15-1-2024
Στο ακόλουθο κείμενο αναλύεται το ιστορικό δίλημμα της Ευρώπης: Ατλαντισμός ή Ευρασιατισμός και πώς αυτό έχει απαντηθεί ιστορικά.
Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας, Ιστορικός – Συγγραφέας
Από την αρχη του ρωσοουκρανικού πολέμου, πολλοί εγχώριοι και διάσημοι αναλυτές έκαναν λόγο για την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ. Τονίζουν μάλιστα το γεγονός της εγγύτητας της Ρωσίας με την ΕΕ και με αυτό το σκεπτικό θεωρούν ότι η ΕΕ πρέπει να προσεγγίζει τη Ρωσία περισσότερο από τις ΗΠΑ. Με το δικό τους σκεπτικό δηλαδή, η ΕΕ είναι κομμάτι της Ευρασίας και ευρασιατική πρέπει να είναι η πολιτική της.
Ο πρέσβης της Μ. Βρετανίας στην Ελλάδα στην εποχή της βασιλείας του Όθωνα Sir Edmund Lyons θα πει χαρακτηριστικά: “Η Ελλάδα μπορεί να είναι είτε ρωσική είτε βρετανική. Ρωσική αποκλείεται να είναι”. Σε όλες τις κρίσεις του Ανατολικού Ζητήματος (ιδιαίτερα των 1853 -1856 και 1875 – 1878 ) η Μ. Βρετανία ακολούθησε παρελκυστική πολιτική ανάμεσα στην Ελλάδα και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η πολιτική της Μ. Βρετανίας αντικατοπτρίζεται σε επιστολή του υπουργού των Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας Salisbury:
«Το όλο θέμα είναι άπό τά πιο στενόχωρα για μάς. Είναι τρομερά δύσκολο να τάχουμε καλά με τον ιδιοκτήτη και τον κληρονόμο του ταυτόχρονα. Χρειαζόμαστε τη βοήθεια και των δύο για να αναχαιτίσουμε τούς Σλάβους… Είναι άπαραίτητο για τούς σκοπούς μας, ή παρακμή τής Τουρκίας και ή άνάπτυξη τής Ελλάδος να βαδίσουν με το ίδιο βήμα. Ή Τουρκία δεν πρέπει να σκοτωθή, ενόσω δείχνει κάποια σημάδια πραγματικής ζωής, και ή Ελλάδα πρέπει να είναι εύχαριστημένη να περιμένη… Οί έλληνικές φιλοδοξίες δεν πρέπει να αναχαιτισθούν, άλλα ούτε είναι όρθή ή άμεση ικανοποίησή τους… Έχοντας (οί Έλληνες) στομάχια πού ζητούν περισσότερη ούσιαστική τροφή, μπορούν να τραφούν έπιδέξια με τα όνειρά τους. Αύτό είναι για το καλό τους…» (Evangelos Kofos, Greece and Eastern Crisis 1875 – 1878, Θεσσαλονίκη: Institute for Balkan Studies, 1975, σελ 221).
Η παγκόσμια και διαχρονική γεωπολιτική έχει ως εξής: η Ρωσία κατέχει το κέντρο της Ευρασίας (Heartland) και σκοπός των δυτικών δυνάμεων είναι να εμποδίζουν τη ρωσική παγκόσμια κυριαρχία με την αποτροπή κυρίευσης της ακτογραμμής (Rimland). Είναι τόσο παλιά αυτή η θεώρηση που η Μ. Βρετανία από τον 19ο αιώνα αυτό ήθελε να αποτρέψει, ο Ναπολέων της Γαλλίας εισέβαλε (και ηττήθηκε) στη Ρωσική Αυτοκρατορία, ενώ και οι Γερμανοί θεωρούσαν ως εχθρό τους τον σλαβισμό.
Ιδιαίτερα όμως μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους και τον Ψυχρό Πόλεμο δημιουργήθηκε μια ενότητα, η λεγόμενη “Δύση” με δύο σκέλη, τον αμερικανικό και τον ευρωπαϊκό. Η σχέση αυτή δεν θα μπορούσε να είναι συμμετρική καθώς οι ΗΠΑ ανοικοδόμησαν την κατεστραμμένη Ευρώπη και στη συνέχεια ανέλαβαν την οχύρωσή της. Στη συνέχεια όμως, η ΕΕ έγινε ο οικονομικός πόλος του συστήματος και παρά τις φυσιολογικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις του συστήματος, αυτοί οι δύο πόλοι αποτελούν έναν κοινό πολιτισμό.
Από το 1945 ακόμη, συμφώνησαν ότι θα είχαν τις ίδιες αρχές που συνοψίζονται στις λέξεις δημοκρατία και ελευθερία διακίνησης ανθρώπων, εμπορευμάτων και ιδεών. Από την άλλη πλευρά υπήρχε η σοβιετική ανατολή που έφτασε μέχρι το σημείο της κατάληψης της μισής Γερμανίας. Έθνη που ανήκαν στη Δύση όπως οι Πολωνοί, οι Ούγγροι και οι Τσέχοι “πέρασαν” στην ανατολή.
Πολιτικά, γεωπολιτικά και κυρίως πολιτισμικά μιλώντας, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανήκει στην ακτογραμμή και στον Ατλαντικό. Οι αντίθετες απόψεις που ακούγονται έχουν να κάνουν περισσότερο με τους θιγμένους ευρωπαϊκούς εθνικούς εγωισμούς, αφού οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ότι τα εθνικά τους μεγαλεία είναι μέρος πια της Ιστορίας και ότι αντικειμενικοί και αδυσώπητοι παράγοντες αποτρέπουν την αναβίωσή τους με σημαντικότερο από όλους τη γήρανση του πληθυσμού.
Ιστορικά το ερώτημα έχει απαντηθεί. Γεωγραφικά; Μήπως η εγγύτητα με τη Ρωσία πρέπει να μας οδηγήσει σε αναθεώρηση της πολιτικής μας; Ο γεωγραφικός παράγων υπάρχει αλλά λειτουργεί τελείως ανάποδα. Αν η ΕΕ θέλει να είναι πραγματικά ανεξάρτητη πρέπει να κοιτά προς τον Ατλαντικό και όχι προς την Ασία. Οι Ευρωπαίοι πάντα πρέπει να θυμόμαστε την βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα και τη πιθανότητα – δυνατότητα (;) προέλασης των ρωσικών δυνάμεων μέχρι το κέντρο της Ευρώπης.
Επίπρόσθετα, η δημογραφική γήρανση της Ευρώπης με τη παράλληλη δημογραφική έκρηξη στην Ασία (πλην Ρωσίας), αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στο να αναπροσαρμόσουν τις μεταναστευτικές τους πολιτικές καθώς τα κύματα των μεταναστών θα καταστούν σοβαρές πήγες αποσταθεροποίησης αυτών. Τέλος, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της ανατολής δεν θα διστάσουν στο να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο εναντίον των… δυτικών. Αυτά τα μέσα μπορεί να είναι όπλα (όλων των ειδών), οικονομικές πολιτικές αλλά και χρήση τρομοκρατίας και ιδεολογιών – θρησκειών.
Στον ρωσοουκρανικό πόλεμο επί παραδείγματι, πολλοί δοκίμασαν έκπληξη όταν είδαν τον μουσουλμανικό παράγοντα μέσα στην… ορθόδοξη Ρωσία. Θυμόμαστε όλοι την ημισέληνο του Καντίροφ να κυματίζει στα ερείπια της Μαριούπολης. Παράλληλα, εμείς ως Έλληνες έχουμε απέναντί μας μια ανατολική χώρα που εργαλειοποιεί συνεχώς και συστηματικά το μεταναστευτικό, ενώ έχει ως κέντρο του αφηγήματός της την προστασία και τη προάσπιση των μουσουλμάνων.
Το πού πρέπει να κινηθεί η ΕΕ έχει απαντηθεί. Η Ευρώπη μπορεί να υπάρξει μόνο ως κομμάτι της Δύσης. Αν από την άλλη, οι Ευρωπαίοι επιθυμούν πραγματικά να γίνουν ισότιμοι και να κοιτούν τις ΗΠΑ στα μάτια – στα πλαίσια της Δύσης πάντα – πρέπει να σταματήσουν “να κάνουν διακοπές” και να προχωρήσουν στη δημιουργία ενός αξιόμαχου στρατιωτικού βραχίονα.
Δημοσιεύεται στο methormisakathektou.politics.blog
DIPLOMATIC POINT 