία (2022), το Ισραήλ (2023) και πρόσφατα στη Συρία (2024). Από την άλλη μεριά του Ατλαντικού η εκλογή Τραμπ επίσης μονοπώλησε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων. Δυστυχώς η «μπαρουταποθήκη» της Ευρώπης, τα Βαλκάνια όλο το 2024 μαστίζονται από αστάθεια που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες αναταράξεις και κρίση στην περιοχή, η οποία αποτελεί το μαλακό υπογάστριο του NATO. Η μερίδα του λέοντος των προβλημάτων προέρχεται από τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ενώ ακολουθεί η Αλβανία. Δυστυχώς οι αλυτρωτισμοί, ο εθνικός και ο θρησκευτικός φανατισμός αλλά και οι πολιτικές επιρροές της Τουρκίας και της Ρωσίας δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Στο παρακάτω κείμενο θα επιχειρηθεί να αναδειχθούν τα γεγονότα, τα οποία αλληλοεπιδρούν σε διάφορες χώρες των Βαλκανίων με πολύ πιθανό ένα domino effect.

Σερβία

Η Σερβία είναι μια χώρα με πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και μεγάλη άνοδο της οικονομίας. Οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται είναι οι περισσότερες στην ιστορία του κράτους, ενώ η πολιτική ηγεσία της χώρας ακροβατεί μεταξύ Δύσης και Ανατολής έχοντας πολιτικές και εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, την ΕΕ, τη Ρωσία, την Τουρκία και την Κίνα. Στο εσωτερικό ωστόσο, το τελευταίο διάστημα, η χώρα ταλανίζεται από συνεχείς αντιδράσεις του κόσμου. Αρχικά τον Απρίλιο, η Σερβία κατόρθωσε να μπλοκάρει την είσοδο του Κοσόβου στο συμβούλιο της Ευρώπης αλλά λίγες ημέρες αργότερα καταδικάστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη για τη σφαγή της  Σρεμπρένιτσα, γεγονός που πλήγωσε το σύνολο των Σέρβων. Ακόμα και οι πιο φιλοευρωπαίοι Σέρβοι στράφηκαν κατά της Ευρώπης.

Το Μάιο στο Βελιγράδι, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Σερβικής Εκκλησίας, η πρώτη Πανσερβική συνέλευση στην οποία Σέρβοι από τη Σερβία, τη Βοσνία, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο μίλησαν για την ένωση των σερβικών μειονοτήτων στα Βαλκάνια με τη Σερβία, δηλαδή για ένα είδος «Μεγάλης Σερβίας». Η Ρωσία και η Ρωσική Εκκλησία χαιρέτισαν αυτή τη κίνηση.

Κατόπιν, ξεκίνησαν τα προβλήματα για το καθεστώς Βούτσιτς (Alexander Vucic), όταν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2024 έλαβαν χώρα μεγάλες συγκεντρώσεις στο Βελιγράδι και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Σερβία, ενάντια στην εξόρυξη λιθίου στην Δυτική Σερβία, μια τεράστια επένδυση που σύμφωνα με την σερβική αντιπολίτευση θα προκαλούσε τεράστια οικολογική και οικονομική καταστροφή στη χώρα. Οι διαδηλώσεις ωστόσο δεν ήταν τόσο μεγάλες, όσο παρουσιάστηκαν από τα δυτικά ΜΜΕ, ενώ η όλη κατάσταση ξεφούσκωσε, όταν στα τέλη Αυγούστου, ο πρόεδρος Βούτσιτς ανέφερε ότι θα παγώσει το έργο (αν και σερβικές πηγές ανέφεραν ότι η παύση θα είναι προσωρινή κα ότι το έργο σε κινεζική εταιρεία εξόρυξης αντί ευρωπαϊκές).

Για λίγο επικράτησε ηρεμία μέχρι το τραγικό δυστύχημα της 1^ης Νοεμβρίου 2024, όταν στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ (2^η μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας) ένα κομμάτι της οροφής κατέρρευσε με συνέπεια 15 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους. Σύμφωνα με το πόρισμα η αιτία ήταν η κακή κατασκευή στο  κτήριο που είχε παραδοθεί από τις κινεζικές εταιρίες China Railway International και China Communications Construction Company (CCCC) τον Ιούλιο του 2024. Ακολούθησε η παραίτηση του Υπουργού Έργων Κατασκευών, Υποδομών και Συγκοινωνιών Γκόραν Βέσιτς, ενώ πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις με επεισόδια στο Βελιγράδι και στο Νόβι Σαντ. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι κανείς δεν γνωρίζει ποιος οργανώνει τις εν λόγω πορείες. Το κύριο σύνθημα των διαδηλώσεων είναι ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί η διαφθορά του κρατικού μηχανισμού, η αδιαφάνεια των δημοσίων έργων, η μη απόδοση πολιτικών ευθυνών και η κυβερνητική αλαζονεία.

