8-6-2024

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Αν και η ευκαιρία, η μορφή και το επίπεδο της εμπλοκής του ΝΑΤΟ στον Αρκτικό Βορρά ήταν εδώ και καιρό θέμα συζήτησης, η προκλητική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ως και οι στρατηγικές της επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν οδηγήσει σε ενδυνάμωση του ΝΑΤΟ στην Αρκτική μία περιοχή που καθίσταται πλέον ‘θερμός” χώρος αντιπαράθεσης της Μόσχας με τη Δύση.Η Αρκτική δεν είναι απλά ένας ενιαίος χώρος .Η Συμμαχία θα πρέπει να λάβει υπόψη τις λεπτομέρειες κάθε Αρκτικού εδαφικού τμήματος στην περιοχή .Το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ/Σπιτσμπέργκεν ,(υπό την κυριαρχία της Νορβηγίας από την περίοδο 1920-1925), μιας χώρας που εντονότατα υποστηρίζει την αυξημένη στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ στον Υψηλό Βορρά, είναι μια από τις περιοχές της Αρκτικής που εμπίπτουν στην ζώνη ευθύνης του ΝΑΤΟ και το οποίο- βάσει διαβαθμισμένων πληροφοριών- εποφθαλμιά ο Πούτιν και επιζητεί με υβριδικούς και ασύμμετρους τρόπους να προκαλέσει μείζον πρόβλημα.

Οι παγκόσμιες γεωπολιτικές τάσεις στον Αρκτικό σε συνδυασμό με τα πολυδιάστατα σημεία αντιπαράθεσης της Σβάλμπαρντ, είναι πάρα πολύ πιθανό να επιδεινώσουν τον ορατό κίνδυνο σύγκρουσης που επηρεάζει το αρχιπέλαγος. Σύμφωνα με έγγραφα(που έχει δει και μελετήσει ο υπογράφων) υποστηρίζεται ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να λάβει υπόψη του τις ανησυχίες για την ασφάλεια ειδικά για τη περίπτωση Σβάλμπαρντ. και επισημαίνουν δύο στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη στρατηγική και επιχειρησιακή σκέψη της Συμμαχίας για το αρχιπέλαγος.
Το πρώτο σχετίζεται με τις αποκλίνουσες ερμηνείες του άρθρου 9 της Συνθήκης του Σβάλμπαρντ ενώ το δεύτερο έγκειται στην ευπάθεια του Σβάλμπαρντ στις τακτικές της γκρίζας ζώνης λόγω των ιδιαίτερων νομικών και γεωγραφικών χαρακτηριστικών του. Έχοντας αυτά τα στοιχεία υπόψη,το ΝΑΤΟ απαιτείται να υιοθετήσει μια προσαρμοσμένη προσέγγιση στο αρχιπέλαγος.Η συμμετοχή μη Αρκτικών κρατών(πχ Κίνας) μπορεί να αμφισβητήσει τη σταθερότητα της Αρκτικής και την ειρηνική συνεργασία.Ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντενμπεργκ επισκέφθηκε την Καναδική Αρκτική για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2022 και υπογράμμισε “τη στρατηγική σημασία της περιοχής για την ευρωατλαντική ασφάλεια” ενώ η πρώτη αναφορά του High North in Strategic Concept του ΝΑΤΟ έγινε τον Ιούνιο του 2022.Από την ένταξη της Νορβηγίας στο ΝΑΤΟ το 1949 και την ένταξη του Σβάλμπαρντ στην αμυντική περιοχή του ΝΑΤΟ το 1951, το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον, που διασφαλίζει τη συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης, ισχύει επίσης για το αρχιπέλαγος.
Αν και το Σβάλμπαρντ ήταν γενικά ένας χώρος ειρηνικής συνεργασίας, τα “λεπτεπίλεπτα” γεωγραφικά και νομικά του χαρακτηριστικά εξακολουθούν να τη καθιστούν ζώνη έντασης. Η Ρωσία, ειδικότερα, επιδιώκει να διατηρήσει τα βασικά επιχειρηματικά της συμφέροντα που έχουν τις ρίζες τους στους φυσικούς πόρους και το τουριστικό δυναμικό του αρχιπελάγους, και μαζί με την Κίνα, συνεχίζει να διαμαρτύρεται(!) για τους τοπικούς επιχειρηματικούς κανονισμούς. Το νομικό καθεστώς των θαλάσσιων ζωνών που περιβάλλουν το αρχιπέλαγος αμφισβητείται επίσης, (συμπεριλαμβανομένων και από μελών του ΝΑΤΟ,) και η διαφορά είναι πιθανό να παραμείνει στην πρώτη γραμμή των διπλωματικών συζητήσεων με ένα μεταβαλλόμενο κλίμα που αλλάζει τα πρότυπα διανομής του αλιευτικού πλούτου. Στο Σβάλμπαρτ ζούνε περίπου 700 Ρώσου και 50 Κινέζοι που εργάζονται σε ανθρακορυχεία.

Εξίσου σημαντική είναι η σημαντική γεωστρατηγική θέση του Σβάλμπαρντ στην πύλη μεταξύ της Θάλασσας του Μπάρεντς και του Βόρειου Ατλαντικού, κοντά στη χερσόνησο Κόλα, η οποία φιλοξενεί τον στρατηγικό βόρειο στόλο της Ρωσίας, και της ιστορικής μεγάλο- ιδέας της Ρωσίας για την περιοχή «Προμαχώνας». Ο συνδυασμός παραγόντων οδήγησε τους αναλυτές, καθώς και το ίδιο το Ρωσικό υπουργείο άμυνας, να περιγράψουν τη Σβάλμπαρντ ως ένα πολύ πιθανό “γεωπολιτικό σημείο ανάφλεξης ή επίκεντρο εντάσεων ενώ υπάρχουν ανησυχίες για πιθανή κατάληψη του Σβάλμπαρντ από τις Ρωσικές δυνάμεις.
Το άρθρο 9 της Συνθήκης του Σβάλμπαρντ του 1920, την οποία επικύρωσε η τότε Σοβιετική Ένωση το 1935, προβλέπει ότι η Νορβηγία δεν μπορεί να δημιουργήσει ούτε να επιτρέψει την εγκατάσταση οποιασδήποτε ναυτικής βάσης ούτε να κατασκευάσει οχύρωση στη Σβάλμπαρντ και ότι το αρχιπέλαγος δεν μπορεί ποτέ να χρησιμοποιηθεί για πολεμικούς σκοπούς. Από το 1949, η τότε ΕΣΣΔ , ανησυχούσε ότι το Σβάλμπαρντ θα μπορούσε να γίνει μια προωθημένη βάση για το ΝΑΤΟ, και θεωρούσε τις διατάξεις του Άρθρου 9 ως ανταγωνιστικές στην εφαρμογή του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ στο αρχιπέλαγος.Κατά συνέπεια, το Όσλο εισήγαγε μια σειρά από μέτρα διασφάλισης για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες της Μόσχας. Ως εκ τούτου, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν “απαγορευτεί’ στο να συμμετέχουν σε στρατιωτικές ασκήσεις ανατολικά του 24ου μεσημβρινού.
Ωστόσο, με τις ταχέως μεταβαλλόμενες πραγματικότητες ασφάλειας, η διατύπωση των διατάξεων του άρθρου 9 γίνεται όλο και περισσότερο (στην καλύτερη περίπτωση) ασαφής και στη χειρότερη ξεπερασμένη.
Τον Απρίλιο του 2016, το αεροδρόμιο του Longyearbyen χρησιμοποιήθηκε ως ενδιάμεσος σταθμός για τους εκπαιδευτές των ειδικών δυνάμεων της Τσετσενίας στο δρόμο τους για μια αερομεταφερόμενη στρατιωτική άσκηση στο παγωμένο στρατόπεδο Μπάρνεο της Ρωσίας. Αυτή η χρήση του Σβάλμπαρτ έχει αναλυθεί από ειδικούς (συμπεριλαμβανομένου του υπογράφοντα) ως δυνητικά παραβίαση του άρθρου 9 και της υποχρέωσης των ξένων στρατιωτικών να ζητούν εκ των προτέρων διπλωματική άδεια πριν από την προσγείωση στα αεροδρόμια της Σβάλμπαρτ. Αντίθετα, την άνοιξη του 2017, το υπουργείο εξωτερικών της Ρωσίας διαμαρτυρήθηκε έντονα όταν αντιπροσωπεία της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΝΑΤΟ (PA) πραγματοποίησε μια ενημερωτική επίσκεψη στο Longyearbyen.Πιο πρόσφατα, τον Οκτώβριο του 2021, η επίσκεψη μιας Νορβηγικής φρεγάτας στο Longyearbyen πυροδότησε διαμαρτυρίες από το Ρωσικό υπεξ,

Μια άλλη ιδιαιτερότητα της περιοχής είναι η ιδιαίτερη ευπάθεια της στις τακτικές της γκρίζας ζώνης. Η Αρκτική γενικά είναι μια από τις “αγαπημένες παιδικές χαρές” της Ρωσίας για να δοκιμάσει και να επιδείξει τις υβριδικές της ικανότητες, όπως παρεμβολές GPS και κυβερνοεπιθέσεις σε υποδομές.Ωστόσο, τα μοναδικά νομικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά του Σβάλμπαρντ το καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικό στόχο για τη Ρωσία να δοκιμάσει τη συνοχή του ΝΑΤΟ ή να εξαναγκάσουν τη Νορβηγία να κάνει παραχωρήσεις, .

Σε μια πρόσφατη περίπτωση τον Ιούλιο του 2022, όταν η Νορβηγία αποφάσισε, σύμφωνα με τις κυρώσεις της ΕΕ, να αρνηθεί τη διέλευση μέσω της ηπειρωτικής χώρας των προμηθειών τροφίμων που προορίζονταν στους Ρωσικούς οικισμούς στο Σβάλμπαρντ, κορυφαίοι Ρώσοι νομοθέτες όχι μόνο ισχυρίστηκαν με δόλο ότι η Νορβηγία παραβίαζε τη Συνθήκη του Σβάλμπαρντ, αλλά ότι μια τέτοια παραβίαση(!) υπονόμευσε την κυριαρχία του Όσλο στο αρχιπέλαγος. Σύμφωνα με την αμφισβητήσιμη ερμηνεία των Ρώσων νομοθετών, οι υπογράφοντες τη Συνθήκη του Σβάλμπαρντ θα αναγνώριζαν τη Νορβηγική κυριαρχία στο Σβάλμπαρντ μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Νορβηγία θα τηρούσε το σύνολο των διατάξεων της συνθήκης.

Τέλος, επιτρέποντας την παρουσία διεθνών εποίκων, η Συνθήκη επιτρέπει σε ξένα έθνη να δημιουργήσουν ένα de facto στρατηγικό έρεισμα στο αρχιπέλαγος. Αυτό οδήγησε σε εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με το νομικό καθεστώς της Σβάλμπαρντ , του οποίου η αντιληπτή μείωση της νορβηγικής κυριαρχίας είναι ένα ζωντανό παράδειγμα που μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί από κακόβουλους παράγοντες.

Δεύτερον, η γεωγραφική θέση του Σβάλμπαρντ το καθιστά ευάλωτο σε ‘αταξίες’ της γκρίζας ζώνης σε διαφορετικά επίπεδα. Λόγω της απόστασης του αρχιπελάγους από την ηπειρωτική Νορβηγία, η συνεχής ευαισθητοποίηση στον θαλάσσιο τομέα είναι πρόκληση, ενώ η καλή λειτουργία κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνίας, είναι ακόμη πιο σημαντική. Αυτό καθιστά την υποθαλάσσια υποδομή του Σβάλμπαρντ εξαιρετικά ευάλωτη στις τακτικές της γκρίζας ζώνης, όπως αποδεικνύεται από την κοπή του Ιανουαρίου 2022, που αποδίδεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα, ενός υποθαλάσσιου καλωδίου οπτικών ινών που παρέχει στο αεροδρόμιο Longyearbyen ευρυζωνικότητα στο Διαδίκτυο. Τελικά,επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση σε ακραία γεωγραφικά πλάτη για τα έθνη με πολικές φιλοδοξίες, όπως η Κίνα, της οποίας οι επιστημονικές εγκαταστάσεις στο Ny-Ålesund έχουν περιγραφεί ως «διπλής χρήσης» με την ικανότητα να συλλέγουν δεδομένα για επιχειρήσεις που αφορούν ειδικά την Αρκτική για στρατιωτικούς σκοπούς.

Συμπέρασμα.

Έχοντας υπόψη αυτές τις ιδιαιτερότητες, το ΝΑΤΟ θα ωφεληθεί μόνο από την υιοθέτηση μιας προσαρμοσμένης προσέγγισης στο Σβάλμπαρντ. Αυτό συνεπάγεται την υβριδική απειλή της Μόσχας σχετικά με το Άρθρο 9 και τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθεί το τελευταίο ως πρόσχημα για κλιμάκωση ενάντια σε οποιαδήποτε εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Συνεπώς, η Συμμαχία θα πρέπει να εξετάσει τους αυτοεπιβληθέντες περιορισμούς όσον αφορά το επίπεδο των στρατιωτικών ασκήσεων και την ανάπτυξη μάχιμων δυνατοτήτων γύρω από το Σβάλμπαρντ για να αποφύγει την υπονόμευση της εύθραυστης γεωπολιτικής ισορροπίας γύρω από το αρχιπέλαγος, αποτρέποντας παράλληλα τη Ρωσία και να είναι έτοιμη να απαντήσει με ένα πλήρες φάσμα επιθέσεων

Ενώ η διατήρηση μιας ισχυρής αμφίβιας δύναμης με ικανότητα προβολής στην ηπειρωτική Νορβηγία είναι απαραίτητη, το ΝΑΤΟ πρέπει να προετοιμαστεί πιο προληπτικά για τις τακτικές της γκρίζας ζώνης. Η ενσωμάτωση αυτών των στοιχείων σε στρατιωτικές ασκήσεις και επί χάρτου ς ασκήσεις, καθώς και η αύξηση της διαβούλευσης, της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συμμάχων ως και με τον ιδιωτικό τομέα θα είναι καθοριστικής σημασίας. Επιπλέον, η αποτροπή υβριδικών απειλών απαιτεί περαιτέρω ενοποίηση του βόρειου μετώπου του ΝΑΤΟ εναρμονίζοντας τις διπλωματικές θέσεις σχετικά με το καθεστώς κυριαρχίας του Σβάλμπαρντ.

ΡΩΣΙΚΟ ΠΥΡΗΝΟΚΙΝΗΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΣΤΗ ΚΟΥΒΑ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ. ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΔΙΝΟΥΝ ΜΙΡΑΖ ΣΕ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΥΝ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ.

Ρωσικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο πλέει με προορισμό τη Κούβα και ενδεχομένως και τη Βενεζουέλα (δεν μεταφέρει πυρηνικά όπλα και θα ελλιμενιστεί αρχικά στην Αβάνα) ανακοίνωσαν χθες οι κομμουνιστικές αρχές της Κούβας, εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων της Μόσχας ειδικά με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία με κύρια αιχμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το πυρηνοκίνητο υποβρύχιο κλάσης Kazan μαζί με άλλα τρία σκάφη του Ρωσικού πολεμικού ναυτικού,(συμπεριλαμβανομένης της πυραυλικής φρεγάτας Ναύαρχος Gorshkov, ενός πετρελαιοφόρου και ενός ρυμουλκού διάσωσης,) θα ελλιμενίσουν στην Κουβανική πρωτεύουσα από τις 12 έως τις 17 Ιουνίου, ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κούβας. «Κανένα από τα πλοία δεν φέρει πυρηνικά όπλα, επομένως η στάση τους στη χώρα μας δεν αποτελεί απειλή για την περιοχή», ανέφερε η Αβάνα..

Η ανακοίνωση της Αβάνας ήρθε επίσημα μια ημέρα αφότου Αμερικανοί στρατιωτικοί σε Πορτογαλία(Αζόρες) Φλόριντα και Καραϊβική ανέφεραν ότι η Ουάσιγκτον παρακολουθούσε επί μέρες στον Ατλαντικό 4 Ρωσικά πλοία και δυο αεροσκάφη που κατευθινονται προς στην Καραϊβική για στρατιωτικές ασκήσεις. Εκτιμούν ότι οι ασκήσεις είναι μέρος μιας ευρύτερης Ρωσικής απάντησης στην υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία. Οι Αμερικανοί επιτελείς της SOUTHCΟM/Νότια Διοίκηση στο Μαϊάμι ανέφεραν ότι η στρατιωτική παρουσία της Μόσχας είναι αξιοσημείωτη αλλά όχι ανησυχητική. Όμως η ναυτική παρουσία της Ρωσίας λαμβάνει χώρα δυο μέρες μετά τις απειλές από τον Πούτιν σε συνέντευξή του στην Αγία Πετρούπολη όπου είπε ότι η Μόσχα θα μπορούσε να λάβει «ασύμμετρα βήματα» αλλού στον κόσμο ως απάντηση στην απόφαση του Μπάιντεν να επιτρέψει στην Ουκρανία να χρησιμοποιήσει όπλα που παρέχονται από τις ΗΠΑ για να χτυπήσει μέσα στη Ρωσία.

Η επίσκεψη των Ρωσικών σκαφών στην Κούβα συμπίπτει με την επίσκεψη του Μπάιντεν στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της G7 στην Απουλία/ Ιταλία. Ο πρόεδρος της Κούβας Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ συναντήθηκε με τον Πούτιν τον περασμένο μήνα στην ετήσια στρατιωτική παρέλαση της 9ης Μαΐου στην Κόκκινη Πλατεία έξω από το Κρεμλίνο.Γαλλία-Ζελένσκι-Μιράζ

Στη Γαλλική εθνοσυνέλευση μίλησε χθες ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι ευχαριστώντας το Παρίσι για την πολυεπίπεδη υποστήριξη στο Κίεβο, ενώ είχε κατ ιδίαν συνάντηση με τον πρόεδρο Μακρόν.

“Η Γαλλία θα δώσει μαχητικά αεροσκάφη Mirage-2000 στην Ουκρανία και θα εκπαιδεύσει τους Ουκρανούς πιλότους Το Παρίσι θα εξοπλίσει και θα εκπαιδεύσει επίσης μια ολόκληρη ταξιαρχία 4.500 Ουκρανών στρατιωτών” είπε ο Μακρόν. Όλα εν μέσω έντονων εικασιών ότι ο Μακρόν θα ανακοινώσει σύντομα την περαιτέρω αποστολή Γάλλων εκπαιδευτών στην Ουκρανία(πολλοί εκ των οποίων σήμερα εδρεύουν στη βορειοδυτική Ρουμανία και στη νοτιοδυτική Ουκρανία )

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

φωτ.ambassadorsatlarge