14-1-2024

Γράφει ο Υποναύαρχος ε.α. Στέλιος Φενέκος

Από τις πρώτες ημέρες της επίθεσης της Χαμάς και της εισβολής του Ισραήλ στην Γάζα είχα επισημάνει τις εξής ανάγκες:

1. Να υπάρξει δίοδος για να απομακρυνθούν παιδιά – γυναίκες και τραυματίες από τις περιοχές στρατιωτικών επιχειρήσεων, πόσο μάλλον όταν αυτές γίνονται αδιακρίτως μέσα στις πόλεις, γιατί αλλιώς το Ισραήλ θα ενέχεται για παραβίαση της συνθήκης που έχει υπογράψει από το 1948 περί γενοκτονίας.
2. Και μάλιστα επειδή η προσφυγή αυτή κατά του Ισραήλ θα μπορούσε να γίνει από οιαδήποτε χώρα έχει συνυπογράψει την συνθήκη κατά της γενοκτονίας, αυτό που θα επεδίωκε με μία τέτοια προσφυγή θα ήταν να βάλει το Ισραήλ σε θέση απολογίας και να υποχρεώσει το ΔΔΧ να αποφασίσει περιοριστικά μέτρα στις επιχειρησιακές του δράσεις..
3. Φυσικά και είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχθεί το αδίκημα της γενοκτονίας. Όπως μάλιστα μας έχει δείξει η παγκόσμια πρακτική, παίρνει πολλά χρόνια η εξέταση ενός τέτοιου θέματος, γιατί στρέφεται κατά των προσώπων που την διέταξαν/έκαναν.
4. Σημαντικό είναι, ότι απόφαση και να πάρει το ΔΔΧ είναι βέβαιο ότι το Ισραήλ δεν θα την εφαρμόσει.
   Άλλωστε ο στόχος της Νότιας Αφρικής (και των άλλων χωρών που την υποστήριξαν στην προσφυγή) είναι μια δικαστική απόφαση για τον περιορισμό των Ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων, έτσι ώστε να προστατευθούν αποτελεσματικά οι άμαχοι Παλαιστίνιοι και το άνοιγμα της διόδου ανθρωπιστικής βοήθειας και απομάκρυνσης παιδιών-γυναικών και τραυματιών.
5. Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση στο ΔΔΧ και η υποχρέωση που επιβλήθηκε στο Ισραήλ να απολογηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου (ακόμη δεν έχει βγει απόφαση) δημιουργεί μία σημαντική διεθνή αντίδραση.
   Μία ενδεχόμενη απόφαση για περιοριστικά μέτρα (εξαιρετικά απίθανο να αποφασίσει το ΔΔΔ για γενοκτονία – μάλλον η οιαδήποτε απόφαση θα αναλωθεί σε παροτρύνσεις και σε επισήμανση υποχρεώσεων από πλευράς Ισραήλ), θα υποχρέωνε πολλές χώρες να απαιτήσουν να μπουν όρια από πλευράς Ισραήλ στην στρατιωτική δράση του μέσα σε πόλεις με άμαχους και για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, χωρίς τους περιορισμούς που βάζει σήμερα.
6. Επίσης εάν το ΔΔΔ λάβει μία απόφαση περιοριστικών μέτρων (έστω και με σιβυλλικό χαρακτήρα) αυτό θα ληφθεί υπ’ όψη αργότερα στο ΔΠΔ, όπου ο εισαγγελέας έχει διατάξει έρευνα για πιθανά εγκλήματα (ήδη είχα επισημάνει την ανάγκη να υπάρξει από την πρώτη στιγμή της έναρξης των επιχειρήσεων ειδική ομάδα παρατηρητών για εγκλήματα του Δικαίου των Ενόπλων συγκρούσεων και τους Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου).
7. Αν και το Ισραήλ δεν έχει προσυπογράψει το καταστατικό του ΔΠΔ, εν τούτοις (επειδή οι κατηγορίες αυτές στρέφονται κατά προσώπων) θα κινδύνευαν να κατηγορηθούν όσοι έδωσαν ανάλογες εντολές ή έκαναν τέτοιες δηλώσεις που προκάλεσαν τα εγκλήματα αυτά (π.χ. οι δηλώσεις πολιτικών και κυβερνητικών παραγόντων περί εξώθησης των Παλαιστινίων από την Γάζα αλλά και οι δηλώσεις περί εξαφάνισης των προαιώνιων εχθρών των Ισραηλινών των Αμαληκιτών –Amalek).
8. Και μάλιστα επειδή τα εγκλήματα που έχουν χαρακτηρισθεί ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας διώκονται υπό την «Αρχή της Παγκόσμιας Δικαιοσύνης», θα μπορούσε να υπάρξει δίωξη των υπευθύνων και από το δικαστικό σύστημα και άλλων χωρών ανά τον κόσμο, άσχετα για το εάν τα εγκλήματα έγιναν στο έδαφός τους ή υπάρχει συσχετισμός με αυτά ή όχι.
   Πρόκειται για εγκλήματα που θεωρούνται ότι διαταράσσουν σοβαρά τη διεθνή έννομη τάξη και των οποίων οι δράστες κρίνονται από την πλειοψηφία των πολιτισμένων κρατών ως ιδιαίτερα επικίνδυνοι, ως κατηγορούμενοι για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία.
9. Με το άρθρο 8ΠΚ μάλιστα εισάγεται στο Ελληνικό Ποινικό σύστημα μια γενική ρήτρα, με την οποία ουσιαστικά επιτρέπεται η εφαρμογή των ημεδαπών ποινικών νόμων και σε κάθε άλλη αξιόποινη πράξη η οποία έγινε στην αλλοδαπή, εφόσον αυτό προβλέπεται από ειδικές διατάξεις ή διεθνείς συμβάσεις επικυρωμένες από το ελληνικό κράτος. Θα μπορούσε δηλαδή ο οιοσδήποτε βρίσκεται στην Ελλάδα και υπόκειται στο Ελληνικό δικαστικό σύστημα να προσφύγει κατά συγκεκριμένων προσώπων για τα εγκλήματα αυτά.
10. Τα Δικαστήρια της Νυρεμβέργης και του Τόκιο ήταν τα πρώτα που επιλήφθηκαν του θέματος αυτού. Στην απόφασή του το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης δήλωσε ότι «Τα εγκλήματα που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο διαπράττονται από ανθρώπους, κι όχι από αφηρημένες οντότητες, και μόνο μέσω της τιμωρίας των φυσικών προσώπων που διαπράττουν τέτοια εγκλήματα μπορούν να εφαρμοσθούν οι κανόνες του διεθνούς δικαίου.»
11. Στην περίπτωση αυτή, οι υποχρεώσεις ενός φυσικού προσώπου που πηγάζουν από το διεθνές δίκαιο υπερέχουν εκείνων των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων που του αναγνωρίζονται από το εθνικό δίκαιο, με αποτέλεσμα ο δράστης διεθνών εγκλημάτων να μην μπορεί να αποφύγει την ατομική ευθύνη του ισχυριζόμενος ότι ενήργησε σύμφωνα με την εξουσία που του απένειμε το κράτος ή ότι ήταν υποχρεωμένος να ενεργήσει κατά αυτόν τον τρόπο βάσει διατάξεων του εσωτερικού δικαίου.
12. Πλέον τα άτομα άρχισαν να θεωρούνται ως άμεσοι αποδέκτες των κανόνων του διεθνούς δικαίου, αναφορικά με συγκεκριμένα διεθνή εγκλήματα (εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία), με τους οποίους οφείλουν να συμμορφώνονται χωρίς την παρεμβολή του εσωτερικού δικαίου, ενώ παραμερίστηκαν λόγοι άρσης της ευθύνης, όπως οι ασυλίες των αρχηγών κρατών ή οι διαταγές ανωτέρου, και αποδυναμώθηκε η θεωρία των κρατικών πράξεων

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη