30-8-2023

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Κορυφαία “δεξαμενή σκέψης” της Ολλανδίας δημοσίευσε χθες μια εμπεριστατωμένη μελέτη 52 σελίδων(με πληθώρα παραδειγμάτων και περιπτώσεων) για το πώς η Ρωσία προπαγανδιστικά ενεργεί και επηρεάζει τρεις από τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.(πρώτο μέρος)Η έκθεση εξετάζει τον ρόλο της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Εξετάζει τους στόχους της Ρωσίας στις σχέσεις της με τις τρεις χώρες, καθώς και τις διαφορετικές “πηγές επιρροής’ που έχει το Κρεμλίνο σε καθεμία. Η έκθεση τοποθετεί αυτήν την ανάλυση μέσα από τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες που προέκυψαν από την βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Οι κύριοι στόχοι της Ρωσίας για τα Δυτικά Βαλκάνια είναι τριπλοί.

Πρώτο Το Κρεμλίνο επιδιώκει να προβάλει το καθεστώς της μεγάλης δύναμης σε όλο τον κόσμο. Δεύτερο στοχεύει να εμποδίσει την ευρωατλαντική ολοκλήρωση της περιοχής αντιτιθέμενο στην ενσωμάτωσή τους στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ και αυξάνοντας προφανώς την αστάθεια. Τρίτο το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί τα Βαλκάνια, ιδιαίτερα το Κόσοβο , ως επιχείρημα για την ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής της αλλού. Αντί να οικοδομήσει μια σταθερή, χωρίς αποκλεισμούς και ουσιαστική σχέση με τη Σερβία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (Β-Ε) και το Μαυροβούνιο, η Ρωσία επιδιώκει μια καιροσκοπική προσέγγιση που βασίζεται σε κατακερματισμένα και προβληματικά σημεία πρόσβασης για επιρροή σε κάθε χώρα. Το Κρεμλίνο δείχνει ελάχιστες φιλοδοξίες για την οικοδόμηση θετικών σχέσεων και με τις τρεις χώρες, κάτι που αντικατοπτρίζεται στα “εργαλεία” που χρησιμοποιεί για να επηρεάσει την περιοχή. Καλλιεργεί επαφές και επιρροές μέσω ενός ευρέος φάσματος μεμονωμένων ακροδεξιών και συνωμοσιολόγων πολιτικών, της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, των μέσων ενημέρωσης και των κακόβουλων ομάδων παραπληροφόρησης, χρησιμοποιώντας ενεργειακούς δεσμούς καθώς και τοπικές εντάσεις και ιστορικές μνήμες.

Η Μόσχα ακολουθεί αυτή την προσέγγιση σκόπιμα και έχει αποδειχθεί σχετικά επιτυχημένη. Σε πολιτικό επίπεδο, η επιρροή της Ρωσίας επεκτείνεται ιδιαίτερα στους (φίλο)Σέρβους πολιτικούς, οι οποίοι συχνά χρησιμοποιούν παρόμοιες αφηγήσεις/μυθεύματα και τοποθετούν τη Ρωσία ως εξωτερικό υποστηρικτή για να προωθήσουν τις απαράδεκτες, φαντασιόπληκτες και ανεδαφικές ιδέες τους. Ειδικότερα, η θέση της Μόσχας για το Κόσοβο, η ρωσική υποστήριξη στον εκκεντρικό ηγέτη της Δημοκρατίας Σέρπσκα/Β-Ε Μίλοραντ Ντόντικ ως και οι δεσμοί της με την Ορθόδοξη Εκκλησία(Πατριαρχείο Σερβίας) παραμένουν σημαντικά “σημεία εισόδου” για την πολιτική επιρροή της Ρωσίας σε ολόκληρη την περιοχή. Από τις τρεις χώρες, τα “σημεία εισόδου “τη ρωσική ‘επιρροή” είναι ισχυρότερα στη Σερβία, ακολουθούμενη από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Οικονομικά, η επιρροή της Ρωσίας έχει ξεπεράσει σημαντικά την επιρροή της ΕΕ, ιδίως στον τομέα του εμπορίου. Ωστόσο, η εκτεταμένη επιρροή της Ρωσίας στους ενεργειακούς τομείς της Β-Ε και της Σερβίας, παρέχει σημαντική πολιτική ανάμειξη ακόμη κι αν οι επενδύσεις της συχνά αποδεικνύονται οικονομικά αδύναμες. Όσον αφορά τη στρατιωτική επιρροή, η Ρωσία είναι πρόθυμη να διατηρήσει τη στρατιωτική συνεργασία με τον κύριο εταίρο της, τη Σερβία, ενώ υποστηρίζει τη στρατιωτικοποίηση της Δημοκρατίας Σέρπσκα στη Βοσνία-Ερζγοβίνη. Το Βελιγράδι είναι ικανοποιημένο με το τρέχον επίπεδο συνεργασίας με τη Μόσχα, αλλά θέλει να αποφύγει στο να γίνει η βάση της Ρωσίας στα Βαλκάνια. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες ασφαλείας στα Βαλκάνια, που επισκιάζεται από το ΝΑΤΟ ενώ αμφισβητείται από την Κίνα

Ενώ η Ρωσία παρουσιάζεται ως εταίρος της Σερβίας και της Δημοκρατίας Σέρπσκα χρησιμοποιεί επίσης κακόβουλα μέσα προπαγάνδας και παραπληροφόρησης που έχουν συχνά αποδειχθεί αποτελεσματικά στη διαμόρφωση ενός τοξικού πολιτικού περιβάλλοντος στα Δυτικά Βαλκάνια. Ελλείψει στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή, η Ρωσία υποστηρίζει ακροδεξιές εθνικιστικές προσωπικότητες και οργανώσεις, περισσότερο σχετιζόμενες με ομάδες οργανωμένου εγκλήματος( παρά με ακραιφνώς)παραστρατιωτικές οργανώσεις, για να πετύχει τον στόχο της αποσταθεροποίησης υποδαυλίζοντας το αντιδυτικό συναίσθημα. Το Κρεμλίνο είναι αναμφισβήτητα πιο επιτυχημένο στον τομέα των μέσων ενημέρωσης και της παραπληροφόρησης.

Η ρωσική προπαγάνδα διεισδύει στη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μέσω “πυλών’ που χρηματοδοτούνται από τη Ρωσία, τοπικών μέσων ενημέρωσης/δημοσιογράφων , ως και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η ρωσική παραπληροφόρηση και οι αφηγήσεις έχουν διαποτίσει την περιοχή σε σημείο που μεγάλα τμήματα της κοινωνίας έχουν θετική εικόνα(!) για τη Ρωσία και την πολιτική της ηγεσία. Σε όλους αυτούς τους τομείς, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε κάποιο αντίκτυπο, αλλά δεν άλλαξε εντελώς τη στάση της Ρωσίας απέναντι στη Σερβία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο. Εν τω μεταξύ, η εισβολή οδήγησε σε όξυνση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ Ρωσίας και Δύσης και σε μείωση της οικονομικής και διπλωματικής ικανότητας της Ρωσίας. Οι πηγές επιρροής της Ρωσίας και στις τρεις χώρες είναι μετρίως τεταμένες, εν μέρει λόγω των αρχικών κινήσεων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Σερβίας για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και της πίεσης από τη Δύση να μειώσουν τους πολιτικούς δεσμούς και την σχέση τους με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Προς το παρόν, αυτό δεν έχει επηρεάσει την ικανότητα της Μόσχας να συνεχίζει να εγείρει εμπόδια την ευρωατλαντική ολοκλήρωση των τριών χωρών.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο