22-7-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Η βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει θέσει σε κίνηση μια αλυσίδα γεγονότων που επηρεάζουν σημαντικά τις μακροχρόνιες συμμαχίες, οδηγώντας στην επέκταση και αναβάθμιση του ΝΑΤΟ, αλλά και σε επιμέρους αντιπαραθέσεις.Παρόλο που η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη σύγκρουση, η Άγκυρα έχει βρεθεί συχνά εν μέσω σημαντικών γεγονότων που σχετίζονται με τον πόλεμο. Και ενώ ο Ερντογάν έχει τοποθετηθεί σταθερά ως πολιτικός “ικανός’ να μεσολαβήσει μεταξύ αντιπάλων(συχνά αποσπώντας πολύτιμες παραχωρήσεις υπέρ της Άγκυρας στη διαδικασία ) η πρόσφατη απόφαση του να επιτρέψει τη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ (τον προσεχή Οκτώβριο πιθανότατα) οδήγησε σε φανερές και κρυφές “αναταράξεις” στις σχέσεις της Άγκυρας με τη Μόσχα.

Ρώσοι νομοθέτες και σκληροπυρηνικοί εθνικιστές ως και γνωστοί στρατιωτικοί αναλυτές κατήγγειλαν τον Ερντογάν, που υποστήριξε δημόσια ότι η Ουκρανία αξίζει επίσης να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ κάποια στιγμή στο μέλλον. Το Κρεμλίνο ήταν επίσης ιδιαίτερα οργισμένο όταν ο Ερντογάν επέτρεψε στους πέντε ηγέτες μαχητές του “Τάγματος της Αζοφικής” ( της πολιορκίας του εργοστασίου χάλυβα Azovstal τον Μάιο του 2022 στη Μαριούπολη )να επιστρέψουν στην Ουκρανία από την Κωνσταντινούπολη μαζί με το πρόεδρο Ζελένσκι , ενέργεια που η Μόσχα ισχυρίζεται ότι αποτελεί παραβίαση της συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων στην οποία μεσολάβησε η Τουρκία τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Υπήρξαν πολλά άλλα “σημεία έντασης” μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας από τότε που το Κρεμλίνο ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Η Τουρκία πούλησε μη επανδρωμένα εξοπλισμένα αεροσκάφη Bayraktar TB-2 στην Ουκρανία, επιτρέποντας στο Κίεβο να βελτιώσει κατά πολύ τις δυνατότητες χτυπημάτων ακριβείας. Υπάρχουν πληροφορίες του υπογράφοντα ότι η Tουρκία θα προμηθεύσει αυτοκινούμενα οβιδοβόλα T-155 Firtina στην Ουκρανία, συμβάλλοντας στη συνεχιζόμενη αντεπίθεση του Κιέβου, η οποία αργεί να προχωρήσει μπροστά στις βαριά ναρκοθετημένες Ρωσικές αμυντικές θέσεις.

Αλλά η προσέγγιση της Tουρκίας με την Ουκρανία ήταν και είναι πολύπλοκη και πολυδιάστατη. Ενώ η Άγκυρα έχει υποστηρίξει κατά καιρούς την Ουκρανία, Τουρκικές οντότητες έχουν επίσης τιμωρηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή βοήθησαν τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η Τουρκία δεν εντάχθηκε στον συνασπισμό κυρώσεων των ΗΠΑ που έχει ευθυγραμμιστεί εναντίον της Μόσχας από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος. Και ως επί το πλείστον, ο Πούτιν και ο Ερντογάν έχουν διατηρήσει μια στενή σχέση συνεργασίας. Πριν περίπου 5 χρόνια, και προς μεγάλη απογοήτευση των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, η Τουρκία συμφώνησε να αγοράσει το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας S-400 από τη Ρωσία, οδηγώντας στην “εκδίωξη” της Άγκυρας από το πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35.

Η Ρωσία και η Τουρκία έχουν συμμετάσχει υποστηρίζοντας αντίπαλες πλευρές σε πολλές συνεχιζόμενες συγκρούσεις, όπως στη Συρία, στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα θεωρήθηκε από τη Ρωσία ως σχετικά αξιόπιστος συνομιλητής για να βοηθήσει στη διαμεσολάβηση της συμφωνίας για τα σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα (πριν η Ρωσία αποχωρήσει από τη συμφωνία αυτή την εβδομάδα). Βασιζόμενος σε αυτό, ο Ερντογάν είχε επίσης πει στον Πούτιν τον Σεπτέμβριο του 2022 ότι η χώρα του ήταν πρόθυμη να μεσολαβήσει στις διαπραγματεύσεις για την ασφάλεια στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια. Η Τουρκία κατανοεί ότι πρέπει να συνεχίσει την “εξισορροπητική’ της δράση δεδομένης της τρέχουσας σοβαρής οικονομικής της κρίσης, η οποία έχει οδηγήσει στην αυξημένη εξάρτησή της από το ξένο νόμισμα, του οποίου η Ρωσία είναι σημαντικός πάροχος.

Η Ρωσία, φυσικά, κατανοεί επίσης την ανάγκη της για τους αντισυμβατικούς εμπορικούς δρόμους που παρέχει η Tουρκία. Και έτσι, οι αναλυτές πιστεύουν ότι μια ουσιαστική-κάθετη επιδείνωση στις σχέσεις των δύο κρατών στο εγγύς μέλλον είναι μάλλον απίθανη. Στην πραγματικότητα, η Μόσχα κατανοεί ομολογουμένως τις «υποχρεώσεις» της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Ένας εκπρόσωπος του Κρεμλίνου παρατήρησε ότι η Ρωσία δεν είχε αυταπάτες σχετικά με τις ευθύνες της Άγκυρας έναντι της οργάνωσης της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού. Μια εντελώς αποδυναμωμένη Ρωσία δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό για την Τουρκία, η οποία κατανοεί ότι η μοναδική της σχέση με το Κρεμλίνο της παρέχει επιρροή έναντι των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ.

Μια αποδυναμωμένη Ρωσία θα είχε λιγότερα μέσα για να αμφισβητήσει την Τουρκία σε πολλές από τις προαναφερθείσες τοπικο-περιφερειακές συγκρούσεις που τα δύο κράτη βρίσκονται αντιμέτωπα το ένα με το άλλο. Έχοντας αυτό κατά νου, η απόφαση της Τουρκίας να επιτρέψει επιτέλους στη Σουηδία να εισέλθει στο ΝΑΤΟ στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στη Ρωσία, ενώ δείχνει επίσης τον αυξανόμενο ρόλο της , όχι μόνο σε σχέση με τη Ρωσία και την Ουκρανία, αλλά και στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συμμαχίας. Αν και μόνο ο χρόνος θα δείξει αν αυτή η κίνηση θα ανοίξει μετά από κάποια χρόνια το δρόμο για την αναβάθμιση της σχέσης της Τουρκίας με την ΕΕ, οι τρέχουσες προοπτικές φαίνονται απίθανες.

Ωστόσο, η επιρροή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και ο διευρυνόμενος ρόλος της στην Ουκρανορωσική σύγκρουση ενισχύουν περαιτέρω τη δυναμική της Άγκυρας. Ενώ ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η στροφή της Τουρκίας προς τα δυτικά οφείλεται κυρίως στην οικονομική της κρίση, φαίνεται ότι θα λάβει και ορισμένα στρατιωτικά οφέλη: μία ημέρα μετά την αποδοχή της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα προχωρήσουν στη πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία. Η εξελισσόμενη σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι μία περαιτέρω απόδειξη της ικανότητάς της να εξισορροπεί τις αντίπαλες πλευρές ενώ παράλληλα επιδιώκει να ενισχύσει τα εθνικά της συμφέροντα. Η προσεχής επίσκεψη Πούτιν στην Τουρκία θα δείξει πολλά….

Νησιά ΑΙΓΑΙΟΥ- ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΙΣΡΑΗΛ-ΑΙΓΥΠΤΟΣ-ΛΙΒΥΗ

Στο γνωστό προκλητικό και ανεδαφικό αφήγημα σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση τω νησιών του ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου επανήλθε χθες επιστρέφοντας στην Άγκυρα από την τετραήμερη περιοδεία του σε Αραβικά κράτη του Κόλπου και στα κατεχόμενα της Κύπρου ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν.Σύμφωνα με τα Τουρκικά ΜΜΕ ένας δημοσιογράφος ρώτησε: «Είπατε ότι αρχίζει μια νέα εποχή με την Ελλάδα. Τι είδους προσδοκίες έχουμε από την Αθήνα για το μέλλον; Θα αποκτήσει δυναμική ο δρόμος που είναι να διανυθεί για τα νησιά, τα οποία θα έπρεπε ήδη να είναι αφοπλισμένα;» Ο Ερντογάν ισχυρίστηκε ότι το θέμα του εξοπλισμού των νησιών , το συζήτησε στο Βίλνιους της Λιθουανίας (στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ) με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και έδωσε την ακόλουθη απάντηση: ‘ Το συζητήσαμε πολύ καθαρά, πολύ ανοιχτά με τον . πρωθυπουργό Μητσοτάκη. Δηλαδή, το θέμα του εξοπλισμού αυτών των νησιών. Για την ακρίβεια, ο υπουργός εξωτερικών μου, μίλησε, μιλάει και θα μιλήσει με τον ομόλογό του για το θέμα αυτό. Βεβαίως, το θέμα αυτό δεν πηγάζει μόνο από την Ελλάδα, όμως ορισμένοι φίλοι της ως και το λόμπι στον Λευκό Οίκο τους υποκινούν συνεχώς.” Και συνέχισε επανερχόμενος στην κλιμάκωση των επαφών , που ανέφερε στο Βίλνιους λέγοντας ότι “ως αποτέλεσμα αυτής της υποκίνησης δημιουργούνται κατά καιρούς ανεπιθύμητες καταστάσεις.” Κατέληξε υποστηρίζοντας ότι ” ο υπουργός εξωτερικών μας κ. Χακάν Φιντάν)είναι σε επαφή με τον ομόλογό του ως και οι σχέσεις του συμβούλου μου πρέσβη Τσαγατάι Κιλίτς με τον ειδικό αντιπρόσωπο του Μητσοτάκη (σ.σ. πιθανώς εννοεί τη διπλωματική σύμβουλο του πρωθυπουργού, αυτή είναι τυπικά η ομόλογός του, δηλαδή την Άννα-Μαρία Μπούρα ) και θα κάνουν αυτή τη διαδικασία πολύ διαφορετική. Πιστεύω ότι θα το ξεπεράσουμε αυτό γρήγορα”. Προφανώς μένει να δούμε τα επόμενα βήματα της “επικοινωνιακής διαδρομής” και εδικά μεταξύ των δυο υπεξ Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν.
Μεταφορά Ισραηλινού αερίου. Μετά 15 χρόνια ο Νετανιέχου στην Τουρκία.Ετοιμάζει επίσκεψη στη Λιβύη.

Ερωτηθείς σχετικά με τα πολύ πρόσφατα δημοσιεύματα των Ισραηλινών μέσων ενημέρωσης σχετικά με τη μεταφορά φυσικού αερίου του Ισραήλ από τη Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, ο Ερντογάν είπε: «Το πιο υγιές έργο εδώ είναι η παράδοση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας». Διαφορετικά, το κόστος μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Μεσόγειο στην Ευρώπη είναι πολύ υψηλό. Ο Ερντογάν είπε ότι εάν το φυσικό αέριο μεταφερθεί μέσω της Τουρκίας, η Άγκυρα θα έχει μπει σε μια κερδοφόρα διαδικασία για τη χρήση του φυσικού αερίου και θα έχει επίσης την ευκαιρία να το μεταφέρει στην Ευρώπη με συγκεκριμένο ρυθμό.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου πρόκειται να ταξιδέψει στην Τουρκία στις 28 Ιουλίου(προσεχή Παρασκευή) για να έχει συνομιλίες με τον Ερντογάν, δήλωσαν αργά την Πέμπτη τα γραφεία και των δύο ηγετών. Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έχουν βελτιωθεί τον περασμένο χρόνο μετά από αρκετά χρόνια έντασης, με αρκετές επισκέψεις υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένης αυτής του Ισραηλινού προέδρου Iσαάκ Χέρτζογκ “Κάνοντας αυτό το βήμα, αυτή είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε σε επαφή με τον Νετανιάχου. Ελπίζω ότι αυτή η εξέλιξη θα είναι η αρχή μιας πολύ θερμότερης περιόδου στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ”, είπε ο Ερντογάν. Η επίσκεψη θα σηματοδοτήσει την πρώτη του Ισραηλινού πρωθυπουργού μετά τον πρώην πρωθυπουργό Εχούντ Ολμέρτ το 2008. Ο Νετανιάχου θα γίνει δεκτός λίγες ημέρες μετά τον Παλαιστίνιο ηγέτη Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος αναμένεται να φτάσει στην Τουρκία την προσεχή Τρίτη. Η διπλωματική προσπάθεια της Τουρκίας έρχεται σε μια στιγμή που η ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ-Παλαιστινίων βρίσκεται σε αδιέξοδο, με φόντο τη χειρότερη βία εδώ και χρόνια στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.

Αναφορικά μ τα Τουρκο-Αιγυπτιακά ο Ερντογάν μεταξύ άλλων είπε :”Η Τουρκία εργάζεται για να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο καθώς έλαβε πρόσφατα περισσότερα μέτρα για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων, και ότι η βελτίωση των σχέσεων με την Αίγυπτο θα κλιμακώσει σημαντικά τις οικονομικές μας τους δυνατότητες. Πρόσθεσε ότι «Κερδίσαμε επίσης δυναμική στις σχέσεις μας με τη Λιβύη όσον αφορά την εξερεύνηση φυσικού αερίου και αυτό ενόχλησε ορισμένους κύκλους. Τώρα, οι Τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις θα αναπτυχθούν σε διαφορετικό επίπεδο». Αποκάλυψε ότι σχεδιάζει να επισκεφθεί σύντομα τη Λιβύη σύντομα και μπορεί να συμπεριλάβει και άλλες χώρες της Βόρειας Αφρικής στο δρομολόγιό του.πιθανότατα Αίγυπτο, Τυνησία και Αλγερία) .

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη