30-8-2024

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Η επιτυχημένη Ουκρανική επίθεση στο Κουρσκ πυροδότησε για άλλη μια φορά εικασίες για πιθανή Ρωσική πυρηνική χρήση κατά της Ουκρανίας. Η κατάσταση μοιάζει με την επιτυχημένη Ουκρανική αντεπίθεση στα τέλη του καλοκαιριού-φθινοπώρου του 2022 στην περιφέρεια του Χάρκοβο, και στη δυτική Χερσόνα όταν πολλοί ( ως συνήθως ανήσυχοι) υποστήριζαν ότι η Ρωσία θα καταφύγει σε πυρηνική χρήση στο πεδίο της μάχης για να σταματήσει την προώθηση των Ουκρανών.

Εκ πρώτης όψεως, υπήρχε λόγος ανησυχίας αφού ο Πούτιν ανερυθρίαστα έκανε αναφορά στα πυρηνικά όπλα τον Σεπτέμβριο του 2022 και αργότερα οι ΗΠΑ προετοιμάζονταν «αυστηρά» για αυτό το ενδεχόμενο. Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει, ωστόσο, ότι η αναφορά του Πούτιν το 2022 στα πυρηνικά όπλα ακουγόταν ως μια “συναισθηματική αυτοσχέδια παρατήρηση που έγινε υπό πίεση” ενώ η αξιολόγηση των ΗΠΑ βασίστηκε(σύμφωνα με πληροφορίες), σε υποκλοπή συνομιλιών μεταξύ Ρώσων στρατηγών και όχι σε απτά σημάδια προετοιμασίας ή δεδομένα .

Αν και η επιχείρηση στο Κουρσκ αιφνιδίασε τη Ρωσία για άλλη μια φορά, η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της είναι καλύτερα προετοιμασμένη σήμερα να αντιμετωπίσει τον αιφνιδιασμό από ό,τι το 2022. Υπάρχουν λόγοι γα να είσαι σκεπτικιστής σχετικά με την προοπτική χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων.Θεωρήθηκε αποδεκτή επιλογή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ειδικά των πρώτων χρόνων του. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Σοβιετική Ένωση πραγματοποίησαν ασκήσεις μεγάλης κλίμακας με ζωντανές πυρηνικές εκρήξεις τη δεκαετία του 1950, και οι δύο πυρηνικές δυνάμεις εξέτασαν τη χρήση ευρείας κλίμακας τακτικών πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη. Σήμερα, όμως, είναι διαφορετικά.

Το «πυρηνικό ταμπού», το οποίο άρχισε να διαμορφώνεται στη δεκαετία του 1950, έχει γίνει πολύ ισχυρό. Όχι ότι η πυρηνική χρήση είναι τεχνικά αδύνατη. Αλλά οι πολιτικές και ηθικές επιπτώσεις καθιστούν μια τέτοια απόφαση τρομακτική ως και απίθανη. Η χρήση πυρηνικών πεδίων μάχης στην Ουκρανία, για οποιονδήποτε λόγο, θα έκανε τη Ρωσία ένα πραγματικό κράτος παρία στο διεθνές σύστημα, με άλλα λόγια, οποιαδήποτε πυρηνική χρήση κατά της Ουκρανίας θα ήταν αυτοκαταστροφική για τη Ρωσία.
Η Ρωσική πυρηνική σηματοδότηση ήταν και είναι επίμονη, καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, με υψηλά σημεία το φθινόπωρο του 2022 και την άνοιξη του 2024, όταν η επίσημη ρητορική ήταν η πιο δυνατή. (Η ανεπίσημη και ημιεπίσημη ρητορική δεν έχει σταματήσει ποτέ πραγματικά.) Αυτή η σηματοδότηση, ωστόσο, έχει κατευθυνθεί αποκλειστικά και ρητά στη Δύση. Ακόμη και η πρώτη δήλωση του Πούτιν που ανακοίνωσε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» περιείχε ένα μήνυμα προς τη Δύση. Ο πόλεμος θεωρείται στη Ρωσία ως ένας πόλεμος αντιπροσώπων με το ΝΑΤΟ.
Το κεντρικό μέλημα της Ρωσίας είναι η πιθανή εμπλοκή της Δύσης στον πόλεμο στο πλευρό της Ουκρανίας, η οποία μπορεί να ανατρέψει το ρεύμα στην πρώτη γραμμή. Η πιο ορατή αιτία για μια τέτοια ανησυχία είναι η παροχή σύγχρονων δυτικών όπλων στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς ικανούς να στοχεύουν βαθιά στο Ρωσικό έδαφος. Σε ένα ορισμένο επίπεδο, η δυτική βοήθεια μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές, ίσως ακόμη και ανυπέρβλητες προκλήσεις για τον Ρωσικό στρατό. Ίσως πιο σημαντική για τη Ρωσία, αν και λιγότερο ορατή, είναι η παροχή πληροφοριών, η οποία βοήθησε την Ουκρανία να επιλέξει στόχους και περιορίζει σημαντικά την ικανότητα της Ρωσίας να συγκεντρώνει κρυφά και να μετακινεί δυνάμεις και προμήθειες.

Οι Ρώσοι επαναλαμβάνουν συχνά ότι ένα πυρηνικό κράτος δεν μπορεί να νικηθεί. Αυτό ισχύει μόνο σε ένα βαθμό, αλλά υπάρχει συνειδητοποίηση στο Κρεμλίνο και πέρα ​​από αυτό, ότι η ήττα στον συνεχιζόμενο πόλεμο δεν μπορεί να είναι τακτική. Όχι μόνο θα τερματίσει το πολιτικό καθεστώς -το οποίο το Κρεμλίνο εξισώνει με την κυριαρχία- αλλά οι συνέπειες θα επηρεάσουν ολόκληρη τη χώρα για δεκαετίες.Αν η Ρωσία θεωρεί τον εαυτό της de facto σε πόλεμο με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και πιστεύει ότι η Δύση επιδιώκει τη «στρατηγική της ήττα», τότε τα πυρηνικά όπλα μπαίνουν στην εικόνα με το υπάρχον Διάταγμα του 2020 για την Πυρηνική Αποτροπή και το Στρατιωτικό Δόγμα του 2014. Μία άλλη κατηγορία πυρηνικών “σημάτων’ είναι αναμφισβήτητα πιο απτή. Πχ οι συμφωνίες μεταφοράς πυρηνικών στη Λευκορωσία, η εφαρμογή των οποίων ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2022 (και ολοκληρώθηκε ήδη στα μέσα 2023.) Άλλα εξαιρετικά ορατά παραδείγματα είναι ασκήσεις με τακτικά πυρηνικά όπλα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε τρία στάδια τον Μάιο, τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του 2024.

Η Ρωσία μέχρι σήμερα χαρακτηρίζεται από “ασαφείς κόκκινες γραμμές”. Η αβέβαιη και ad hoc φύση των” κόκκινων γραμμών” της Ρωσίας ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι μια κόκκινη γραμμή μπορεί να ξεπεραστεί ακούσια, χωρίς να κατανοήσουμε πλήρως ότι έχει ξεπεραστεί, ειδικά μετά από μια μακρά σειρά σταδιακών βημάτων, τα οποία δεν προκάλεσαν άμεση Ρωσική αντίδραση.
Καθώς η επίθεση στο Κουρσκ είναι ακόμη σε εξέλιξη, η κατάσταση στο έδαφος παραμένει δύσκολη και ρευστή. Αλλά τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται επαρκώς απειλητική για τη Ρωσία, υποδηλώνοντας στους δυτικούς συμμάχους ότι η πιθανότητα κλιμάκωσης είναι μικρή.
Η κλιμάκωση έναντι του ΝΑΤΟ, ωστόσο, είναι διαφορετικό θέμα. Αυτή η πιθανότητα φαίνεται μεγαλύτερη, αλλά το να γνωρίζουμε εκ των προτέρων πόσο υψηλή είναι, μπορεί να είναι αδύνατο. Πάντως υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες κλιμάκωσης της κρίσης με το ΝΑΤΟ,παρά η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη