18-1-2024

Γράφει ο Στέφανος Σκαρμίντζος, Ιστορικός, MA Military History

H ενθρόνιση του βασιλέως Γεωργίου Α΄ ξεκίνησε με καλούς οιωνούς για την Ελλάδα. Η Βρετανία κέρδισε διπλωματικούς πόντους διευκολύνοντας την ενσωμάτωση των Επτανήσων στο ελληνικό βασίλειο. Το 1875 ο Χαρίλαος Τρικούπης σχημάτισε για πρώτη φορά βραχύβια κυβέρνηση. Το 1877 όμως βρέθηκε υπουργός εξωτερικών  κι έπρεπε να διαχειριστεί τις συνέπειες του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Η Τσάρος  πίεζε να φτάσει τα όρια του βουλγαρικού βασιλείου το Βόλο! Η Βρετανία φυσικά αντιδρούσε και ό Τρικούπης που δεν του επετράπη να μιλήσει στο συνέδριο ταυ Βερολίνου έδωσε βάση στην ρήση του βρετανού πρωθυπουργού Ντισραέλι ότι: «θα καταφέρετε πολλά δια της υπομονής».

Το 1881 με βρετανική υποστήριξη προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία (εκτός από την Ελασσόνα) και τμήμα της Ηπείρου ως την Άρτα. Τη περίοδο  εκείνη η Ελλάς έριζε με την Οθωμανική αυτοκρατορία για την Κρήτη, που ενώ είχε αποσπαστεί από την Αίγυπτο το 1869, είχε επαναστατήσει ξανά το  1878 κατά της Πύλης και είχε καθεστώς ημιαυτονομίας.  Στην Αίγυπτο, που είχε χρεοκοπήσει, ξέσπασε η επανάσταση του Αραμπί Πασά και σημειώθηκαν ταραχές κατά των Ευρωπαίων αλλά και των γηγενών χριστιανών. Η Γαλλία και η Βρετανία έστειλαν στόλο για να υποστηρίξουν την αιγυπτιακή μοναρχία κατά των στασιαστών.  Άλλωστε η Κρήτη είναι στρατηγικά σημαντική για τις θαλάσσιες οδούς από και προς την Μέση Ανατολή και είχε πρόσφατα αναβαθμιστεί λόγω της διώρυγας του Σουέζ. Ο Τρικούπης προσβλέποντας σε πιθανή βρετανική υποστήριξη για ακόμη ευνοϊκότερες  εξελίξεις στην Κρήτη που θα οδηγούσαν στην ένωση της με το ελληνικό βασίλειο αλλά και για την προστασία του ελληνισμού της Αιγύπτου απέστειλε την φρεγάτα «Ελλάς» και την θωρακοβάρη «Βασιλύς Γεώργιος» . Οι Βρετανοί όμως που αντιμετώπιζαν πιέσεις  στα αφγανοϊνδικά σύνορα και υποπτεύονταν ότι οι φυλές εκεί υποδαυλίζονταν από του Ρώσους δεν θα ήθελαν να του εξερεθίσουν ώστε να δημιουργήσουν θέματα και στην ευαίσθητη περιοχή του Σουέζ, ειδικά μετά τον περιορισμό των βλέψεων τους στο συνέδριο του Βερολίνου το 1878. Πιθανόν να σκέπτονταν και την δημιουργία προτεκτοράτου στην Κρήτη που θεωρούσαν ότι θα το επηρέαζαν άμεσα και φυσικά θα συναντούσαν αντίδραση  όχι μόνο του Τσάρου αλλά της Αυστρουγγαρίας.  Ήδη η Γαλλία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία αντέδρασαν σφόδρα στην παρουσία ελληνικών δυνάμεων στην περιοχή. Η Βρετανία για να μην φανεί ό τι υποχωρούσε υπό το βάρος της πίεσης των άλλων μεγάλων δυνάμεων μετέθεσε ότι σχέδια είχε για το μέλλον και πίεσε τον Τρικούπη για απόσυρση των ελληνικών πλοίων. Οι Ελληνες ιστορικοί μέμφονται τον Τρικούπη για αμετροέπεια,  υποχωρητική συμπεριφορά έναντι των Βρετανών και για σπατάλη πόρων που οδήγησαν το κράτος στην χρεωκοπία. Το μόνο όμως σφάλμα αν μπορεί να το πει  κανείς είναι ότι ο Τρικούπης (και δεν είναι ο μόνος) σχεδίασε την πολιτική του σε αυτό το θέμα βλέποντας τις εξελίξεις  μόνο στα ελληνοτουρκικά και πιθανώς χωρίς να έχει πλήρη εικόνα του διεθνούς περιβάλλοντος. Η κριτική που ασκήθηκε από Έλληνες ιστορικούς για την επέμβαση στην Αίγυπτο υποφέρει όμως αυτή από τους ίδιους περιορισμούς.

φωτ. Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού

Πηγές

«Ο ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ», Επιμέλεια: Καίτη Αρώνη-Τσίχλη και Λυδία Τρίχα, Εκδόσεις Παπαζήση, 2000.

P. Spear, The Oxford History of India, 3rd ed., Oxford, 1958, 

Lobanov-Rostovsky, A. “Anglo-Russian Relations through the Centuries.” The Russian Review, vol. 7, no. 2, 1948, pp. 41–52. JSTOR, https://doi.org/10.2307/125518. Accessed 26 Dec. 2023. Nish, Ian. “Politics, Trade and Communications in East Asia: Thoughts on Anglo-Russian Relations, 1861-1907.” Modern Asian Studies, vol. 21, no. 4, 1987, pp. 667–78. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/312758. Accessed 26 Dec. 2023