3-9-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Δεν είναι ποτέ καλή ιδέα να ενδίδεις σε μία κακή γεωπολιτική συμπεριφορά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα Δυτικά Βαλκάνια γιατί υπάρχουν συνέχεια προβλήματα στα Δυτικά Βαλκάνια. Ο Σέρβος πρόεδρος, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, παρουσιάζει λανθασμένα τη σιωπηλή “σύγκρουση” Σερβίας-Κοσόβου ως «πογκρόμ»(!) κατά των Σέρβων του Κοσόβου , ενώ αρνείται οποιαδήποτε ευθύνη για την κλιμάκωση της κρίσης. Ακόμη χειρότερα, δυτικοί αξιωματούχοι συνεχίζουν να κατευνάζουν τον Βούτσιτς και να παραμελούν την απερίσκεπτη συμπεριφορά που απειλεί την περιφερειακή αστάθεια. Αυτό έχει ήδη τραυματίσει τουλάχιστον 25 στρατιώτες του ΝΑΤΟ από τους ταραξίες της Σερβίας τον περασμένο Μάιο και ανάγκασε την εσπευσμένη ενίσχυση των δυτικών δυνάμεων της KFOR στο Κόσοβο (με την Τουρκική διαθέσιμη εφεδρεία από την ανατολική Θράκη).

Όμως, αντί η Δύση να “απονευρώσει” την πηγή της αστάθειας, το Κόσοβο αντιμετωπίζει την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των ΗΠΑ στο να αποδεχθεί μια Ένωση/Κοινότητα Δήμων με Σερβική πλειοψηφία (A/CSM), που θα εκπροσωπεί τις προβληματικές και ταραχώδεις περιοχές του βόρειου Κοσόβου(Ζβετσάν , Λεπόσεβατς ,βόρεια Μιτρόβιτσα, Ζβόρνι Ποτόκ) Το θέμα θα έρθει ξανά προς συζήτηση τον άλλο μήνα.Οι διαμαρτυρίες των Σέρβων του Κοσόβου ξέσπασαν όταν η Πρίστινα προσπάθησε να “διευκολύνει” την ασφάλεια των δημοκρατικά εκλεγμένων Αλβανών δημάρχων κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους. Η κίνηση δεν ήταν αποδεκτή μεταξύ των Σέρβων της περιοχής δεδομένου ότι η “Σερβική Λίστα” ένα κόμμα του Κοσόβου που συνδέεται στενά με το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα του Βούτσιτς, έκανε εκστρατεία για να μποϊκοτάρει την ψηφοφορία, οδηγώντας σε ποσοστό συμμετοχής μόλις 3,5%. Οι εκλογές αναγνωρίστηκαν από τις ΗΠΑ ως “συνεπείς με τις συνταγματικές και νομικές απαιτήσεις του Κοσόβου”, αλλά τελικά θα γίνουν νέες….

Ωστόσο, ως απάντηση στη βία που ακολούθησε, δυτικοί αξιωματούχοι επέβαλαν περιορισμούς στο Κόσοβο ενώ πραγματοποιούσαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τη Σερβία(PLATINUM WOLF 2023) παρακάμπτοντας την μομφή προς τον Βούτσιτς για υποκίνηση της κρίσης. Δυτικοί αξιωματούχοι εντείνουν τώρα την πίεση στο Κόσοβο για τη δημιουργία μιας A/CSM σαν να είναι αυτή η “ασημένια σφαίρα”για τον τερματισμό της σύγκρουσης Σερβίας-Κοσόβου. Πρόσφατα, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ισπανός Ζοσέπ Μπορέλ απείλησε ότι η αποτυχία σύστασης του A/CSM «θα έχει σοβαρές συνέπειες για τις σχέσεις [ΕΕ-Κοσόβου]»(!). Ωστόσο, κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύει μια αιτιώδη σχέση μεταξύ της δημιουργίας ενός A/CSM και του τερματισμού της διαμάχης Σερβίας -Κοσόβου.

Σε αντάλλαγμα για την ίδρυση της Ένωσης η Σερβία δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει την κυριαρχία του Κοσόβου(τη βασική αιτία της σύγκρουσης). Παραδόξως, η Ένωση των 4 βόρειων δήμων θα προσέφερε στη Σερβία περισσότερες δυνατότητες για να δημιουργήσει αστάθεια στο Κόσοβο.. Αρχικά, το όραμα της A/CSM ήταν να διαλύσει τις (Σερβικές) παράλληλες κυβερνητικές δομές και να ενδυναμώσει το κράτος του Κοσόβου.. Στην πράξη, η Σερβία πιέζει για έναν θεσμό με εκτελεστικές εξουσίες, ο οποίος θα αποδυναμώσει την κυριαρχία της Πρίστινα, θα παράσχει μια πλατφόρμα για ένα όλο και πιο αυταρχικό Σερβικό ημκράτος να αυξήσει την επιρροή του και θα τροφοδοτήσει περαιτέρω τις εθνοτικές εντάσεις σε μια περιοχή όπου οι πολιτικοί ηγέτες ενδέχεται να επικεντρωθούν στην οικοδόμηση πολυεθνικών δημοκρατιών.

Το 2015, το Συνταγματικό Δικαστήριο του Κοσόβου εξέτασε τις προβλεπόμενες εξουσίες της A/CSM όπως προβλέπει η Συμφωνία των Βρυξελλών του 2013, ειδικά τη συνταγματικότητα του δικαιώματος «τροποποίησης νομοθεσίας» και λήψης οικονομικής υποστήριξης από τη Σερβία με μικρή εποπτεία. Επί του παρόντος, η ακριβής φύση του σώματος παραμένει υπό διαπραγμάτευση. Στις 2 Μαΐου, ο Κοσοβάρος πρωθυπουργός Aλμπίν Kούρτι μοιράστηκε ένα προσχέδιο ιδέας με τον Βούτσιτς και τον Ειδικό Εκπρόσωπο της ΕΕ για το Διάλογο Βελιγραδίου-Πρίστινα, Σλοβάκο Mίροσλαβ Λάτσακ και οι απαντήσεις τους εκκρεμούν.

Είναι πιθανό η Σερβία να απορρίψει τα προτεινόμενα με μια μαξιμαλιστική απαίτηση για εκτελεστικές εξουσίες. Η δημιουργία μιας άλλης εθνοτικής οντότητας θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο στα Βαλκάνια και όχι μόνο, δεδομένου ότι οι ρεβανσιστικές ιδέες της Μεγάλης Σερβίας και της Μεγάλης Κροατίας δεν έχουν εξαλειφθεί , ακόμη και τρεις δεκαετίες μετά τους πολέμους της Γιουγκοσλαβικής διαδοχής. Οι Σέρβοι εθνικιστές συνεχίζουν να προωθούν τον Σερβικό κόσμο (Sprski svet), κάτι που είναι ανάλογο με την υποστηριζόμενη από το Κρεμλίνο, ιμπεριαλιστική αντίληψη του ρωσικού κόσμου (Russkii mir). Οι επικριτές ανησυχούν ότι το A/CSM θα είναι συγκρίσιμο με την πολιτική αυτονομία που απολαμβάνει η δημοκρατία Σέρπσκα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη), όπου προωθεί μια εξτρεμιστική και πολιτικά καταστροφική ατζέντα ενώ απονέμει μετάλλια στον Πούτιν.
Ελλείψει αναγνώρισης από τη Σερβία της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου, η A/CSM θα παράσχει απλώς μια πλατφόρμα για περαιτέρω απονομιμοποίηση και υπονόμευση της εξουσίας του Κοσόβου. Ο Βούτσιτς συχνά «κλιμακώνει» την κατάσταση στο Κόσοβο για να «αποκλιμακώσει» την εσωτερική κατάσταση στη Σερβία ή για να πάρει αυτό που θέλει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Λαμβάνοντας υπόψη την αυταρχική του πορεία, αυτό θα πρέπει να ανησυχήσει τους δυτικούς μεσολαβητές. Επιπλέον, όσον αφορά το προηγούμενο, θα έπρεπε να επιτραπεί σε κάθε μειονοτική ομάδα στα Βαλκάνια αυτόνομες δομές διακυβέρνησης; Τι θα συνέβαινε στην περιοχή της Βοϊβοντίνας της Σερβίας με τουλάχιστον 24 εθνότητες; Πού τραβάτε τη γραμμή; Η αντίληψη ότι διαφορετικές ομάδες δεν μπορούν να ζήσουν αρμονικά δημιουργεί προβλήματα για το μέλλον της δημοκρατίας στα Βαλκάνια. Η πικρή εθνοτική βία μαστίζει την περιοχή για δεκαετίες και οι πολιτικές που βασίζονται σε εθνοτικές γραμμές δεν ενθαρρύνουν τη διεθνική συνεργασία. Όπως είδαμε στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η συνεχής απειλή της απόσχισης οδηγεί σε αστάθεια.

Αυτές οι πολιτικές διαμορφώσεις δημιουργούν επίσης ένα “άνοιγμα” στην επιθετική Ρωσία στο να διαδώσει την παραπληροφόρηση και να υπονομεύσει τη δημοκρατία. Η υπόθεση της ΕΕ ότι η Σερβία μπορεί να ωθηθεί για να τερματίσει τη σύγκρουση μέσω της ένταξης στην ΕΕ παραβλέπει την πραγματικότητα, αφού μόνο το 33% των Σέρβων την υποστηρίζει. Ως εκ τούτου, ο πειρασμός του καρότου της ΕΕ είναι αμφίβολος και ο Βούτσιτς δεν έχει κανένα σημαντικό κίνητρο να επιλύσει τη σύγκρουση, ειδικά μετά τη συγκρότηση της Ένωσης A/CSM. Το Κόσοβο μπορεί να βρεθεί τελικά σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι όταν ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις. Οι δυτικοί σύμμαχοι πρέπει να καταλάβουν ότι μια Ένωση δεν θα βελτιώσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο εθνών, αλλά μάλλον θα γείρει την κλίμακα της εξουσίας ακόμη περισσότερο προς την κατεύθυνση του αυταρχικού καθεστώτος του Βούτσιτς.(στο οποίο οργιάζει η φιλορωσική προπαγάνδα) .Αντί να κατηγορούν μια νεοσύστατη δημοκρατία επειδή υπερασπίζεται την κυριαρχία της, οι δυτικοί διπλωμάτες θα πρέπει να σταθούν με κατανόηση της Πρίστινα ,στον αγώνα της για μια πολυεθνική, φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η ενίσχυση μιας πλουραλιστικής δημοκρατίας στα Βαλκάνια και όχι η υπονόμευσή της.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη