15-10-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Πολλά είναι τα ερωτηματικά που αφορούν την εισβολή των εξτρεμιστών της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ, πριν μία εβδομάδα(και τα οποία θα κυριαρχούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα) . Πέραν της άνευ προηγουμένου φονικής εισβολής και άθλιων ενεργειών κατά αμάχων στις κοινότητες του νότου (Σντερότ κα), υπάρχουν πολλά ερωτήματα για το που βαίνουν τα πράγματα, ως για τις γενικότερες απειλές στην πάντοτε εύφλεκτη και χαοτική Μέση Ανατολή.

Που οδηγούνται τα πράγματα για Χαμάς και Ισραήλ ; (με τα μέχρι στιγμής ισχύοντα).Το θέμα των ομήρων…

Στις 7 Οκτωβρίου, η Χαμάς εξαπέλυσε μια πολυμέτωπη και πολυποίκιλη επίθεση στο νότιο Ισραήλ, δολοφονώντας εκατοντάδες ανθρώπους και κρατώντας περιπου 150 ομήρους.(όλων των ηλικιών) Το Ισραήλ απάντησε με αεροπορικές επιδρομές που έχουν επίσης σκοτώσει εκατοντάδες Παλαιστινίους , με πλήρη αποκλεισμό της λωρίδας της Γάζας ως και με κήρυξη πολέμου.. Η επίθεση δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία της Χαμάς και οι επόμενες μέρες αποτελούν πιθανό σημείο καμπής για το μέλλον του Ισραήλ, των Παλαιστινίων ως και της ευρύτερης περιοχής. Το μόνο πράγμα που είναι πραγματικά σαφές σε αυτό το σημείο είναι ότι το Ισραήλ κλιμακωτά απαντά και θα απαντήσει. Η ακριβής μορφή που θα πάρει η συνολική απάντησή του θα γίνει εμφανής τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, αλλά οι καθολικές επιπτώσεις του μπορεί να μην είναι πλήρως γνωστές για μήνες ή χρόνια.

Η Χαμάς έχει πραγματοποιήσει διαχρονικά επιθέσεις με ρουκέτες, διεισδύσεις μαχητών της ως και απαγωγές στο παρελθόν, αλλά στη τελευταία επίθεση έχει ήδη σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους από όλες τις επιθέσεις της (από σχεδόν την ίδρυση της το 2007). Οι περισσότεροι από τους 4.200-5000 πυραύλους που οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) ισχυρίστηκαν ότι εκτόξευσε η Χαμάς στις 7 και 8 Οκτωβρίου ξεπέρασαν τον συνολικό αριθμό των ρουκετών που εκτοξεύτηκαν κάθε χρόνο από τότε που η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας,( εκτός από το 2021.) Το μέγεθος της διείσδυσης είναι ιδιαίτερα άνευ προηγουμένου. Εκατοντάδες εξτρεμιστές εισέβαλαν στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου κατά μήκος πολλών αξόνων, μπαίνοντας σε περίπου 20 κωμοπόλεις, παίρνοντας ουσιαστικά τον έλεγχο πολλών μεθοριακών κοινοτήτων, ενώ επιτέθηκαν σε τουλάχιστον μία μεγάλη ανοικτή συγκέντρωση αμάχων. Οι δυνάμεις των IDF χρειάστηκαν περισσότερες από δύο προς τρεις ημέρες μάχης για να ανακτήσουν τον έλεγχο των οικισμών που βρίσκονται πιο κοντά στη Γάζα
Η Χαμάς έχει επίσης συλλάβει ομήρους στο παρελθόν, αλλά ποτέ δεν έφθασε τον τρέχοντα αριθμό, ο οποίος παραμένει άγνωστος αλλά πιθανότατα είναι γύρω στους 150. Το Ισραήλ είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στην ομηρεία, όπως αποδεικνύεται από την απόφασή του να ανταλλάξει περισσότερους από 1.000 Παλαιστίνιους αιχμαλώτους για τον στρατιώτη του Gilad Shalit .Επίσης το 2014 οι διαπραγματεύσεις για δύο Ισραηλινούς αμάχους και τις σορούς δύο στρατιωτών που κρατούσε η Χαμάς παρέμειναν άλυτες για σχεδόν μια δεκαετία(!). Στους ομήρους περιλαμβάνεται και άγνωστος αριθμός ξένων υπηκόων, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση(Αμερικανών , Ιρλανδών , Λατινοαμερικανών κα).
Η απάντηση του Ισραήλ είναι μαζική και θα αυξηθεί τις επόμενες ημέρες. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου κήρυξε τον πόλεμο και ξεκίνησε την Επιχείρηση “Σιδερένια Σπαθιά”,ο υπουργός άμυνας στρατηγός εα Γιόαβ Γκαλάντ ζήτησε τη “πλήρη πολιορκία’ της Γάζας και οι ένοπλες δυνάμεις προχώρησαν σε άνευ προηγουμένου κύμα αεροπορικών επιδρομών στη Λωρίδα ενώ κινητοποίησαν 300.000 έφεδρους. Ο αριθμός των ομήρων θα περιπλέξει την απάντηση του Ισραήλ με άνευ προηγουμένου τρόπους. Ο Νετανιάχου είναι λεκτικά δεσμευμένος σε μια μαζική και σκληρή απάντηση, αλλά η ανάκτηση ομήρων απαιτεί δράση μικρότερης κλίμακας, όπως διαπραγματεύσεις ή επιχειρήσεις ειδικών δυνάμεων. Οι όμηροι θα κάνουν τις στρατιωτικές αποφάσεις του Ισραήλ πολύ πιο δύσκολες, επειδή η Χαμάς απειλεί να σκοτώσει ομήρους ως αντίποινα για τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές ,και η παρουσία ομήρων σε συγκεκριμένες περιοχές θα είναι άγνωστο παράγοντας για τους χειριστές των IDF.
Γιατί η Χαμάς ενήργησε τώρα στο νότιο Ισραήλ με πρωτοφανή αγριότητα ;

Η Χαμάς είχε αρκετούς λόγους να προκαλέσει . Οι αξιώσεις της Χαμάς για πολιτική νομιμότητα εξαρτώνται από έναν συνδυασμό παροχής υπηρεσιών στη Γάζα, όπου είναι η de facto κυβέρνηση, και από τη βίαιη αντίσταση στο Ισραήλ. Διακρίνεται από την Παλαιστινιακή Αρχή (PA), η οποία κυβερνά τη Δυτική Όχθη, σύμφωνα με τις δύο αυτές θέσεις . Η Χαμάς παρουσιάζεται ως λιγότερο διεφθαρμένη από την Παλαιστινιακή Αρχή ,και παρέχει δημόσιες υπηρεσίες όπως η συλλογή σκουπιδιών , νοσηλευτικών υπηρεσιών ως και η επιβολή του νόμου στη Γάζα. Ωστόσο, η ικανότητά της να βελτιώσει τη ζωή των Παλαιστινίων έχει περιοριστεί εν μέρει από την ισραηλινή οικονομική πίεση. Τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας στη Λωρίδα παραμένουν υψηλά, αυξάνοντας τη δυναμική της ένοπλης αντίστασης για το πολιτικό σχέδιο της Χαμάς, ειδικά καθώς ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς γερνάει χωρίς να υπάρχει στο προσκήνιο κάποιος διάδοχος.

Η επίθεση ακολουθεί επίσης πολλά χρόνια κλιμακούμενης βίας και ολοένα και συχνότερων κρίσεων. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των ισραηλινών εποικισμών στη Δυτική Όχθη, η βία των Ισραηλινών εποίκων εναντίον των Παλαιστινίων πολιτών, ο ανοιχτός ρατσισμός ορισμένων μελών του κυβερνώντος συνασπισμού του Νετανιάχου έχουν τροφοδοτήσει τη δυσαρέσκεια και την απαισιοδοξία μεταξύ των Παλαιστινίων. Ένας αυξανόμενος αριθμός προκλητικών επεισοδίων στο τέμενος Al-Aqsa, έναν από τους ιερότερους τόπους του Ισλάμ, έχει επίσης αυξήσει σταθερά τις εντάσεις και η Χαμάς επεσήμανε ρητά τα ανωτέρω ως αιτία για να δικαιολογήσει τις επιθέσεις της. Οι επιθέσεις της είναι επίσης κατευθυνόμενες στο να διαταράξουν τις προσπάθειες ομαλοποίησης των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Ιράν, του κύριου προστάτη της Χαμάς και του πιο επίμονου αντιπάλου του Ισραήλ. Έχουν ήδη εμφανιστεί αναφορές ότι το Ιράν βοήθησε τη Χαμάς να σχεδιάσει την επίθεση, αν και η έκταση της Ιρανικής εμπλοκής θα παραμείνει πιθανώς άγνωστη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το ότι το Ιράν έδωσε συγκεκριμένα οδηγίες στη Χαμάς για επιθέσεις είναι εύλογο, αν και αυτό πιθανότατα προέκυψε από την επικάλυψη των συμφερόντων του Ιράν με αυτά της Χαμάς.

Είναι δυνατό το Ισραήλ να αιφνιδιάστηκε και να απέτυχαν οι τόσο διαφημισμένες υπηρεσίες πληροφοριών ;

Το πώς πιάστηκαν απροετοίμαστες οι περίφημες υπηρεσίες πληροφοριών(πολιτικές και στρατιωτικές) του Ισραήλ θα συζητηθεί για μήνες και χρόνια(όπως και του 1973). Η αποτυχία πληροφοριών γενικά συμβαίνει είτε επειδή οι υπηρεσίες δεν συγκεντρώνουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να προειδοποιήσουν τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων ή επειδή οι αναλυτές υπόκεινται σε λανθασμένες υποθέσεις και προβληματικές διαδικασίες. Και τα δύο θα αποδειχθούν σημαντικά στην αποτυχία της 7ης Οκτωβρίου.

Οι Ισραηλινοί δυστυχώς είχαν υποτιμήσει την ικανότητα της Χαμάς να πληροφορείται και να επιβάλλει αποτελεσματική επιχειρησιακή ασφάλεια. Ο μηχανισμός ασφαλείας του Ισραήλ είναι εντυπωσιακός και επαγγελματικός αλλά όχι παντογνώστης. Η ικανότητα της Χαμάς να σχεδιάζει μια επίθεση με τη συμμετοχή χιλιάδων μαχητών υποδηλώνει ότι ήταν σε θέση να εντοπίσει και να εφαρμόσει αντίμετρα στα εναέρια συστήματα του Ισραήλ, σε ανθρώπινους πληροφοριοδότες(HUMAN INTELLIGENCE) ως και στην ηλεκτρονική επιτήρηση της περιοχής.

Ισραηλινοί αξιωματούχοι των πληροφοριών μπορεί επίσης να υπέθεσαν λανθασμένα ότι το μέλλον της Χαμάς θα μοιάζει πολύ με το πρόσφατο παρελθόν της. Στις διάφορες κρίσεις από το 2014, η ισραηλινή αποτροπή φαινόταν να διατηρείται, με τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ να επιδιώκουν επανειλημμένα την αποκλιμάκωση μέσω διαπραγματεύσεων. Τα αμυντικά συστήματα του Ισραήλ, όπως το Iron Dome, φάνηκαν επίσης να προστατεύουν τους Ισραηλινούς από τη δραστηριότητα της Χαμάς, ενώ ο «έξυπνος φράκτης» έκανε δύσκολη τη διείσδυση από τη Γάζα. Η Χαμάς επίσης πρόσφατα θεωρήθηκε ότι σταδιακά μετριάζει τη στάση της, αναζητώντας νομιμότητα μέσω της οικονομικής ανάπτυξης, ενώ μικρότερες ομάδες όπως η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ διεξήγαγε τις επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ.Αυτές οι υποθέσεις ήταν σαφώς εσφαλμένες, και ορισμένοι αναλυτές είχαν προειδοποιήσει ότι η κατάσταση στην Γάζα βράζει και ότι μια αμετανόητη Χαμάς επιδιώκει να ανατρέψει τα πράγματα στο Ισραήλ. Από εδώ και πέρα που βαίνουμε ;Τα οποία εναλλακτικά δεν εμφανίζονται ως ευοίωνα…ή εστω σταθεροποιητικά.

Το Ισραήλ δεν έχει καλές και ευέλικτες επιλογές στη Γάζα. Οι συνεχιζόμενες αεροπορικές επιδρομές, όσο δυσανάλογες κι αν είναι, πιθανότατα δεν θα θεωρηθούν ότι αποκαθιστούν την αποτροπή ή αρνούνται τη Χαμάς μια σημαντική πολιτική νίκη. Ένας πλήρης αποκλεισμός είναι επίσης ανεπαρκής, παρόλο που ο αντίκτυπός του στους Παλαιστίνιους θα είναι τρομερός. Σύμφωνα με τον πρεσβευτή του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, η χώρα σχεδιάζει “να εξαλείψει τις τρομοκρατικές δυνατότητες της Χαμάς”, κάτι που δεν θα επιτευχθεί με αποκλεισμό ή αεροπορικές επιδρομές. Αυτό αφήνει μια σημαντική χερσαία επέμβαση ως την πιο πιθανή πορεία δράσης, αν και το Ισραήλ έχει επανειλημμένα επιδιώξει να αποφύγει τέτοιες εισβολές στο παρελθόν. Μια τέτοια εισβολή θα ήταν δύσκολη για τον ισραηλινό στρατό και καταστροφική για τους Παλαιστίνιους πολίτες. Η Γάζα είναι από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη στη γη και οι αστικές επιθέσεις είναι από τις πιο δύσκολες και θανατηφόρες από όλες τις επιχειρήσεις που μπορεί να επιχειρήσει ένας στρατός.(urban warfare)

Για να δώσουμε μια αίσθηση του τι θα μπορούσε να συμβεί, η τελευταία μεγάλη ισραηλινή χερσαία εισβολή στη Γάζα, η επιχείρηση Protective Edge του 2014, διήρκεσε περίπου δύο εβδομάδες και διείσδυσε μόνο λίγα χιλιόμετρα στη λωρίδα. Οι μάχες αυτές τις δύο εβδομάδες οδήγησαν στο θάνατο 66 Ισραηλινών στρατιωτών, έξι Ισραηλινών πολιτών και πάνω από 2.000 Παλαιστινίων (κυρίως αμάχων, το ένα τέταρτο των οποίων ήταν παιδιά).

Πέρα από τη Γάζα, το Ισραήλ θα πρέπει επίσης να διαχειριστεί την απειλή της κλιμάκωσης σε δύο βασικούς τομείς. Ο πρώτος είναι τα βόρεια σύνορά του με τον Λίβανο και τη Συρία. Η Χεζμπολάχ φαίνεται ήδη να δοκιμάζει τα όρια του Ισραήλ στην περιοχή, εκτοξεύοντας πυραύλους και βάλλοντας με πυροβολικό στα Υψίπεδα του Γκολάν .Η κατάσταση στα σύνορα είναι αβέβαιη και μπορεί να αλλάξει γρήγορα. Ο δεύτερος είναι η Δυτική Όχθη, όπου η Χαμάς έχει ρητά καλέσει τους μαχητές να πάρουν τα όπλα. Η περιοχή είναι ώριμη για μεγάλες αναταραχές. Ακόμη και πριν από τις επιθέσεις η βία στη Δυτική Όχθη αυξανόταν σε σημείο που οι αναλυτές μιλούσαν για Τρίτη Ιντιφάντα. Η προηγούμενη ισραηλινή στρατιωτική δραστηριότητα στη Γάζα έχει προκαλέσει μεγάλες διαδηλώσεις στη Δυτική Όχθη και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι τρέχουσες ισραηλινές επιχειρήσεις θα είναι διαφορετικές.

Το Ισραήλ έχει ήδη πραγματοποιήσει μια υπολογίσιμη χερσαία επιχείρηση στη Δυτική Όχθη φέτος, μια μεγάλη επιδρομή στον προσφυγικό καταυλισμό Τζενίν, και μπορεί να αισθανθεί υποχρεωμένο να επέμβει ξανά εάν η Παλαιστινιακή Αρχή δεν είναι σε θέση να περιορίσει την αναταραχή.Αν το Ισραήλ εισβάλλει στη Γάζα δυναμικά, θα αντιμετωπίσει μια πολλή κρίσιμη κατάσταση, οπότε είτε θα αφήσει άθικτη και υπό τον έλεγχο του μια αποδυναμωμένη Χαμάς είτε θα ανατρέψει την de facto διοίκησή της. Καμία επιλογή δεν είναι ελκυστική. Αν η Χαμάς επιβιώσει, θα διεκδικήσει έναν στρατηγικό πολιτικό θρίαμβο επί του Ισραήλ. Αν ανατραπεί, δεν υπάρχει μέτριοπαθής Παλαιστινιακή δύναμη για να την αντικαταστήσει. Η Παλαιστινιακή Αρχή στερείται σημαντικής πολιτικής υποστήριξης μεταξύ των Παλαιστινίων και έχει καταφύγει σε βάναυση καταστολή στη Δυτική Όχθη απουσία πολιτικής νομιμότητας. Χωρίς έναν έτοιμο αντικαταστάτη για τη Χαμάς, το Ισραήλ δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αναλάβει τον άμεσο έλεγχο της Γάζας, κάτι που πιθανότατα θα επιδεινώσει την Παλαιστινιακή μαχητικότητα, θα εμβαθύνει τις διαιρέσεις εντός της ισραηλινής κοινωνίας και θα δεσμεύσει τους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους του σε μια ανοιχτή εκστρατεία κατά της εξέγερσης .

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη