12-10-2024

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας συνεχίζουν να επιδεινώνονται ένα χρόνο μετά τον πόλεμο στη Γάζα Οι επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου ανέτρεψαν τις σχέσεις της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ και οποιαδήποτε πιθανή αναβίωσή της δεν θα περιλαμβάνει πλέον στρατηγική συνεργασία Όταν ο Ερντογάν μίλησε στην έναρξη των εργασιών του κοινοβουλίου την περασμένη εβδομάδα, προειδοποίησε ότι μετά το τέλος των πολέμων του Ισραήλ στη Γάζα και στον Λίβανο, η Τουρκία θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι ο επόμενος στόχος.. “Είμαστε το επόμενο μέρος (το Ισραήλ)που θα βάλει στα μάτια του, σας το λέω ξεκάθαρα, θα είναι η πατρίδα μας.Τα όνειρα του Νετανιάχου περιλαμβάνουν την Ανατολία. Όποιο και αν είναι το κόστος, η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται ενάντια στο Ισραήλ και να καλεί τον κόσμο σε αυτήν την τιμητική στάση”, πρόσθεσε.

Ήταν μια έντονη απόκλιση από τα σχόλια που έκανε ο 70χρονος πολιτικός μόλις πριν από ένα χρόνο όταν συνάντησε τον Νετανιάχου στο περιθώριο της 78ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Τότε, οι αξιωματούχοι επεσήμαναν στα μέσα ενημέρωσης ότι χρόνια μετά την κατάρρευση των διμερών επαφών τους , τώρα οι σχέσεις είναι τελικά ανοδικές. Σύμφωνα με τους αξιωματούχους, και οι δύο χώρες ήταν έτοιμες να ξεκινήσουν μια συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου που θα μπορούσε να μεταφέρει Ισραηλινή ενέργεια στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.

Όμως τώρα, ένα χρόνο μετά, πολλές από τις εκτεταμένες διαπραγματεύσεις που στοχεύουν στην αποκατάσταση των διμερών σχέσεων έχουν αποτύχει, με τους ηγέτες και των δύο χωρών να εμπλέκονται συνεχώς σε λεκτικές αντιπαραθέσεις. Τουρκικές πηγές, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω των ευαισθησιών γύρω από το θέμα, ανέφεραν ότι ενώ η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους αιφνιδίασε την Άγκυρα, οι αρχές γνώριζαν πολύ καλά ότι η άνθηση της διμερούς σχέσης δεν θα διαρκέσει πολύ.

Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι πολλοί πίστευαν εκείνη την εποχή ότι ήταν ζωτικής σημασίας η διατήρηση των σχέσεων, και σε μια προσπάθεια να γίνει αυτό, οι ηγέτες της Χαμάς θα εγκατέλειπαν προσωρινά τη χώρα. Η Χαμάς είχε ιδρύσει γραφείο στην Τουρκία το 2011, όταν η Άγκυρα βοήθησε στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση του Ισραηλινού στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίντ Ωστόσο, ένα άτομο που γνωρίζει τις συνομιλίες διαμεσολάβησης που έλαβαν χώρα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ (χρόνια νωρίτερα) είπε ότι “έγινε πολύ σαφές στους Ισραηλινούς αξιωματούχους… ότι οποιοσδήποτε πόλεμος με την Παλαιστίνη ή οποιαδήποτε μεγάλη κλιμάκωση (στην περιοχή) θα μπορούσε να χαλάσει εκ νέου η σχέση .Οι Τούρκοι είπαν ότι η σχέση πρέπει να είναι αμοιβαία θεσμική για να διαρκέσει εν μέσω πολιτικών εντάσεων.Διαφορετικά, οι σχέσεις κινδύνευαν να διαλυθούν κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης κρίσης.

Με τον καιρό, οι Τούρκοι συνειδητοποίησαν ότι ο Νετανιάχου δεν ενδιαφερόταν για διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό των εχθροπραξιών στη Γάζα , και ανη Τουρκία ακολουθούσε τον ρόλο του μεσολαβητή, η κύρια λειτουργία της θα ήταν να εξαναγκάσει τη Χαμάς να αποδεχθεί τις Ισραηλινές απαιτήσεις. Με σχεδόν το 70 % των σπιτιών της Γάζας κατεστραμμένα και τον θύλακα να αναφέρεται ως το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να είσαι παιδί, η ρητορική του Ερντογάν άρχισε να κλιμακώνεται και τον Απρίλιο επέβαλε πλήρες εμπορικό εμπάργκο στο Ισραήλ. Με το Ισραήλ να αντιμετωπίζει επί του παρόντος κατηγορίες για γενοκτονία στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ) για τη στρατιωτική του εκστρατεία, μετά από υπόθεση που κατατέθηκε από τη Νότια Αφρική στα τέλη Δεκεμβρίου, αρκετές χώρες αναγκάστηκαν να επανεκτιμήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ εν μέσω ανησυχιών ότι θα μπορούσαν να παραβιάσουν το καθήκον τους αναφορικά με την περίπτωση της γενοκτονίας.

Αρκετές από τις συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένης της αεροπορικής συμφωνίας του 2022 που επέτρεπε στους Ισραηλινούς να πετούν σε αεροδρόμια-προορισμούς στην Τουρκία, παρέμειναν σε ισχύ. Επιπλέον, οι διπλωματικές σχέσεις δεν υποβαθμίστηκαν. Αντίθετα, η Τουρκία ανακάλεσε τον πρεσβευτή της για διαβουλεύσεις, ενώ το Ισραήλ απέσυρε τον πρεσβευτή του, επικαλούμενο ανησυχίες για την ασφάλειά του . Ως εκ τούτου, Τούρκοι και Ισραηλινοί διπλωμάτες εξακολουθούν να έχουν ” κάποιας μορφής” σχέσεις.

Πηγές ανέφεραν ότι τους τελευταίους μήνες ότι και οι δύο πλευρές έχουν αναγνωρίσει ότι η επανέναρξη των σχέσεων θα είναι δύσκολη ως ότου υπάρξει βιώσιμη κατάπαυση του πυρός. Μια Τουρκική πηγή είπε ότι ο υψηλός αριθμός των νεκρών στη Γάζα έχει καταστήσει το Ισραήλ περιφερειακό παρία, με τα γειτονικά κράτη να διστάζουν πλέον να εμπλακούν ανοιχτά μαζί του. Η πηγή ανέφερε την αλλαγή γνώμης της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας για μια πιθανή συμφωνία εξομάλυνσης, η οποία τώρα φαίνεται να εξαρτάται από τη δέσμευση του Ισραήλ για μια λύση δύο κρατών στο Παλαιστινιακό.

Οι παρατηρητές του Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, έχουν αναγνωρίσει ότι η εμπιστοσύνη που οικοδομήθηκε με την Τουρκία έχει πλέον εκλείψει και ότι η στρατηγική συνεργασία είναι απίθανη για αρκετά χρόνια ακόμη. Είπαν ότι ένα άλλο θύμα του πολέμου είναι η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου. Για ορισμένους, η αυξανόμενη δημοτικότητα του Νετανιάχου στις κάλπες φαίνεται επίσης να έχει περιπλέξει τα πράγματα, καθώς υποδηλώνει ότι είναι πιθανό να παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι το 2026.Ο Νετανιάχου, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες για απάτη, παραβίαση εμπιστοσύνης και δωροδοκία σε τρία ξεχωριστά σκάνδαλα που αφάπιο άλλο αφορούν ισχυρούς μεγιστάνες των μέσων ενημέρωσης και πλούσιους συνεργάτες, τελικά επιβιώνει .Η κριτική του Ερντογάν στοχεύει κυρίως τον Νετανιάχου αλλά όχι το Ισραήλ.Και αυτό θα επιτρέψει στον Ερντογάν να επαναφέρει τους Τουρκο ισραηλινούς δεσμούς με κάποιο μελλοντικό Ισραηλινό πρωθυπουργό.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που φαίνεται να έχει επηρεάσει τις σχέσεις είναι ο παραγκωνισμός της Άγκυρας από τις μεταπολεμικές προσπάθειες ανοικοδόμησης στη Γάζα. Τούρκοι αξιωματούχοι ενδιαφέρθηκαν να λειτουργήσει η Άγκυρα ως εγγυητής για την κατάπαυση του πυρός και εξέφρασαν δημόσια την προθυμία τους να γίνουν σημαντικός παίκτης στον θύλακα. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει σχέδια να επιτρέψει στην κυβέρνηση του Ερντογάν να παίξει οποιοδήποτε ρόλο στη μετά την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, εκτός από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εργάζονται για τη δημιουργία ενός νέου φορέα που θα κυβερνά τη μεταπολεμική Γάζα

Τούρκοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι δύο χώρες είναι οικονομικά αλληλεξαρτώμενες μεταξύ τους.Ότι το Τελ Αβίβ και η Άγκυρα μοιράζονται επίσης κοινά γεωπολιτικά συμφέροντα, που τους ωθεί να συνεργαστούν αλλά να αντιστέκονται στην ηγεμονία της Ρωσίας, της Κίνας, του Ιράν ή άλλων παγκόσμιων και περιφερειακών ρεβιζιονιστικών δυνάμεων.Πάντως δεν θα υπάρξει καμία ουσιαστική λύση για την Τουρκο-ισραηλινή διπλωματική κρίση ως ότου το Ισραήλ αποφασίσει να τερματίσει την κατοχή της Παλαιστίνης.Τουλάχιστον θα πρέπει να δούμε την πολιτική βούληση και τη δέσμευση του Ισραήλ στον δρόμο της λύσης δύο κρατών» ανέφερε δυτική διπλωματική πηγή.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

φωτ.ambassadorsatlarge