Ο Βούτσιτς για τις διαδηλώσεις τόσο για την εξόρυξη του λιθίου όσο και για το ατύχημα στο Νόβι Σαντ, κατηγόρησε ευθέως μέσω των ΜΜΕ ξένες χώρες (κυρίως ΗΠΑ και Γερμανία) ότι αυτές διοργανώνουν τις διαδηλώσεις και ότι σκοπός τους είναι η αποσταθεροποίηση του κράτους. Μάλιστα τον Αύγουστο 2024 οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας ανέφεραν ότι έχουν πληροφορίες για την δολοφονία του Βούτσιτς από ξένες δυνάμεις.

Κόσοβο

Το Κόσοβο είναι μια κρατική οντότητα που δεν αναγνωρίζεται τόσο από τη Σερβία όσο και από την Ελλάδα, παρόλο που και οι δυο χώρες έχουν εμπορικές συναλλαγές με αυτή. Το Κόσοβο μέχρι το 1999 ήταν επαρχεία της Σερβίας και μετά τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς το 1999, αυτονομήθηκε και εν συνεχεία ανεξαρτητοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2008. Τη παρούσα στιγμή έχει πληθυσμό περίπου 1,8 εκατομμύρια κατοίκους, εκ των οποίων το 92% είναι Αλβανοί, 7% Σέρβοι και 1% διάφορες εθνότητες. Ο πληθυσμός ωστόσο αλλάζει με μεγάλη φυγή των Αλβανών Κοσοβάρων προς τη Δυτική Ευρώπη (κυρίως Ελβετία, Αυστρία και Γερμανία) ενώ ο αριθμός γεννήσεων στις αλβανικές οικογένειες έχει μειωθεί. Την ίδια στιγμή οι Σέρβοι του Κοσόβου παραμένουν, ενώ με χρηματοδότηση του Βελιγραδίου έχουν αυξήσει τον αριθμό γεννήσεων. Οι σχέσεις μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας είναι άσχημες με μεγάλες προκλήσεις και από τις δυο μεριές. Η ρωσική επιρροή φαίνεται να είναι έντονη στο Βελιγράδι και η τούρκικη στη Πρίστινα.

Μεγάλη κρίση δημιουργήθηκε τον Μάιο όταν για τις εορτές του Πάσχα η Πρίστινα απαγόρευσε την είσοδο του Σέρβου Αρχιεπίσκοπου Πορφυρίου στην Ιερά Μονή του Πέτς στο Κόσοβο, κάτι που η Πρίστινα διαψεύδει. Μάλιστα το περασμένο καλοκαίρι η Πρίστινα έκλεισε σερβικά κόμματα στο Κόσοβο γεγονός που άναψε νέες αντιπαραθέσεις με το Βελιγράδι να κατηγορεί τη Πρίστινα ότι θέλει να κάνει αδύνατη τη ζωή για τους Σέρβους με σκοπό να τους οδηγήσει στο να φύγουν από τη χώρα.

Το Βελιγράδι για να αποφευχθεί μια νέα κρίση προτείνει τα κάτωθι μέτρα:

• Διεξαγωγή άμεσων εκλογών στους βόρειους δήμους (πλειοψηφία Σέρβοι) που διοικούνται από Αλβανούς λόγω της αποχής των Σέρβων στις προηγούμενες δημαρχιακές εκλογές
• Επιστροφή 700 Σέρβων αστυνομικών για την προστασία των δικαιωμάτων των Σέρβων του Κοσόβου, λόγω των συνεχών προκλήσεων και διακρίσεων από την αστυνομία του Κοσόβου.
• Επιστροφή των Σέρβων δικαστών και εισαγγελέων στο δικαστικό σύστημα του Κοσσυφοπεδίου, κάτι που η Πρίστινα κατά παράβαση της Συμφωνίας των Βρυξελλών του 2013, δεν τηρεί.
• Τη σύσταση Συνδέσμου Σερβικών Δήμων (ASM)
• Την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Σύμφωνα με το Βελιγράδι, πολλοί κρατούμενοι φυλακίστηκαν πριν απαγγελθούν κατηγορίες εναντίον τους.
• Άρση της απαγόρευσης σερβικών προϊόντων με το τερματισμό του 14μηνου αποκλεισμού των εισαγωγών σερβικών προϊόντων στο Κοσσυφοπέδιο

Σε απάντηση στο Βελιγράδι, η Πρίστινα στις 23 Δεκεμβρίου 2024, έθεσε εκτός υποψηφιότητας το βασικό πολιτικό σερβικό κόμμα στο Κόσοβο για τις βουλευτικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2025. Η κατηγορία ήταν ότι το σερβικό κόμμα είχε στενές σχέσεις με το Βελιγράδι και ότι δεν αναγνωρίζει τη κρατική υπόσταση του Κοσόβου. Με τον τρόπο αυτόν, η σερβική μειονότητα, δεν θα μπορεί να εκπροσωπηθεί στο κοινοβούλιο, Ουσιαστικά η Πρίστινα αρνήθηκε τις 6 Σερβικές προτάσεις, ενώ υπονομεύει και τα πολιτικά δικαιώματα των Σέρβων, γεγονός που χλιαρά κατακρίθηκε από ΕΕ και ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ απλά εξέφρασαν την ανησυχία τους, η Ευρώπη έκανε κάποιες γενικές δηλώσεις ενώ η Ρωσία ανοιχτά υποστήριξε τους Σέρβους. Με αυτή την εξέλιξη, ο Βούτσιτς ανέφερε ότι ο Κούρτι θέλει  «να εξαλείψει τη μοναδική αντιπολίτευση» και «θέλει, με τη βοήθεια των συμμάχων του, να προχωρήσει σε εθνοκάθαρση» των Σέρβων του Κοσόβου. Βέβαια οι Σέρβοι την ίδια μέρα έκαναν έφεση και τελικά στις 25 Δεκεμβρίου αναιρέθηκε η απόφαση Κούρτι για τον αποκλεισμό των Σέρβων του Κοσόβου. Πολλοί ανέφεραν για ισχυρές πιέσεις από ΕΕ και ΗΠΑ. Στις 27 Δεκεμβρίου, σερβικά ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν ότι υψηλόβαθμες πηγές στη σερβική κυβέρνηση διατύπωσαν φόβους ότι μετά τη Πρωτοχρονιά θα γίνουν προβοκάτσιες από τους Κοσοβάρους προς τους Σέρβους του Κοσόβου.

Η Πρίστινα ωστόσο δεν έχει αντιπαράθεση μόνο με το Βελιγράδι αλλά και με τα Τίρανα και οι λόγοι είναι δυο:

• Η Αλβανία θέλει το Κόσοβο να το κάνει επαρχία της, ενώ οι Κοσοβάροι θέλουν αυτονομία
• Η Πρίστινα και τα Τίρανα κονταροχτυπιούνται για τον έλεγχο των Αλβανών της Βορείου Μακεδονίας.

Στις 21 Δεκεμβρίου 2024, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, σε επίσκεψή του στη Πρίστινα κατά τη συνεδρίαση των κοινοβουλίων Αλβανίας και Κοσόβου, παρουσιάστηκε εμπρηστικός και αμφισβήτησε τις πολιτικές προσπάθειες της ΕΕ και των ΗΠΑ στην επίτευξη ηρεμίας και διαλόγου μεταξύ Αλβανών και Σέρβων του Κοσόβου. Αυτή η στάση σχολιάστηκε από Βελιγράδι, ΕΕ αλλά και τους Αλβανούς του Κοσόβου, ως μια πρόθεση του Ράμα να ξεκινήσουν νέες συγκρούσεις στο Κόσοβο.

Βοσνία – Ερζεγοβίνη

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, πιο γνωστή απλά ως Βοσνία, είναι ένα κράτος που αποτελείται από τη Βοσνία και τη Σερβική Δημοκρατία (Republika Srpska). Πρωτεύουσα του κράτους είναι το Σαράγεβο, ενώ οι Σερβοβόσνιοι έχουν τη Μπάνια Λούκα. Ουσιαστικά μιλάμε για μια ομοσπονδία (βάση της Συμφωνίας του Dayton το 1995) όπου στη Βοσνία διαβιούν Βόσνιοι (Μουσουλμάνοι σερβικής καταγωγής) και Κροάτες (καθολικοί Χριστιανοί), ενώ στη Σερβική Δημοκρατία η πλειοψηφία είναι Σέρβοι Χριστιανοί Ορθόδοξοι με ισχυρή εθνική ταυτότητα. Στη Σερβική Δημοκρατία, πλην δημοσίων κτηρίων, σπάνια κάποιος θα δει τη σημαία του κράτους με τη σημαία της Σερβίας να κυματίζει παντού.

Επι χρόνια οι Σέρβοι στη Βοσνία τηρούν μια ανεξάρτητη πολιτική που είναι φιλική προς τη Σερβία, τη Ρωσία και την Ελλάδα, ενώ οι Βόσνιοι είναι πιο φιλογερμανοί και φιλότουρκοι. Εδώ και πολλά χρόνια οι Σερβοβόσνιοι επιθυμούν την αυτονομία τους, με σκοπό μια μελλοντική ένωση με τη Σερβία, κάτι που αντιμετωπίζει τις έντονες αντιδράσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ.

 Όπως είδαμε λόγω της καταδίκης για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, ακόμα και οι φιλοδυτικοί της Σερβίας τάχθηκαν καθαρά υπέρ του Βούτσιτς και της Ρωσίας και φυσικά εναντίον της ΕΕ. Την ίδια στιγμή, στη Βοσνία όλες τις Βοσνιακές εφημερίδες πανηγύριζαν για την απόφαση, ενώ αρκετοί Βόσνιοι κάλεσαν σε «εκδίωξη των Σερβοβόσνιων». Όπως αναφέρθηκε, τοn Μάιο έγινε η πρώτη πανσερβική συνέλευση στην οποία οι Σερβοβόσνιοι συμμετείχαν, ενώ ο πρόεδρός τους Μίλοραντ Ντόντικ, μίλησε ότι θα πραγματοποιήσουν έξοδο από τη Βοσνία με ειρηνικά μέσα, όπως έγινε με τη Τσεχοσλοβακία, σύμφωνα με το κανονισμό των Ηνωμένων Εθνών. Την ίδια στιγμή, Σερβοβόσνιοι νομικοί αναφέρουν ότι δεν θα τηρούν τους νόμους του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης, κοινώς δεν θα τηρούν τους νόμους της χώρας. Σε άλλη εκδήλωση ο Ντόντικ ανέφερε ότι «θα ενωθούμε σύντομα με τη Σερβία» και ότι «η πρωτεύουσά μας είναι το Βελιγράδι». Οι παραπάνω κινήσεις των Σερβοβόσνιων έχουν την υποστήριξη της Σερβίας, της Ρωσίας και της Ουγγαρίας (μοναδική χώρα του ΝΑΤΟ και της ΕΕ που υποστηρίζει τη διάσπαση της Βοσνίας). Μάλιστα σύμφωνα με τους Σερβοβόσνιους, η εκλογή Τράμπ μπορεί να δημιουργήσει μια ευκαιρία της απόσπασης της Σερβικής Δημοκρατίας, σε αντίθεση με τις χώρες της ΕΕ που δεν εγκρίνουν αλλαγή συνόρων. Βέβαια μέχρι στιγμής ο Τράμπ δεν έχει κάνει αναφορές που να δίνουν ελπίδες για αυτοδιάθεση στους Σερβοβόσνιους.

Την παρούσα στιγμή, σύμφωνα με Ευρωπαίους αναλυτές,  για να αποφευχθεί η διάσπαση της Σερβικής Δημοκρατίας από τη Βοσνία, θα πρέπει να μπλοκαριστούν τυχόν ανεξάρτητες εκλογές των Σερβοβόσνιων. Μια τέτοια ενέργεια ωστόσο, θα είναι παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Σερβοβόσνιων και συνεπώς αντίθετη στις αρχές και τις αξίες της ΕΕ. Οι εντάσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Σερβοβόσνιων ανασύρουν φόβους για νέες πολιτικές κρίσεις στη περιοχή που πιθανόν λάβουν και στρατιωτικό χαρακτήρα.  Το 2026, στη Βοσνία θα πραγματοποιηθούν εθνικές εκλογές και το 2025 θα είναι κρίσιμο για την επιβίωση του κράτους και τη σταθερότητα στην περιοχή.

Μαυροβούνιο

To Μαυροβούνιο είναι μια χώρα που οι κάτοικοί της είναι Σέρβοι, αν και τα τελευταία 30 χρόνια, ειδικά μετά τη απόσχιση του Μαυροβουνίου από τη Σερβία το 2006, υπάρχει μια τάση για δημιουργία ανεξάρτητου έθνους, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί – ειδικά τη περίοδο 2017-2020 -αρκετές διώξεις δημοσίων υπαλλήλων και δημοσίων προσώπων που αυτοπροσδιορίζονταν ως Σέρβοι.

πηγή

Το 2020 με το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μαυροβουνίου Αμφιλοχίου και τις εκλογές που έλαβαν χώρα, αποδυναμώθηκε το καθεστώς Τζουγκάνοβίτς και ως επακόλουθο αυτού, η πλειοψηφία των Μαυροβουνίων ανέδειξε τη σερβική τους ταυτότητα. Αποτέλεσμα είναι ότι όλο και πιο πολλοί Μαυροβούνιοι ομιλούν δημόσια για τη σερβική τους καταγωγή, ενώ μετά τη καταδίκη της Σερβίας τον Απρίλιο για τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα, χιλιάδες Μαυροβούνιοι καθοδηγούμενοι από τον Αρχιεπίσκοπο Μαυροβουνίου Ιωάννη και την Εκκλησία, διαδήλωσαν με σερβικές σημαίες υπερ των Σέρβων και των Σερβοβόσνιων.

Τον Μάιο του 2024, αξιωματούχοι του Μαυροβουνίου συμμετείχαν στην 1^η Πανσερβική Διάσκεψη στο Βελιγράδι στην οποία οι Μαυροβούνιοι υποστήριξαν πλήρως τις σερβικές θέσεις.

Πρόσφατα σε συνάντηση του πρέσβη της Σερβίας στο Μαυροβούνιο Ρόντιτς με τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου του Μαυροβουνίου, Άντριγια Μάντιτς, οι δυο χώρες συμφώνησαν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Σέρβοι του Κοσόβου.

Βόρεια Μακεδονία

Μια από τις πιο προβληματικές και αυτοκαταστροφικές χώρες των Βαλκανίων είναι η Βόρεια Μακεδονία. Το πρόβλημα της ονομασίας του κράτους έληξε το 2018 με τη Συμφωνία των Πρεσπών. Από τη πρώτη στιγμή της συμφωνίας το γειτονικό κράτος δεν τήρησε τη συμφωνία. Οι οντότητες που απευθύνονται προς το εξωτερικό όπως το Υπουργείο Εξωτερικών, οι Ένοπλες Δυνάμεις και το Υπουργείο Άμυνας χρησιμοποιούν το «Βόρεια Μακεδονία», ενώ όλα τα υπόλοιπα το όρο «Μακεδονία» (Αστυνομία της Μακεδονίας, Λαϊκή Τράπεζα της Μακεδονίας, Ποδοσφαιρική Ένωση Μακεδονίας κ.α. ). Επίσης κατά παράβαση της συμφωνίας του 1993 η χώρα έχει γεμίσει με σημαίες που φέρουν το άστρο της Βεργίνας, κάτι που προώθησε πολύ προεκλογικά και το τωρινό κυβερνητικό κόμμα, το VMRO.

Με τη συμφωνία των Πρεσπών θα άνοιγε και η είσοδος της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, κάτι που ξεκίνησε στις 19 Ιουλίου 2022, όταν με την άμεση αντίδραση της Βουλγαρίας μπλοκαρίστηκε. Οι προσπάθειες για μέτρα ανοικοδόμησης  εμπιστοσύνης Σκοπίων- Σόφιας μέχρι στιγμής δεν έχουν ευδοκιμήσει, ενώ ειδικά η Σόφια κατηγορεί τα Σκόπια για προκλήσεις, για κλοπή της βουλγάρικης ιστορίας και για καταπίεση της βουλγαρικής μειονότητας στη χώρα.  Η Ελλάδα είναι φαινομενικά παρατηρητής, αφού σε περίπτωση που προσβάλει τη συμφωνία τότε τα Σκόπια θα γυρίσουν στη προηγούμενη ονομασία τους που είναι «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Την ίδια περίοδο, η γειτονική χώρα αντιμετώπιζε μια μεγάλη κρίση διαφθοράς που ανάγκασε το πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ να παραιτηθεί και να αναλάβει ο Δημητάρ Κοβατσέφσκι. Τα προβλήματα του κράτους σε συνδυασμό με τη συμφωνία των Πρεσπών και την έντασης με τη Βουλγαρία ενίσχυσαν τη αντιπολίτευση του VMRO που τελικά κέρδισε τις εκλογές το Μάιο του 2024. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το VMRO έχει σημαντική υποστήριξη από τη Ρωσία, ενώ οι αντίπαλοί του τό κατηγορούν για σχέσεις με τη Σερβία και την Τουρκία. Στις εκλογές του Μαΐου υπήρχαν από την αντιπολίτευση πολλές αναφορές για εμπλοκή των σερβικών μυστικών υπηρεσιών στις εκλογές και στη προπαγάνδα υπέρ του VMRO.

Μάλιστα αυτό φάνηκε και στις 9 Μαΐου 2022 όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε τη Αρχιεπισκοπή Οχρίδος – Βόρειας Μακεδονίας, υπό την Αρχιεπισκοπή του Βελιγραδίου, με τη προσφώνηση Εκκλησία Αχρίδος «αποκλείουσα τον όρον “Μακεδονική” και οποιοδήποτε άλλο παράγωγο της λέξεως “Μακεδονία“». Έκτοτε, ο Αρχιεπίσκοπος Βελιγραδίου Πορφύριος πολλές φορές έχει αναφέρει την εκκλησία σαν «Εκκλησία της Μακεδονίας», κατά παράβαση της συμφωνίας των Πρεσπών και της απόφασης του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η εκλογή του VMRO αποτέλεσε πρόβλημα για τη Σόφια και για την Αθήνα. Αρχικά, οι αναφορές του πρωθυπουργού κ Μιτσκόσκι και της Προέδρου της Δημοκρατίας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα για «Δημοκρατία της Μακεδονίας», για «Μακεδόνες» κ.α. υπο τη κάλυψη του δικαιώματος του «αυτοπροσδιορισμού» και κατά παράβαση της συμφωνίας των Πρεσπών, όξυνε τα πνεύματα. Στην ορκωμοσία της Σιλιάνοφσκα με την αναφορά «Δημοκρατία της Μακεδονίας» η Ελληνίδα πρέσβης κα Φιλιππίδου αποχώρησε. Την ίδια στιγμή, έχουν παγώσει πολλές συμφωνίες μεταξύ της Αθήνας και της γειτονικής χώρας, ενώ ο Έλληνας πρωθυπουργός προειδοποίησε για τους κινδύνους μη ένταξης τους κράτους στην ΕΕ. Μάλιστα η στάση της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας έχει αναγκάσει την ΕΕ και τις ΗΠΑ σε καταδικαστικές δηλώσεις, ενώ η κυβέρνηση Μιτσκόσκι έχει κατηγορηθεί και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό για παράβαση του Συντάγματος της χώρας. Σύμφωνα με την κα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η στάση της Βόρειας Μακεδονίας, υπονομεύει τη διαδικασία ένταξης της χώρας στην ΕΕ. Την ίδια περίοδο, η νέα επίτροπος της ΕΕ για τη Διεύρυνση Σλοβένα Μάρτα Κος ανακοίνωσε ότι «Περιμένω από τη Βόρεια Μακεδονία να αλλάξει το Σύνταγμά της, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Νομίζω πως είναι εφικτό να επιτευχθεί κάτι τέτοιο». Μια πάγια θέση της Σόφιας, και οτι η επίλυση των διαφορών μεταξύ χωρών επαφίεται σ’ αυτές και όχι στις Βρυξέλλες.

Την ίδια στιγμή η Βουλγαρία κόβει γέφυρες με τη Βόρεια Μακεδονία λόγω :

• Των προκλητικών δηλώσεων των αξιωματούχων της γειτονικής χώρας για «Μακεδόνες», «Μακεδονικό Έθνος» και «Μακεδονική γλώσσα»
• Για την οικειοποίηση ιστορικών βουλγαρικών προσώπων από τη Βόρεια Μακεδονία
• Για την ουσιαστική εξάλειψη της βουλγάρικης μειονότητας που διαβιεί στη Βόρεια Μακεδονία, στην απογραφή του 2022 αλλά και σε πρόσφατες δηλώσεις αξιωματούχων της Βόρειας Μακεδονίας.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2024 κατά την επίσκεψη της προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα στη Σόφια, στη συνάντηση με τον πρόεδρο της Βουλγαρίας, Ρούμεν Ράντεφ, στο προεδρικό μέγαρο δεν ήταν τοποθετημένη η  σημαία της Βόρειας Μακεδονίας κατά παράβαση του πρωτοκόλλου με συνέπεια τις έντονες αντιδράσεις της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας. Η Σόφια κατηγόρησε τα Σκόπια για απρόκλητες προβοκάτσιες και για υπονόμευση του διαλόγου και για άλλη μια φορά ανέφερε τις δεσμεύσεις των Σκοπίων για την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης για την ένταξη στην ΕΕ.

Σε σχέση με τη Σερβία, δέον είναι να τονιστεί ότι στην προαναφερθείσα 1^η Πανσερβική διάσκεψη έλαβαν μέρος και οι Σέρβοι της Βόρειας Μακεδονίας, που εκδήλωσαν το όνειρό τους για ένωση του Κουμάνοβου (περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας στα σύνορα με τη Σερβία στο οποίο το 80% των κατοίκων του είναι Αλβανοί) με τη Σερβία. Ωστόσο, έχουμε δυο σοβαρές κινήσεις εκ μέρους της Σερβίας, υπέρ της Βόρειας Μακεδονίας και εναντίον της Ελλάδας:

• Αφαίρεση του «Βόρειας» σε όλες τις οδικές πινακίδες στον Ε-75 (ενώνει Αθήνα- Θεσσαλονίκη- Σκόπια- Βελιγράδι-Βουδαπέστη κ.α.) και πλέον στις πινακίδες αναγράφεται Skopje ΜΚ και όχι Skopje ΝΜΚ, όπως ορίζει η συμφωνία των Πρεσπών.
• Συνεχείς αναφορές από τις πολιτικές και θρησκευτικές αρχές της Σερβίας της Αρχιεπισκοπή Οχρίδος ως «Εκκλησία της Μακεδονίας» κατά παράβαση της Συμφωνίας των Πρεσπών και της απόφασης του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Εντούτοις, η κατάσταση και στο εσωτερικό της Βόρειας Μακεδονίας είναι τραγική. Καταγράφεται μια τρομακτική μείωση του πληθυσμού κατά 200.000 κατοίκους εντός 1 έτους, λόγω της φυγής κυρίως Σλάβων προς το εξωτερικό. Την ίδια στιγμή, ο πληθωρισμός είναι στο 18,8%, ενώ η ακρίβεια και η ανεργία είναι στο ζενίθ με μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο. Τα οικονομικά προβλήματα είναι πιο έντονα στην αλβανική μειονότητα που αποτελεί το 25% της χώρας και βρίσκονται στο όριο της φτώχειας. Συνεπώς το οικονομικό πρόβλημα αποτελεί και πρόβλημα εθνοτήτων εντός της χώρας. Η αλβανική μειονότητα στη χώρα αποτελεί το 25% του πληθυσμού και έχουν έντονη εθνική ταυτότητα. Λόγω του ότι τα Σλαβικά κόμματα δεν έχουν αυτοδυναμία στο κοινοβούλιο, πάντα γίνεται συνασπισμός με αλβανικά κόμματα. Οι Αλβανοί εδώ και χρόνια κάνουν λόγο για κοινωνικούς διαχωρισμούς και καταπίεση από τους Σλάβους.

Στις 28 Νοεμβρίου, οι Αλβανοί εόρτασαν την «ημέρα της Αλβανικής σημαίας» κατά την οποία έλαβαν εκδηλώσεις και πορείες σε όλες τις πόλεις της γειτονικής χώρας. Εννοείται ότι πουθενά δεν υπήρχε σημαία της Βόρειας Μακεδονίας, ενώ έγιναν αναφορές για τη «Μεγάλη Αλβανία» που περιλαμβάνει το 45% της Βόρειας Μακεδονίας. Οι εκδηλώσεις ακολουθήθηκαν από επεισόδια με Αλβανούς να καίνε τη σημαία της χώρας, να πραγματοποιούν άσκοπη χρήση πυροβολισμών και βανδαλισμούς σε οικίες και καταστήματα Σλάβων κ.α., ενώ υπήρξαν αιματηρές συμπλοκές με την αστυνομία. Τα επεισόδια καταδίκασαν όλα τα κόμματα της Βόρειας Μακεδονίας. Η κυβέρνηση ανέφερε ότι τα επεισόδια είχαν πολιτικό υπόβαθρο και είχαν ως στόχο την αποσταθεροποίηση της χώρας.

Η ένταση μεταξύ Σλάβων και Αλβανών συνεχίστηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2024, όταν ξεκίνησε η συνεδρίαση  του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας με σκοπό την εξέταση προσφυγών για το νόμο (ψηφίστηκε το 2019 από τη κυβέρνηση Ζάεφ) που αφορά στη διεύρυνση της αλβανικής γλώσσας στο κράτος, κάτι που η τωρινή κυβέρνηση υπονομεύει και αμφισβητεί.  Οι Αλβανοί προχώρησαν σε κινητοποιήσεις, ενώ ανέφεραν ότι με τη παραβίαση του νόμου «οι συνέπειες θα είναι ανεπανόρθωτες» και ότι «δεν θα επικρατήσει ειρήνη στη χώρα».

Την ίδια περίοδο, στις διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις των Αλβανών εμφανίστηκαν σημαίες αλλά και άτομα ντυμένα με τα διακριτικά του UCK δηλαδή του «Αλβανικού Απελευθερωτικού Στρατού» που το 1998-1999 αιματοκύλησε το Κόσοβο και το 2001 προξένησε τον πόλεμο στη γειτονική χώρα και στη νότια Σερβία. Σύμφωνα με εφημερίδες της Βορείας Μακεδονίας σε αλβανόφωνο σχολείο στο Τέτοβο, οι μαθητές σε θεατρική παράσταση εμφανίστηκαν με στολές του UCK και κρατώντας πλαστικά όπλα, γεγονός που προκάλεσε τη μήνιν και τον προβληματισμό των Σλάβων. Η ένταση αυτή οδήγησε τους επικεφαλής των πέντε θρησκευτικών κοινοτήτων στη Βόρεια Μακεδονία (Ορθόδοξοι, Μουσουλμάνοι, Καθολικοί, Ευαγγελιστές και Εβραίοι) να ζητήσουν αυτοσυγκράτηση για να βρεθεί τρόπος να ηρεμήσουν τα πάθη. Την ίδια στιγμή η Επιτροπή της Βενετίας, το συμβουλευτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης για θέματα συνταγματικού δικαίου και κράτους δικαίου, κατηγόρησε τη γειτονική χώρα για παραβίαση της χάρτας για τις περιφερειακές και μειονοτικές γλώσσες».

Ο Δεκέμβριος έφερε άλλη μια κρίση στη Βόρεια Μακεδονία, όταν ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της χώρας  Αρτάν Γκρούμπι και ο δικαστής Ένβερ Μπετζέτι (αμφότεροι αλβανικής καταγωγής) μπήκαν στη «μαύρη λίστα» των ΗΠΑ για εμπλοκή τους σε σημαντική υπόθεση διαφθοράς στο δικαστικό σύστημα, όπως ανέφερε το State Department και τη Αμερικάνικη πρεσβεία στη Βόρεια Μακεδονία. Αυτή η κίνηση έριξε λάδι στη φωτιά με τους Σλάβους να κατηγορούν τους Αλβανούς για υπονομευτικές και αποσταθεροποιητικές δράσεις, ενώ οι Αλβανοί μέσω του πρώην υπουργού εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας Μπουγιάρ Οσμάνι, κατήγγειλε ότι οι «Αλβανοί δεν αισθάνονται πλέον ήσυχοι και ελεύθεροι στη Βόρεια Μακεδονία». Πραγματοποιήθηκαν εκ νέου βίαια επεισόδιά σε διάφορες πόλεις της χώρας με πυρπολήσεις σημαιών, καταστημάτων, οχημάτων, χρήση πυροβολισμών, επιθέσεις σε πολίτες κ.α.

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, οι Αλβανοί της Βόρειας Μακεδονίας είναι το τρόπαιο, το οποίο ο Κούρτι του Κοσόβου και ο Ράμα της Αλβανίας εποφθαλμιούν. Οι Σλάβοι της Βόρειας Μακεδονίας αναφέρουν έντονα ότι τα αλβανικά κόμματα λαμβάνουν οδηγίες και καθοδηγούνται από το καθεστώς Ράμα, ενώ στις περιοχές του Τετόβου και Κουμάνομου αναφέρεται έντονη δράση καθοδηγούμενη από το Κόσοβο. Το μόνο θετικό που μπορεί να αναφερθεί για τη Βόρεια Μακεδονία είναι η ενίσχυση της συνεργασίας με την Ελλάδα για την κατασκευή του αγωγού διασύνδεσης φυσικού αερίου σε σχέση με τον Τερματικό Σταθμό Υγροποιημένου Αερίου (LNG) στην Αλεξανδρούπολη.

Αλβανία

Το καθεστώς Ράμα πολλές φορές έχει κατηγορηθεί για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με την εκλογή στην Ευρωβουλή του Φρέντι Μπελέρη, η Ελλάδα έχει διεθνοποιήσει τις παραβιάσεις της Αλβανίας προς τους Έλληνες Βορειοηπειρώτες, τους οποίους ο Ράμα χαρακτηρίζει απολιθώματα. Η αποδοχή της έναρξης της εισόδου της Αλβανίας στην ΕΕ περνάει από την Ελλάδα και αυτή τη στιγμή οι σχέσεις των δυο χωρών έχουν παγώσει. Τα αλβανικά ΜΜΕ χαρακτήρισαν τις δυο συγκεντρώσεις που έκανε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη μεγάλη ήττα, εξαιτίας του γεγονότος ότι κανείς Έλληνας αξιωματούχος δεν τον συνάντησε, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού που παραβρέθηκε στις συγκεντρώσεις ήρθε με λεωφορεία από την Αλβανία!

Φέτος όμως η Αλβανία δέχτηκε άλλο ένα πλήγμα, αυτή τη φορά από το Διεθνές Δικαστηρίο της Χάγης σχετικά με το ζήτημα των διώξεων εις βάρος πρώην στελεχών του UCK, και συνεργατών του Ράμα, για εγκλήματα πολέμου και για εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων στη Γιουγκοσλαβία του 1998-1999. Ο Ράμα καταφέρθηκε ενάντια στο Διεθνές Δικαστήριο, ενώ κατηγόρησε τη Πρίστινα για αδράνεια, αφού ο Κούρτι δεν προέβη σε διαμαρτυρία.

Συμπεράσματα για το 2025

Κατόπιν των ανωτέρω, οι παρακάτω εξελίξεις εκτιμώνται ως πολύ πιθανές τα επόμενα χρόνια:

• Διάσπαση της Βοσνίας
• Διάσπαση της Βόρειας Μακεδονίας
• Νέες κρίσεις στο Κόσοβο

Μια κρίση στα Βαλκάνια θα προκαλούσε ένα νέο μεγάλο πρόβλημα προς επίλυση από τη διεθνή κοινότητα σε συνδυασμό και με τις άλλες περιφερειακές ένοπλες συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα ως δύναμη ειρήνης και σταθερότητας σε μια τέτοια περίπτωση θα έχει έναν σημαντικό και κρίσιμο ρόλο.

Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.blog

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη