26-5-2024

Γράφει ο Στέφανος Σκαρμίντζος, Ιστορικός, MA Military History

Τον 19ο αιώνα μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους η υπεροχή του Βρετανικού Ναυτικού ήταν αδιαμφισβήτητη. Κανένας ορθά σκεπτόμενος δεν θα τολμούσε να παρενοχλήσει τα βρετανικά ναυτικά κι εμπορικά συμφέροντα, αν δεν διέθετε ανάλογη ναυτική ισχύ. Τον αιώνα αυτό ο Αμερικανός Ρ. Φούλτον δημιούργησε το πρώτο υποβρύχιο και το πρώτο ατμόπλοιο. Οι Βρετανοί υιοθέτησαν το ατμόπλοιο σαν πολεμικό μέσο επηρεασμένοι από την επιτυχία του ελληνικού πλοίου “ΚΑΡΤΕΡΙΑ” κατά την ελληνική επανάσταση του 1821. Το υποβρύχιο άργησε πολύ να δείξει την ικανότητά του εξαιτίας μιας σειράς ατυχημάτων. Για παράδειγμα, η πρώτη παγκοσμίως υποβρύχια ελληνική τορπιλική επίθεση απέτυχε λόγω αστοχίας υλικού.

Οι Γερμανοί όμως από τα τέλη του 19ου άρχισαν να ανταγωνίζονται τους Βρετανούς εκμεταλλευόμενοι την βιομηχανική τους ισχύ και επένδυσαν πολύ στον υποβρύχιο πόλεμο. Oι Γερμανοί έδειξαν την αξία του νέου όπλου βυθίζοντας αρκετά βρετανικά πλοία από την αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1915, οι Γερμανοί επέβαλαν ναυτικό αποκλεισμό στην Βρετανία χωρίς να προειδοποιούν τα πλοία στόχους και αυτό συμπεριλάμβανε και τα πλοία ουδετέρων χωρών. Οι Βρετανοί, αν και περιόρισαν τον γερμανικό στόλο επιφανείας στο ναύσταθμο του μετά την ναυμαχία της Γιουτλάνδης, αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες καθώς το νησί τους εξαρτιόταν από τις θαλάσσιες μεταφορές και τα γερμανικά υποβρύχια αλώνιζαν του ωκεανούς. Η διπλωματική πίεση των ουδετέρων κρατών και οι τεχνικοί περιορισμοί της περιόδου εμπόδισαν τους Γερμανούς να στραγγαλίσουν τα Βρετανικά νησιά. Η χρήση νηοπομπών από τους συμμάχους της Αντάντ όμως, περιόρισε την αποτελεσματικότητα των γερμανικών υποβρυχίων και τελικά η κατάρρευση των Κεντρικών Αυτοκρατοριών λόγω της οξυνόμενης πείνας, εξαιτίας του αγγλο-γαλλικού ναυτικού αποκλεισμού οδήγησε στην ανακωχή του 1918 και την συνθηκολόγηση του 1919.

Απεικόνιση του 1916 στην οποία γερμανικό υποβρύχιο βυθίζει εμπορικό πλοίο (Willy Stower/Library of Congress).

Μετά τον Α ΠΠ πόλεμο οι Βρετανοί θεωρούσαν ότι είχαν λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην εμφανισθεί ξανά η γερμανική ναυτική ισχύς. Ο Χίτλερ όμως είχε άλλα σχέδια. Με την ανάρρησή του στην εξουσία άρχισε ο γερμανικός επανεξοπλισμός. Καθώς οι Γερμανοί δεν προλάβαιναν να ναυπηγήσουν στόλο ανάλογο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέπτυξαν το υποβρύχιο όπλο και τα βομβαρδιστικά μακράς ακτίνας δράσης. Τα πλοία επιφανείας τους προβλεπόταν να δράσουν κυρίως σαν επιδρομικά κατά της βρετανικής ναυσιπλοΐας όπως κι ένας μικρός αριθμός εξοπλισμένων εμπορικών σκαφών. Ο χωρίς περιορισμούς υποβρύχιος πόλεμος δυσκόλεψε πολύ τους Βρετανούς. Αν και υποχρέωσαν ξανά τα γερμανικά πλοία να περάσουν τον περισσότερο καιρό στις βάσεις τους, μόνο η έμμεση αμερικανική βοήθεια τους έδινε κάποια ελπίδα.

Με την είσοδό των ΗΠΑ στον πόλεμο και την τεχνολογική αναβάθμιση των ανθυποβρυχιακών μέσων, οι Σύμμαχοι κατάφεραν να αντιμετωπίσουν κάπως το πρόβλημα. Χάρη όμως στην βιομηχανική ισχύ των ΗΠΑ όταν οι ναυπηγήσεις ξεπέρασαν τις απώλειες, ο πόλεμος των θαλασσών χάθηκε για τον Άξονα. Μετά το Περλ Χάρμπορ τα αμερικανικά υποβρύχια δημιούργησαν μεγάλο πρόβλημα στους Ιάπωνες λόγω του διασκορπισμού που είχε επιφέρει η υπερέκτασή τους σε θαλάσσιο περιβάλλον. Αντίθετα, τα ιαπωνικά υποβρύχια αν και είχαν κάποιες σημαντικές επιτυχίες κατέληξαν να κάνουν ανεφοδιασμό σε απομονωμένες φρουρές με τον φόβο της συμμαχικής υπεροχής.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ με ένα δίκτυο συμμαχιών κατάφεραν να ελέγξουν τα θαλάσσια περάσματα και η αδιατάρακτη ροή πρώτων υλών κι εξαγωγών τους έδωσε το οικονομικό πλεονέκτημα. Η μόνη πραγματική πρόκληση υπήρξε η προσπάθεια των Ιρανών να παρεμποδίσουν την ροή του πετρελαίου στον Περσικό κόλπο, η οποία όμως απέτυχε. Το τελικό αποτέλεσμα του ελέγχου των θαλασσών ήταν να κερδίσει η Δύση τον Ψυχρό Πόλεμο και να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση.

Πηγές

https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/submarines_and_submarine_warfare

https://www.history.navy.mil/

https://naval-encyclopedia.com/

Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.blog