24-12-2023

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Όπως έλεγε ο αείμνηστος Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, “Αν δεν μπορείτε να λύσετε ένα πρόβλημα όπως είναι, μεγεθύνετε το”. Για τη σημερινή τραγική κατάσταση στη Μέση Ανατολή, αξίζει να εφαρμοστεί αυτή η συμβουλή για τη διεύρυνση της όποιας λύσης (όχι άμεσης) για την πιο δυσεπίλυτα προβληματική και χαοτική περιοχή του πλανήτη.Υπάρχει άμεση ανάγκη οι μετριοπαθείς, σταθερά εκσυγχρονιζόμενες Αραβικές χώρες και το Ισραήλ(υπό μία διαφορετική πολιτική ηγεσία) να αρχίσουν αθόρυβα να θέτουν τις βάσεις και υποδομές για τη σύσταση ενός οργανισμού συλλογικής ασφάλειας που να μοιάζει με το ΝΑΤΟ καθώς και ένος οικονομικού φορέα που να μοιάζει με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Αυτοί οι θεσμοί θα ξεκλειδώσουν τις δυνατότητες της περιοχής αντιμετωπίζοντας τους απαράδεκτους και ανελέητους κύκλους βίας. Εν μέσω της φρίκης της επίθεσης της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ ,και του συνεχιζόμενου πολέμου στη Γάζα, τέτοιες αντιλήψεις και προτάσεις μπορεί να ακούγονται σαν θεωρητικολογίες . Ωστόσο, ορισμένοι ανώτατοι αξιωματούχοι στη Μέση Ανατολή και στη Δύση σκέφτονται ήδη με αυτούς τους όρους, υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί ο πόλεμος δια αντιπροσώπων ,ο ιδεολογικός /θρησκευτικός εξτρεμισμός του Ιράν,(χωρίς τον οποίο δεν γίνονται οι επιθέσεις σε Υεμένη, Λίβανο, Συρία, Ιράκ κλπ). Αυτοί οι αξιωματούχοι, που ζήτησαν την ανωνυμία τους(από πλευράς μου) για να μιλήσουν πιο ειλικρινά, αναφέρουν την Ευρώπη ως παράδειγμά τους.
Η ήπειρος μας είχε καταστραφεί από αιώνες διακρατικής και θρησκευτικής βίας που κορυφώθηκε σε δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ κατάφεραν να φέρουν μια περίοδο άνευ προηγουμένου ειρήνης στην περιοχή(η Ατλαντική Συμμαχία συμπληρώνει τον Απρίλιο 75 χρόνια) . Οι μόνοι μεγάλοι Ευρωπαϊκοί πόλεμοι έχουν συμβεί σε χώρες εκτός αυτών των ορίων τους (Ουκρανία, Γεωργία και Γιουγκοσλαβία.) Δεδομένων των ιστορικών και γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της Μέσης Ανατολής, ό,τι και να επινοήσουν οι χώρες της περιοχής θα εξελίσσεται διαφορετικά. Εκεί που ισχύει το Ευρωπαϊκό μάθημα είναι ότι είναι προτιμότερο να ξεκινήσει με έναν μικρό πυρήνα αφοσιωμένων χωρών και στη συνέχεια να επεκταθεί περαιτέρω Το ΝΑΤΟ γεννήθηκε το 1949 με μόλις μια ντουζίνα κράτη , συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Καναδά εκτός Ευρώπης, και τώρα περιλαμβάνει τριάντα ένα μέλη(με τη Σουηδία 32)
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα ιδρύθηκε το 1952 με έξι χώρες, που χρησιμεύουν ως ο πρόδρομος των σημερινών 27κρατών μελών της ΕΕ. Όπως συνέβη στην Ευρώπη, τα μετριοπαθή Αραβικά κράτη και το Ισραήλ(όχι με αντιλήψεις Νετανιέχου και ακροδεξιών) θα πρέπει να ξεκινήσουν με τη συλλογική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ του Καναδά και ίσως και της Ινδίας ως και επιλεγμένων και πρόθυμων Ευρωπαϊκών χωρών. Ένας ανώτερος Άραβας διπλωμάτης μου είπε ότι οι χώρες της Συμφωνίας του Αβραάμ(Εμιράτα, Μπαχρέιν ,Μαρόκο) συν η Αίγυπτος και η Ιορδανία (όλες οι χώρες που έχουν ομαλοποιήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών) θα ήταν οι πιο προφανείς υποψήφιοι στο πρώτο στάδιο. “Θα ήμουν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που θα υποστήριζαν ένα ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή’, είπε ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλάχ ΙΙ σε συνέντευξή του το 2022 στο CNBC. Η Ιορδανία συνεργάζεται ήδη στενά με το ΝΑΤΟ και έχει πολεμήσει “ώμος με ώμο”με τις δυνάμεις της Συμμαχίας για δεκαετίες, σημείωσε ο μετριοπαθής μονάρχης.

Πρώτα και κύρια, ένας άλλος Άραβας διπλωμάτης μου τόνισε ότι θα απαιτηθεί από το Ισραήλ να αναγνωρίσει ότι “παίζει στα χέρια του Ιράν” μέσω της φύσης της εισβολής του στη Γάζα. Η επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει την πηγή της περιφερειακής αστάθειας, που είναι το Ιράν, την εξτρεμιστική του ιδεολογία ως και την υποστήριξή του σε πληρεξούσιες ασύμμετρες και υβριδικές μη-κρατικές οντότυτες όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η Χαμάς στη Γάζα , οι αντάρτες Χούθις στην Υεμένη και οι ισχυρές Σιιτικές πολιτοφυλακές στη Μεσοποταμία.
Χωρίς μια μόνιμη λύση για τους Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένης της απαραίτητης ίδρυσης ενός Παλαιστινιακού κράτους, είτε η Χαμάς θα αναγεννηθεί, είτε θα εμφανιστεί μια παρόμοια ανατρεπτική, εξτρεμιστική οργάνωση . Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται δεν είναι απλώς μια πιο έξυπνη προσέγγιση της επόμενης μέρας προς και με τους υπεύθυνους Παλαιστίνιους, αλλά και μια επόμενη μέρα για την περιοχή. Οι δεσποτικοί ηγέτες του Ιράν, με στόχο να καταστρέψουν το Ισραήλ και να νικήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους ομοϊδεάτες τους εταίρους, ευδοκιμούν στο χάος και τη βία που προκάλεσαν οι επιθέσεις της Χαμάς και οι συνέπειές τους. Σε αυτή την ατμόσφαιρα οι Ιρανοί ηγεμόνες μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τον πληθυσμό τους και να συνεχίζουν να χτίζουν πάνω στην πολύ διευρυμένη επιρροή τους στη Μέση Ανατολή, η οποία με την πάροδο του χρόνου γεννήθηκε από συγκρούσεις στον Λίβανο, στην Υεμένη, στη Συρία και μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραήλ

Ο υπογράφων εκτιμά ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτή η πολυδιάστατη αστάθεια που προκαλεί το Ιράν θα ήταν αν τα μετριοπαθή Αραβικά κράτη του Κόλπου και της περιοχής, βασιζόμενα στα ανωτέρω αναφερθέντα εμβαθύνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της ασφάλειας ενώ ταυτόχρονα επεκτείνουν τη συνεργασία τους σε θέματα ενεργειακής, ναυτικής , αντιπυραυλικής ασφάλειας, τεχνολογικής, οικονομικής και επενδυτικής συνεργασίας για να παράγουν περισσότερα σταθερότητα, ευημερία και ελπίδα για τους δικούς τους ανθρώπους. Το αποτέλεσμα της αυξημένης περιφερειακής συνεργασίας την επόμενη δεκαετία, μου έλεγε προ εβδομάδων στη Βιέννη Άραβας πρέσβης , θα απηχούσε αυτό που συνέβη στην Ευρώπη. Οι κυβερνώντες του Ιράν θα αντιμετώπιζαν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών που έδιναν προσοχή στην πρόοδο των γειτονικών χωρών, όπως και οι πολίτες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας ενώ αντιμετώπιζαν το ΝΑΤΟ και την ΕΕ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Για να προχωρήσουν αυτές οι κινήσεις θεωρητικά η εξάλειψη της Χαμάς είναι υπολογίσιμη αλλά ανεπαρκής, όταν η πραγματική ανάγκη είναι να επικρατήσουν του Ιράν, κάτι που ούτε το Ισραήλ, ούτε τα μετριοπαθή Αραβικά κράτη, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι διατεθειμένα να κάνουν στρατιωτικά. Όταν κάποιος εξετάζει όλες τις εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση του Ιράν και την οικοδόμηση μιας σύγχρονης, βιώσιμης, ευημερούσας Μέσης Ανατολής, η επιλογή της οικοδόμησης κοινής ασφάλειας και οικονομικής αρχιτεκτονικής είναι η πιο ελκυστική από αυτές. Αυτό που θα απαιτούσε είναι η αναγνώριση από τα εμπλεκόμενα μέρη ότι το Ιράν έχει επιτύχει την τρέχουσα θέση του στην περιοχή μέσω του εφησυχασμού και της απροθυμίας τους να αντιμετωπίσουν την επαναστατική του ηγεσία σε κάθε στάδιο της διευρυμένης επιρροής του. Άραβες αξιωματούχοι μου επαινούν ιδιωτικά το χτύπημα των ΗΠΑ σε έναν από τους πιο αποτρόπαιους επαναστατικούς εγκέφαλους του Ιράν, τον Ιρανό στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί, το 2020 στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης
Αν το χτύπημα είχε ακολουθηθεί τότε από μια πιο αποφασιστική προσέγγιση των ΗΠΑ στην Τεχεράνη, θα έδειχνε στο Ιράν ότι θα πρέπει να περιορίζει τις προσπάθειές του στο να πυροδοτήσει περιφερειακό χάος, ακόμη και όταν η Τεχεράνη εργάζεται για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Η ιδέα ενός στενότερου περιφερειακού συστήματος ασφαλείας, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ δεν είναι εντελώς νέα. Οι προσπάθειες περιλαμβάνουν παρεμβάσεις των μελών του Αραβικού Συνδέσμου στην Υεμένη, το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC/ΣΣΚ ) και τη Στρατηγική Συμμαχία Μέσης Ανατολής του 2017. Η επιχείρηση Desert Storm, η οποία απελευθέρωσε το Κουβέιτ το 1991,(από το εκτρωματικό Σανταμικό καθεστώς) ήταν η πιο επιτυχημένη περίπτωση συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και περιλάμβανε τριάντα πέντε κράτη, ανάμεσά τους επτά Αραβικές χώρες.
Όσο δύσκολο κι αν είναι να δημιουργηθεί επαρκής εμπιστοσύνη μεταξύ του Ισραήλ και των Aραβικών κρατών,( ιδιαίτερα τώρα) οι προηγούμενες προσπάθειες έχουν επίσης σκοντάψει στη δυσπιστία μεταξύ των Aραβικών κρατών και στην προκλητική και απαράδεκτη στάση του Νετανιέχου.. Η διαδικασία οικοδόμησης νέων θεσμών και επίτευξης συμφωνίας για τους στόχους τους θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτού του ελλείμματος εμπιστοσύνης με πιο μόνιμο, θεσμικό και δεσμευμένο από τις συνθήκες τρόπο.

Οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι εξακολουθούν να ελπίζουν να βρουν τον δρόμο τους για μια διαδικασία μερικής εξομάλυνσης με το Ισραήλ, που να περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ οι οποίες είχαν προχωρήσει πολύ πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Ένα τέτοιο βήμα θα ήταν πολύ πιο ουσιαστικό και διαρκές εάν ενσωματωθεί σε μια μεγαλύτερη περιφερειακή προσπάθεια για την ασφάλεια και την οικονομική ολοκλήρωση.

Αν το Ισραήλ και τα μετριοπαθή Αραβικά κράτη μπορέσουν μεσοπρόθεσμα να αξιοποιήσουν αυτή την κρίση για καλό , τότε θα μπορούσαν να βάλουν την περιοχή τους σε μια πιο θετική και βιώσιμη πορεία διολίσθησης. Αν η περιοχή δεν εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία, περιμένετε να εξαπλωθεί ο ιδεολογικός εξτρεμισμός και η βία, θέτοντας ίσως σε κίνδυνο τα ίδια τα μετριοπαθή Αραβικά κράτη. και ασφαλώς και το Ισραήλ(εκτός αν προχωρήσει σε πυρηνικές επιλογές ) Αν και μπορεί να μην φαίνεται η κατάλληλη στιγμή για αυτή τη μακροπρόθεσμη σκέψη μου αξίζει να θυμηθούμε ότι οι αείμνηστοι Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ και ο πατέρας της Νίκης Ουίνστον Τσώρτιλ υπέγραψαν τη Χάρτα του Ατλαντικού τον Αύγουστο του 1941, με τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο να μαίνεται στην Ευρώπη. Με το διακύβευμα τόσο υψηλό και τους κινδύνους τόσο ακραίους στη Μέση Ανατολή σήμερα, το όραμα πρέπει να είναι ανάλογο της ιστορικής στιγμής.
Γιατί δεν μπορεί να ηττηθεί και εξαλειφθεί η Χαμάς
Μπορεί πραγματικά να «εξαλειφθεί» πλήρως η Χαμάς;

Η σύντομη απάντηση, λένε κορυφαίοι στρατιωτικοί αναλυτές, είναι «όχι». Η μακροσκελής απάντηση είναι πιο σύνθετη. Η επιχείρηση του Ισραήλ μπορεί να υποβαθμίσει τις δυνατότητες της Ισλαμιστικής οργάνωσης αλλά η ήττα της ιδεολογίας της είναι πιθανότατα αδύνατη χωρίς συγκροτημένη πολιτική λύση. Η Ισραηλινή κυβέρνηση είναι μάλλον σε άλλη φάση. Η μαχητική Χαμάς θα “‘εξαλειφθεί’ είπαν ο Νετανιέχου κα . Σε ορισμένα Ισραηλινά τηλεοπτικά κανάλια εμφανίζονται τακτικά συνθήματα όπως ‘Μαζί θα κερδίσουμε’. Είναι όμως πραγματικά δυνατό να εξαλειφθεί εντελώς η Χαμάς και να συντριβεί σε μια κατάσταση όπως η τωρινή ; Το Ισραήλ βομβαρδίζει τη Λωρίδα της Γάζας, όπου ζουν περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ από τη Χαμάς, η οποία χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από τη Γερμανία, την ΕΕ, τις ΗΠΑ τον Καναδά κα.
Το Ισραήλ έχει επίσης εξαπολύσει χερσαία επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας και εμποδίζει σε συντριπτικό βαθμό την παράδοση τροφίμων, νερού και ενέργειας στον θύλακα. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι αναλυτές(συμπεριλαμβανομένου και του υπογράφοντα) λένε ότι δεν θα είναι δυνατό να απαλλαγούμε από τη Χαμάς εντελώς, και ο κύριος λόγος είναι ότι η Χαμάς είναι κάτι περισσότερο από μια απλή μαχητική οργάνωση. Η Χαμάς είναι ένα κοινωνικό κίνημα Η Χαμάς εκτιμάται ότι έχει από 25.000 έως 30.000 μαχητές, δήλωσε πρόσφατα στη DW ο Γκίντο Σταίνμπεργκ ειδικός για τη Μέση Ανατολή στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφάλειας. Αλλά, πρόσθεσε, “είναι επίσης ένα κοινωνικό κίνημα με μαζική υποστήριξη στη Λωρίδα της Γάζας. Και αυτό είναι το πρόβλημα μακροπρόθεσμα’. Η Χαμάς ελέγχει de facto τη Λωρίδα της Γάζας από το 2007 και ως μέρος του κοινωνικού της κινήματος, υπάρχει ένα δίκτυο πρόνοιας γνωστό ως “dawah”, ενώ έχει έντονη παρουσία και στη Δυτική Όχθη.

Αυτό το πολιτικό δίκτυο εκτιμάται ότι έχει μεταξύ 80.000 και 95.000 μέλη. Dawah σημαίνει “κάλεσμα” ή “πρόσκληση’ και ορίζεται ιστορικά ως ένας τρόπος για να καλέσουμε ή να προσκαλέσουμε περισσότερους πιστούς στην ιδέα κάποιου μέσω κοινωνικής προσέγγισης, εξηγεί το Oxford Dictionary of Islam. Το Ισραήλ θα ήθελε πολύ να εξαλείψει τη Χαμάς ως θεσμό, ως πολιτική, θρησκευτική και πολιτιστική δομή και ως στρατιωτική δομή αλλά δεν νομίζω ότι μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα.Είτε σκοτώσουν όλους τους ηγέτες τους, είτε σκοτώσουν όλους τους ένοπλους μαχητές, η Χαμάς θα παραμείνει ως πολιτική δύναμη, είτε οι Ισραηλινοί καταλάβουν τη Γάζα είτε φύγουν.
Η Χαμάς δεν αναγνωρίζει το κράτος του Ισραήλ. Η οργάνωση πιστεύει ότι η θρησκεία πρέπει να είναι η βάση οποιασδήποτε Παλαιστινιακής κυβέρνησης. Αλλά είναι πιθανώς η αυτοπεριγραφόμενη θέση του ως κίνημα αντίστασης που αντιτίθεται στην Ισραηλινή κατοχή των Παλαιστινιακών εδαφών και της Λωρίδας της Γάζας που τη κάνει πιο δημοφιλή. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να είναι σε θέση να κάνουν οι Ισραηλινοί είναι να υποβαθμίσουν μερικώς τις στρατιωτικές δυνατότητες της Χαμάς, αλλά μόνο για περιορισμένο βαθμό και περίοδο.
Το Ισραήλ έχει έναν από τους πιο ισχυρούς στρατούς στον κόσμο, καταλαμβάνοντας τη 18η θέση από 145 χώρες το 2023 στον ετήσιο κατάλογο ένοπλης δύναμης της Global Firepower. Για σύγκριση, η Γερμανία βρίσκεται στην 25η θέση. Το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης αναφέρει ότι πέρυσι το Ισραήλ ξόδεψε το 4,5% του ΑΕΠ στην άμυνα ( αυτό είναι περισσότερο από τις ΗΠΑ ή τη Γερμανία, που ξόδεψαν 3,5% και 1,4% αντίστοιχα.) . Στο μεταξύ, η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς λειτουργεί περισσότερο σαν μια αντάρτικη ομάδα και έχει μεταφέρει λαθραία τα περισσότερα από τα όπλα της στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ έχει σίγουρα τους πόρους για να υποβαθμίσει τη Χαμάς και να κυνηγήσει τους ηγέτες της.

Είναι πολύ δύσκολο να νικήσεις τις αντάρτικες ομάδες Ταυτόχρονα, πολύ λίγοι στρατοί κατάφεραν να νικήσουν αποφασιστικά τις αντάρτικες οργανώσεις στο παρελθόν. Στα ανεπιτυχή παραδείγματα περιλαμβάνονται οι προσπάθειες των ΗΠΑ κατά των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και των Ισλαμιστών ανταρτών στο Ιράκ. Η ήττα από τη κυβέρνηση της Σρι Λάνκα της αυτονομιστικής ανταρτικής ομάδας Ταμίλ /Τίγρεις στον εμφύλιο πόλεμο αυτού του κράτους αναφέρεται συχνά ως περίπτωση όπου ένας εθνικός στρατός επικράτησε.. Αλλά, όπως επίσης συχνά τονίζεται, αυτή η νίκη χρειάστηκε 26 χρόνια πολέμου, με έναν αριθμό νεκρών από 80.000 έως 100.000 και πιθανά εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές.

Στην πραγματικότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις όπου οι δυνατότητες μιας ανταρτικής ομάδας υποβαθμίστηκαν αλλά κατάφερε να επιβιώσει, η ομάδα επανεμφανίστηκε αργότερα σε μια πιο εξτρεμιστική μορφή. Ένα κοινό παράδειγμα είναι η βάναυση ομάδα “Ισλαμικό Κράτος”, η οποία αναπτύχθηκε από τα απομεινάρια της Αλ Κάιντα και αναπτύχθικε εκ νέου στη Μεσοποταμία, το Σαχέλ κα.Το ίδιο το Ισραήλ δεν κατάφερε ποτέ να νικήσει οριστικά τη Χαμάς, παρά τη δολοφονία αρκετών ηγετών του, συμπεριλαμβανομένων και των δύο ιδρυτών της οργάνωσης.
Πώς να σκοτώσετε μια ιδέα; Ο Ισραηλινός στρατός μπορεί να κάνει την καλύτερη δουλειά που μπορεί. Θα μπορούσε να εξαλείψει την ηγεσία. Μπορεί να καταστρέψει εγκαταστάσεις εκτόξευσης πυραύλων αλλά δεν θα εξαλείψει την ιδέα της Χαμάς. Η καταστροφή της Χαμάς με στρατιωτικά μέσα δεν έχει νόημα, γιατί ενώ κάποιοι κάτοικοι της Γάζας στρέφονται εναντίον της Χαμάς, άλλοι άνθρωποι στη Γάζα συμπονούν τη Χαμάς. Θα δυσανασχετήσουν με το Ισραήλ για αυτές τις ενέργειες και αυτό θα τροφοδοτήσει τον κύκλο (της βίας) όπως έκανε πάντα. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας που διοικείται από τη Χαμάς, πάνω από 18.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν από το Ισραήλ και περισσότεροι από 49.500 τραυματίστηκαν σε μόλις δύο μήνες. Υπολογίζεται ότι το 61% των νεκρών είναι άμαχοι, σύμφωνα με ανάλυση του Γιαγκίλ Λεβί , καθηγητή κοινωνιολογίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Ισραήλ και την οποία επικαλείται η Ισραηλινή εφημερίδα Haaretz. Πάνω από τα μισά από όλα τα κτίρια της Γάζας έχουν καταστραφεί και το 90% του πληθυσμού έχει πλέον εκτοπιστεί.Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι η καταστροφή της Χαμάς θα επιτρέψει την «αποριζοσπαστικοποίηση» της Γάζας, αλλά το αντίθετο είναι πιο πιθανό. Η Ισραηλνή επιχειρηση που βρίσκεται σε εξέλιξη και οι συνέπειές της θα παράγουν νέες, ίσως ακόμη πιο επίμονες μορφές μαχητικότητας και ριζσπαστισμού.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο