6-8-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Επενδύθηκαν συντονισμένες διπλωματικές προσπάθειες από πλευράς Μόσχας για την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη με κύρια πρόθεση του Πούτιν να εμφανίσει το πλάτος και το βάθος των ” ιστορικών δεσμών”της Ρωσίας με την ήπειρο.Όμως το αποτέλεσμα δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικό αφού η πρώτη μεγάλη αποτυχία ήταν ότι μόνο 17 αρχηγοί κρατών (από τα 54 Αφρικανικά κράτη) παρευρέθηκαν στην εκδήλωση. Οι διαδικασίες είχαν τόσο χαμηλό γνωστικό επίπεδο και περιεχόμενο ,που κυριάρχησε (!)το αμήχανο λάθος του έντονα υποστηρικτή του Ρώσου προέδρου , Πατριάρχη Κύριλλου(ο οποίος αναφερόμενος στον Πούτιν στην ολομέλεια ) τον αποκάλεσε ως «Βλαντιμίρ Βασίλιεβιτς»(!) . Η κύρια οπισθοδρόμηση, ωστόσο, που κρύβεται πίσω από πολλές πομπώδεις εξαγγελίες, ήταν η εκτεθειμένη ασχετοσύνη της Σοβιετικής κληρονομιάς περί της «αντιιμπεριαλιστικής» αλληλεγγύης με την Αφρική αλλά και η αδυναμία της Ρωσίας να αντιμετωπίσει τις πιο επείγουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτής της δυναμικής και μάλιστα της ιδιαίτερα ταραγμένης ηπείρου .
Η επιδείνωση της επισιτιστικής ασφάλειας ήταν το βασικό θέμα που ήθελαν να συζητήσουν οι Αφρικανοί ηγέτες και η απόφαση της Μόσχας να ακυρώσει τη «συμφωνία σιτηρών» της Μαύρης Θάλασσας , η οποία είχε διευκολύνει την εξαγωγή Ουκρανικών σιτηρών δια θαλάσσης, μόλις μια εβδομάδα πριν από τη συγκέντρωση στην Αγία Πετρούπολη, ενίσχυσε τις πολλαπλές ανησυχίες των ηγετών της Αφρικής. Ο Πούτιν επανέλαβε τους λόγους του για αυτήν την ευρέως καταδικασμένη απόφαση και υποσχέθηκε ότι θα αυξήσει τις εξαγωγές σιτηρών της Ρωσίας , ενώ θα παραδώσει στις έξι φτωχότερες Αφρικανικές χώρες(Μπουρκίνα Φάσο, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Ερυθραία, Μάλι, Σομαλία και Ζιμπάμπουε 25.000– 50.000 τόνους σιταριού, που αποτελεί το 0,1% της Ρωσικής συγκομιδής, δωρεάν) Ωστόσο, οι Αφρικανοί ηγέτες δεν πείστηκαν, ακόμη και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Abdel Fattah El-Sisi, τον οποίο ο Πούτιν συγκαταλέγει στους αξιόπιστους υποστηρικτές, εξέφρασε την ελπίδα ότι η συμφωνία για τα σιτηρά θα αποκατασταθεί .
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa, ο οποίος ασκεί επί του παρόντος την προεδρία των BRICS (μια χαλαρή ομάδα Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής), ήταν ακόμη πιο άμεσος, υποστηρίζοντας ότι δεν ήρθαν να ζητήσουν “δώρα” οι Αφρικανοί ηγέτες. Ο Ramaphosa προσπάθησε επίσης να “αναζωογονήσει” την Αφρικανική ειρηνευτική πρωτοβουλία για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Έτσι, ο Πούτιν πραγματοποίησε μια ειδική συνεδρίαση για το «πρόβλημα» της Ουκρανίας , αλλά προσποιήθηκε ότι δεν άκουσε την πρόταση για εκ νέου άνοιγμα της Μαύρης Θάλασσας στην εμπορική ναυσιπλοΐα . Οι πολεμικές δραστηριότητες στο θέατρο της Μαύρης Θάλασσας κλιμακώνονται και ο Πούτιν χρησιμοποίησε την ευκαιρία μιας ναυτικής παρέλασης, στην οποία προσκλήθηκαν οι πρόεδροι της Μπουρκίνα Φάσο, της Ερυθραίας, του Μαλί και της Γουινέα , για να τονίσει την ικανότητα του Ρωσικού ναυτικού στο να κυριαρχεί σε αυτή τη περιοχή, με τον αποκλεισμό των Ουκρανικών λιμανιών.Στην πραγματικότητα, η διαρκής πίεση της Ουκρανικής αντεπίθεσης απειλεί να μετατρέψει τα μικρά τακτικά κέρδη της σε επιχειρησιακή δυναμική , κατατροπώνοντας τα εξαντλημένα Ρωσικά στρατεύματα . Η Ουκρανία έχει επίσης αναπτύξει και παράγει καινοτόμα ναυτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, και αυτή η όχι και τόσο μικρή αρμάδα προκαλεί σοβαρά πλήγματα στο Ρωσικού στόλο της Μαύρης Θάλασσας καθώς και στις βάσεις του στην κατεχόμενη Κριμαία.

Ο Πούτιν προφανώς εκτός πραγματικότητας μίλησε για την απόρριψη της άδικης παγκόσμιας τάξης, και την αντιμετώπιση της δυτικής «αποικιοκρατίας» Αυτός ο αμφίβολος λόγος βρίσκει κάποιους υποστηρικτές στην Αφρική και ο Ibrahim Traoré, ο πραξικοπηματίας μεταβατικός πρόεδρος της Μπουρκίνα Φάσο, καταδίκασε με ενθουσιασμό την αποικιακή «σκλαβιά» και υποστήριξε τη Ρωσική «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία ..Ωστόσο, ήταν πολύ εμφανές για πολλούς πιο έμπειρους Αφρικανούς ηγέτες ότι η Ρωσική ρητορική για την κυριαρχία αποτελεί καμουφλάζ για την πολιτική χειραγώγησης των συγκρούσεων, στην οποία η Ρωσική μισθοφορική ομάδα Wagner,(αν και απαξιωμένη) εξακολουθεί να λειτουργεί ως μέσο της Μοσχοβίτικης εξωτερικής πολιτικής που επαίνεσε το πρόσφατο πραξικόπημα στο Νίγηρα!!

Αυτή η κυνική σύγκρουση με χρήση μισθοφόρων υπονομεύει τους στόχους ανάπτυξης στην ταραγμένη περιοχή του Σαχέλ και ο πρόεδρος του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης Μοχάμεντ αλ-Μενφί επανέλαβε το αίτημα για αποχώρηση όλων των μισθοφόρων από τη χώρα του . Η Ρωσία δεν μπορεί να αναπαράγει την άθλια Σοβιετική πολιτική χρηματοδότησης «φιλικών» καθεστώτων, ούτε μπορεί να ανταγωνιστεί με την Κινεζική πολιτική επενδύσεων στην εξόρυξη πόρων στην Αφρική. Η προσοχή του Πεκίνου στις Αφρικανικές υποθέσεις καταδεικνύεται από τις επισκέψεις του υπεξ Wang Yi, στη Νότια Αφρική (όπου συναντήθηκε και με τον Nikolai Patrushev, τον επί μακρόν γραμματέα του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας), σΚένυα και στη Νιγηρία( τα δύο κράτη απουσίαζαν από τη Σύνοδο στην Αγία Πετρούπολη ).
Ο Πούτιν επένδυσε με προσωπική προσπάθεια για να “φλερτάρει” τους Αφρικανούς ηγέτες, αλλά ακόμη και οι κύριοι σχολιαστές της Μόσχας δυσκολεύονταν να συνοψίσουν τι ακριβώς επιτεύχθηκε .Η μακρά σκιά της επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας δεν μπορεί να διαλυθεί με αισιόδοξες ομιλίες και οι ισχυρισμοί του Πούτιν ότι ήταν η Δύση που ξεκίνησε τον πόλεμο, που καθιστούν εμφανές στους ομολόγους του την προοδευτική απομάκρυνσή του από την πραγματικότητα. Με λίγες μόνο εξαιρέσεις, τα Αφρικανικά κράτη προτιμούν να κρατούν αποστάσεις από την επικίνδυνη παγκόσμια αντιπαράθεση που προκαλείται από τον πόλεμο της επιλογής του Πούτιν, αλλά η «ουδετερότητα» τους είναι ρευστή και οι εντυπώσεις από την Αγία Πετρούπολη δεν τα έχουν φέρει σχεδόν πιο κοντά στη Ρωσία.

Η αποτυχία της συλλογικής τους προσπάθειας για την αναβίωση της «συμφωνίας σιτηρών» έχει σίγουρα αφήσει μια πικρή γεύση. Ωστόσο, ίσως πιο σημαντικό είναι η επαλήθευση από πρώτο χέρι της σοβαρής και διαρκούς συρρίκνωσης της βάσης πόρων για την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας. Η λέξη κλειδί στην Αφρικανική ατζέντα είναι η «ανάπτυξη», η οποία συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για επενδύσεις, και αυτό που είδαν οι Αφρικανοί ηγέτες στη Ρωσία ήταν η αποεπένδυση στον οικονομικό εκσυγχρονισμό και το ανθρώπινο κεφάλαιο που προκλήθηκε από τον πόλεμο. Η άρνηση της ευθύνης είναι πλέον το βασικό χαρακτηριστικό της Ρωσικής κρατικής πολιτικής, και η συνεργασία με μια τέτοια ανεύθυνη δύναμη είναι σχεδόν εξίσου παράλογη με την επιμονή πρόσκλησης μισθοφόρων της Βάγκνερ για να διατηρήσουν τη σταθερότητα.Τα παιχνίδια της Βάγκνερ στην Αφρική
Η προβληματική κατάσταση της μισθοφορικής Βάγκνερ θα έχει εκτεταμένες επιπτώσεις, από την Ουκρανία μέχρι την Αφρική ενώ το μέλλον της στην Αφρική θα διαφέρει αναγκαστικά ανά χώρα. Αν το Ρωσικό κράτος επιλέξει να μειώσει πλήρως την υποστήριξή του στην μισθοφορική οργάνωση τότε οι δραστηριότητές της στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR) πιθανότατα θα επιβιώσουν, αλλά το μέλλον της οργάνωσης στο Μάλι, στο Σουδάν και στην Μπουρκίνα Φάσο πιθανότατα θα είναι περιορισμένο. Στην CAR, η Βάγκνερ έχει δημιουργήσει ένα διαφοροποιημένο και τεράστιο δίκτυο οικονομικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης εξόρυξης διαμαντιών και χρυσού, στη δασοκομία,στη παραγωγή καφέ και αλκοόλ, που θα επιτρέψει στον μισθοφορικό στρατό να επιβιώσει στη χώρα χωρίς την υποστήριξη του Κρεμλίνου. Σίγουρα, η Βάγκνερ θα “υποφέρει” χωρίς πρόσβαση σε Ρωσικές στρατιωτικές προμήθειες και πτήσεις μεταφοράς, αλλά οι δραστηριότητές της στην CAR είναι αρκετά κερδοφόρες ώστε θα μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί εκεί. Επιπλέον, το δικτατορικό καθεστώς Touadera είναι τόσο συνδεδεμένο με την ομάδα που έχουν λίγες άλλες επιλογές όσον αφορά τους εταίρους βοήθειας για την ασφάλεια του.
Οι δραστηριότητες της Βάγκνερ στο Μάλι είναι διαφορετικές από την CAR όσον αφορά την οικονομική συμμετοχή και τη σχέση με την κυβέρνηση. Στο Μάλι, η Βάγκνερ απέτυχε σε μεγάλο βαθμό να εξασφαλίσει το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που κατάφερε στην CAR. Αντίθετα, η ανταγωνιστική βιομηχανία εξόρυξης του Μάλι, συμπεριλαμβανομένων τόσο των Καναδικών όσο και των τοπικών ομίλων, έχει μπλοκάρει την προτιμώμενη μέθοδο λειτουργίας του μισθοφορικού ομίλου. Η Βάγκνερ βασίζεται σε εφάπαξ μηνιαίες πληρωμές 10 εκατομμυρίων δολαρίων από την κυβέρνηση του Μάλι.
Ωστόσο, ο ρόλος της Βάγκνερ στην τρέχουσα υποδομή ασφαλείας της πάμφτωχης χώρας δεν πρέπει να αγνοηθεί, ιδιαίτερα καθώς η χούντα στο Μάλι έχει “κάψει “τις γέφυρες με τη Γαλλία και τα Ηνωμένα Έθνη, εκ διώκοντας τόσο την αντιτρομοκρατική επιχείρηση Barkhane όσο και την Πολυδιάστατη Αποστολή Ολοκληρωμένης Σταθεροποίησης των Ηνωμένων Εθνών στο Μάλι (MINUSMA). Το Μάλι αντιμετωπίζει ήδη ένα σημαντικό κενό ασφαλείας στις περιοχές που προηγουμένως κατείχαν δυνάμεις του ΟΗΕ, οι οποίες έλεγχαν πολλές από τις βόρειες περιοχές της χώρας. Το Μάλι έχει λίγους, ως καθόλου, εναπομείναντες συμμάχους να στραφεί, κάτι που μπορεί να το οδηγήσει να πλησιάσει περισσότερο στη Ρωσία. Στο μεταξύ στη Μπουρκίνα Φάσο και στο Σουδάν, ο όμιλος Βάγκνερ δεν έχει εδραιώσει τα ίδια ερείσματα όπως στην CAR ή στο Μάλι, και οι δραστηριότητές του είναι πιθανό να συνδέονται με το Ρωσικό κράτος.

Παρά την ανάμειξη στην εξόρυξη χρυσού και την υποστήριξη προμήθειας όπλων για τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης στο Σουδάν( του πολέμαρχου Χεμέτι) η Βάγκνερ δεν έχει δεσμευτεί οριστικά με τη μία ή την άλλη πλευρά, πιθανότατα να περιμένει στο περιθώριο για να καθορίσει τον νικητή. Και στις δύο περιπτώσεις, μια Ρωσική αποδέσμευση από τον Όμιλο θα εμποδίσει σχεδόν σίγουρα τις μελλοντικές δραστηριότητες, εκτός ίσως από τη συνεχιζόμενη εξόρυξη χρυσού στο Σουδάν.

Οι Αφρικανοί ηγέτες πιθανότατα αιφνιδιάστηκαν από αυτό το επίπεδο εσωτερικών συγκρούσεων στη Ρωσία με την Βάγκνερ και κάποιοι ενθαρρύνθηκαν να επανεξετάσουν τις σχέσεις τους για την ασφάλεια των χωρών τους.. Ενώ ο όμιλος Βάγκνερ έχει προσφέρει σε ορισμένα Αφρικανικά κράτη μια σύνδεση με το Ρωσικό κράτος και μια μισθοφορική δύναμη πρόθυμη να διαπράξει μια σειρά εγκλημάτων στο όνομα της κρατικής ασφάλειας, αυτή η διπλή προσέγγιση μπορεί να σβήνει. Το σημερινό αβέβαιο μέλλον της Βάγκνερ είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι για όσους σκέφτονται να χρησιμοποιήσουν την ομάδα – μια ομάδα μισθοφόρων συνδεδεμένη με ένα κράτος, αλλά που ανταγωνίζεται στοιχεία αυτού του κράτους, δεν είναι ένα μακροπρόθεσμο, ανθεκτικό μέσο.

Ομοίως, τα δυτικά κράτη αντιμετωπίζουν επίσης ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων όταν αντιμετωπίζουν τη Ρωσική επιρροή και τον τζιχαντισμό στο Σαχέλ. Ενώ η στρατηγική επανασύνδεση με το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο, την CAR και άλλους φαίνεται συνετή απόφαση, οι δυτικοί ηγέτες πρέπει επίσης να σταθμίσουν τα ζητήματα που δημιουργούνται από την υποστήριξη ανελεύθερων καθεστώτων, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν ιστορικό εγκλημάτων κατά των μειονοτήτων, και ειδικά των μουσουλμανικών πληθυσμών. Επομένως, μια στρατιωτική απάντηση σε αίτημα για βοήθεια από οποιονδήποτε νέο εταίρο στο Σαχέλ πρέπει απαραίτητα να συνδυαστεί με μια προσέγγιση που αντιμετωπίζει τα κενά στην κοινωνία των πολιτών, τις τοπικές υποδομές και τη διακυβέρνηση. Αν η ομάδα Βάγκνερ διαλυθεί, δεν θα είναι το τέλος των κρατικών επιχορηγούμενων μισθοφόρων επιχειρήσεων στην Αφρική..
Το επικίνδυνο πραξικόπημα στο Νίγηρα…και αν θα έχει μέλλον…ιδιαίτερα πιθανή η επέμβαση…

Τα κράτη της Δυτικής Αφρικής έδωσαν στους πραξικοπηματίες του Νίγηρα μια εβδομάδα( μέχρι αύριο) για να επαναφέρουν τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας και απείλησαν να χρησιμοποιήσουν βία εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους. Η ανακοίνωση ήρθε στο τέλος μιας έκτακτης συνάντησης των χωρών της Δυτικής Αφρικής προ 4ημέρου στη Νιγηρία, όπου το περιφερειακό μπλοκ, γνωστό ως ECOWAS, συνήλθε για να ανταποκριθεί στο στρατιωτικό πραξικόπημα στη πρωτεύουσα Νιαμέι. Ο νόμιμος πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ παραμένει σε κατ’ οίκον περιορισμό και δεν έχει παραιτηθεί. «Σε περίπτωση που τα αιτήματα του ΕCOWAS δεν ικανοποιηθούν τότε ο Οργανισμός θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στο Νίγηρα. Τέτοια μέτρα μπορεί “να περιλαμβάνουν τη χρήση βίας” ανέφεραν διάφορες Αφρικανικές πηγές στον υπογράφοντα.

Ο Οργανισμός επέβαλε επίσης αυστηρές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής όλων των εμπορικών και χρηματοοικονομικών συναλλαγών μεταξύ των κρατών μελών της ECOWAS και του Νίγηρα ως και δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε περιφερειακές κεντρικές τράπεζες. Οι οικονομικές κυρώσεις θα μπορούσαν να έχουν βαθύ αντίκτυπο στους Νιγηριανούς, οι οποίοι ζουν στην τρίτη φτωχότερη χώρα στον κόσμο, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ. Η χώρα βασίζεται σε εισαγωγές από τη Νιγηρία για έως και το 90% , σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ο Νίγηρας είναι μια χώρα που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη διεθνή κοινότητα.Ο ECOWAS των 15 κρατών προσπάθησε ανεπιτυχώς να αποκαταστήσει τις δημοκρατίες σε κράτη όπου ο στρατός ανέλαβε την εξουσία τα τελευταία 4-5 χρόνια. Τέσσερα κράτη διοικούνται από στρατιωτικές κυβερνήσεις στη Δυτική και Κεντρική Αφρική,

Αν το περιφερειακό μπλοκ χρησιμοποιήσει βία, θα μπορούσε να προκαλέσει βία όχι μόνο μεταξύ των δυνάμεων του Νίγηρα και της ECOWAS, αλλά και μεταξύ αμάχων που υποστηρίζουν το πραξικόπημα και εκείνων που είναι εναντίον του, λένε οι αναλυτές του Νίγηρα(από Ολλανδία και Γερμανία). «Αν και αυτό παραμένει μια απειλή και απίθανη ενέργεια, οι συνέπειες για τους αμάχους μιας τέτοιας προσέγγισης αν οι πραξικοπηματίες επέλεγαν την αντιπαράθεση θα ήταν καταστροφικές», δήλωσε η Rida Lyammouri, ανώτερη συνεργάτης στο Policy Center for the New South, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Ραμπάτ. Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν επαίνεσε την ηγεσία της ECOWAS την Κυριακή στο να «υπερασπιστεί τη συνταγματική τάξη στον Νίγηρα»

Το ίδιο βράδυ, ο εκπρόσωπος της χούντας, συνταγματάρχης Amadou Abdramane, δήλωσε στην κρατική τηλεόραση ότι όλα τα κυβερνητικά αυτοκίνητα πρέπει να επιστραφούν και απαγόρευσε τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη διάδοση μηνυμάτων κατά της κρατικής ασφάλειας. Υποστήριξε επίσης ότι η κυβέρνηση του Μπαζούμ υποστηρίζεται από Αμερικανούς και Γάλλους, ενώ οι υποστηρικτές των πραξικοπηματιών επαινούν τον Πούτιν.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

φωτ.ambassadorsatlarge