16-7-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Δεν είναι συχνή η συγκέντρωση ξένων ηγετών των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ για μια σύνοδο κορυφής ενώ εδώ και πάνω από 500 ημέρες συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ευρώπη. Τέτοιες ιδέες και συγκλίσεις φέρουν στη μνήμη μας εικόνες του Τσόρτσιλ και του Ρούσβελτ σε ένα θωρηκτό κάπου στον Βόρειο (Β ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ ΠΌΛΕΜΟΣ) ή Αμερικανούς, Βρετανούς, Ισπανούς και Πορτογάλους στις μαγευτικές Αζόρες πριν τον δεύτερο πόλεμο στο Ιράκ το 2003.Ωστόσο, αυτό ακριβώς ήταν το σκηνικό της συγκέντρωσης των 32 ηγετών του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 11-12 Ιουλίου(καθώς και 4 συμμάχων από την Ασία-Ειρηνικό δηλαδή Νέας Ζηλανδίας, Ιαπωνίας, Αυστραλίας και Νότιας Κορέας). Αυτό που λένε και κάνουν οι ηγέτες του ΝΑΤΟ ως απάντηση στον απύθμενο ολοκληρωτικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είναι το βασικό θέμα ,αλλά όχι μόνο για τον λόγο που οι περισσότεροι πιστεύουν, δηλαδή, να προσφέρουν στην Ουκρανία περισσότερη αποτρεπτική δυναμική, ασφάλεια, άμυνα και προστασία.Αντίθετα, πρόκειται για τη συνολική διασφάλιση του μέλλοντος της Ευρώπης . Η βασική ύπαρξη του ΝΑΤΟ, είναι να εγγυάται την ασφάλεια και την άμυνα των σημερινών κρατών μελών του. Το ΝΑΤΟ το κάνει δυναμικά και σταθερά με διάφορους τρόπους όπως μόνιμη ανάπτυξη δυτικών διακλαδικών δυνάμεων στις χώρες της Βαλτικής(Εσθονία-Λετονία-Λιθουανία) , διεξαγωγή μεγάλων ασκήσεων από την Αρκτική ως τη Μεσόγειο, προσθήκη στρατηγικού βάθους με την ιστορική ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας , ως και με αύξηση των αμυντικών δαπανών πέραν του ελάχιστου 2% του ΑΕΠ.. Όλες αυτές είναι θετικές και δυναμικές επιλογές..Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα. Αν η Ουκρανία δεν είναι ασφαλής, η Ευρώπη δεν θα είναι ποτέ ασφαλής.
Ο τρέχων πόλεμος της Ρωσίας έχει ήδη αναγκάσει σχεδόν 4.5 εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες να έχουν καταφύγει σε γειτονικές Ευρωπαϊκές χώρες, έχει προκαλέσει τεράστιο πληθωρισμό (εν μέρει λόγω των ενεργειακών διαταραχών), μείωση των παγκόσμιων προμηθειών τροφίμων και της ναυτιλίας στη Μαύρη Θάλασσα, έχει προκαλέσει περαιτέρω οικονομικές προβληματικές καταστάσεις λόγω των πολιτικών κυρώσεων και της οικονομικής και ανθρωπιστικής ανάγκης υποστήριξης του Κιέβου.
Αυτά αποτελούν είναι ήδη μία αρκετά υπολογίσιμη ζημιά. Αν ο τσάρος του Κρεμλίνου δεν ηττηθεί στην Ουκρανία, η κατάσταση θα χειροτερέψει. Στην αρρωστημένη και κομπλεξική προσπάθειά του να ανοικοδομήσει(!) τη Ρωσική Αυτοκρατορία, ο Πούτιν θα στραφεί στη συνέχεια στην Εσθονία, στη Λετονία, στη Λιθουανία, ακόμη και τη Φινλανδία (που γεωγραφικά συνορεύουν με την Ρωσία) , που είναι όλα κράτη μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ , ενώ στο παρελθόν ήσαν τμήματα της διεφθαρμένης Ρωσικής Αυτοκρατορίας και τα οποία το ΝΑΤΟ -βάσει του Άρθρου 5- είναι υποχρεωμένο να προστατεύσει.Μεμονωμένοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν καταβάλει εντυπωσιακές και συγκινητικές προσπάθειες για να εξασφαλίσουν στην Ουκρανία την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό που χρειάζεται για να αποκρούσει την βάναυση επιθετικότητα της Ρωσίας. Λειτουργεί αρκετά ικανοποιητικά και κλιμακωτά.. Ο πόλεμος έχει πολύ δρόμο μπροστά του , αλλά είναι σαφές ότι ο Πούτιν θα αποτύχει παντελώς στην άθλια και αιμοσταγή προσπάθειά του να εξαλείψει την Ουκρανία και την ιστορικά δικαιωμένη ύπαρξη της εθνικής της ταυτότητας. Η Ουκρανία είναι πλέον ένα μόνιμο κεφάλαιο μιας δημοκρατικής Ευρώπης.

Τι γίνεται όμως με το μέλλον της Ουκρανίας μέσα στο ολοκλήρωμα της Ευρωπαϊκής ασφάλειας

Το μόνο πράγμα που έχει πραγματικά αποτρέψει με πολυδιάστατη επιτυχία τη Ρωσική επιθετικότητα στην Ευρώπη είναι το ΝΑΤΟ. Όποιες χώρες έμειναν εκτός ΝΑΤΟ, ο Πούτιν αισθάνεται ελεύθερος να υπονομεύσει ή και να επιτεθεί(Ουκρανία, Γεωργία, Μολδαβία) . Στην ανεδαφική κοσμοθεωρία του εκκεντρικού Πούτιν, “οι γκρίζες ζώνες είναι πράσινα φώτα.” Μόλις σιωπήσουν τα όπλα, θα είναι προς το συμφέρον του ΝΑΤΟ να διασφαλίσει ότι ένας τέτοιος πόλεμος δεν θα ξανασυμβεί ποτέ. Ναι, η Ουκρανία θα πρέπει να είναι ισχυρή , βαριά εξοπλισμένη και πολυδιάστατα εκπαιδευμένη. Αλλά και η Ρωσία ως συνήθως θα ανασυνταχθεί, και θα προετοιμαστεί να επιτεθεί ξανά. Ένας νέος πόλεμος θα επηρεάσει πάλι κάθε κράτος του ΝΑΤΟ. Ο μόνος σίγουρος τρόπος για να προστατεύσουμε την Ευρώπη στο μέλλον είναι να εντάξουμε το συντομότερο δυνατό στο ΝΑΤΟ την Ουκρανία ως και άλλους που έχουν μείνει στις γκρίζες ζώνες της Ευρώπης (όπως η Μολδαβία). Οι αποφάσεις του Βίλνιους στέλνουν ορισμένα θετικά μηνύματα, αλλά χρειάζονται περισσότερα.
Ο πειρασμός που αντιμετωπίζουν ορισμένοι ηγέτες της συμμαχίας στο Βίλνιους ήταν ” να ρίξουν το θέμα στο δρόμο για άλλη μια φορά” (θυμηθείτε ότι η πρώτη υπόσχεση για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δόθηκε πριν από 15 χρόνια στο Βουκουρέστι επί φοβικών και προβληματικών ηγετών τύπου Μέρκελ και Σαρκοζί) . Απέφυγαν στο Βίλνιους να δώσουν την εντύπωση ότι ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας αλλάζει σε πόλεμο του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας. Παρά τον ισχυρισμό του Μπάιντεν σε μια πρόσφατη συνέντευξη στο CNN στις 9 Ιουλίου ότι η Ουκρανία δεν είναι έτοιμη για ένταξη στη συμμαχία, η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο. Η Ουκρανία είναι κάτι παραπάνω από έτοιμη. είναι οι ΗΠΑ (και ίσως ένας άλλος σύμμαχος η Γερμανία ) που δεν είναι. Η απλή επανάληψη παλαιών και αποτυχημένων τύπων και οι ασαφείς διαβεβαιώσεις του παρελθόντος δεν θα αρκούν για να σηματοδοτήσουν στον φονικό Πούτιν και στους διαδόχους του, ότι το ΝΑΤΟ είναι αποφασισμένο να εγγυηθεί την ασφάλεια της Ευρώπης ενόψει οποιασδήποτε μελλοντικής επίθεσης. Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ πρέπει επιτέλους να καταστήσουν σαφές στον Πούτιν ότι αντιμετωπίζουν σοβαρά την ασφάλεια της Ευρώπης. Όχι μόνο ότι θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για να βοηθήσουν την Ουκρανία να προστατευθεί σήμερα, αλλά επίσης θα καλωσορίσουν οπωσδήποτε την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ μόλις είναι πρακτικό να το κάνουν. Και ότι το κάνουν αυτό όχι μόνο για χάρη της Ουκρανίας, αλλά για την συνολική Ευρωατλαντική ασφάλεια.
Οι Βαλτικές χώρες χρειάζονται το κάτι παραπάνω.

Η Ρωσία εκτιμούν- κάποιοι άσχετοι, ηττοπαθείς, φοβικοί και συνωμοσιολόγοι- ότι έχει επικρατήσει στην Ουκρανία(!). Αυτό δελεάζει ορισμένους στη Δύση να απορρίψουν τη συμβατική Ρωσική απειλή. Αυτό είναι επικίνδυνο και τραγικό λάθος. Η μακρά ιστορία στρατιωτικών μεταρρυθμίσεων της Ρωσίας και η αμυντική της βιομηχανική ικανότητα παρέχουν πολλούς λόγους για συνεχή προσοχή. Το ΝΑΤΟ πρέπει να κοιτάξει στο πιο ευάλωτο σημείο του – στα κράτη της Βαλτικής – και να σχεδιάσει για μεγάλης κλίμακας συμβατική αμυντική διάταξη . Η Βαλτική δεν είναι Ουκρανία. Πέρυσι, οι Ουκρανικές δυνάμεις αντάλλαξαν χώρο με χρόνο. Αν ο Λιθουανικός στρατός δοκίμαζε το ίδιο σχέδιο με τους Ουκρανούς η Ρωσία θα τους έριχνε στη θάλασσα της Κλαιπέντα και της Παλάγκα.

Από την πρώτη ώρα της σύγκρουσης, το Ρωσικό πυροβολικό από τον θύλακα του Καλίνγκραντ και από τη Λευκορωσία(Παστάβ, κα) θα μπορούσε να στοχεύσει τους δίδυμους δρόμους που τροφοδοτούσαν τη Λιθουανία μέσω ξηράς μέσω του διαδρόμου Suwalki μεταξύ Λευκορωσίας και Καλίνινγκραντ. Η υπεράσπιση αυτής της περιοχής απαιτεί μια πολύ διαφορετική στρατηγική. Το ΝΑΤΟ θα αντιμετωπίσει επίσης έναν πολύ διαφορετικό αντίπαλο. Το αρχικό παιχνίδι της Ρωσίας στην Ουκρανία απέτυχε επειδή η Ρωσική ηγεσία υπέθεσε ότι η Ουκρανική αντίσταση θα κατέρρεε. Δεν θα κάνουν αυτό το λάθος οι Ρώσοι δύο φορές. Σέβονται τις δυνατότητες της Δύσης. Το Ρωσικό δόγμα, για παράδειγμα, προϋποθέτει την αεροπορική υπεροχή του ΝΑΤΟ. Σε αντίθεση με την επίθεσή τους στην Ουκρανία, οι Ρώσοι θα ασκούνται για τον πόλεμο με το ΝΑΤΟ με εμμονή. Στη γνωστή άσκησή τους Zapad 2021, το έκαναν με περισσότερους από 200.000 στρατιώτες.

Αλλά μετά το σφυροκόπημα και τα πλήγματα που δέχτηκαν στην Ουκρανία, μπορούν οι Ρώσοι να ξαναχτίσουν μια δύναμη που θα μπορεί να εκτελέσει αυτό το σενάριο ; Φαίνεται ότι μπορούν. Οι πρώτες Δυτικές αναλύσεις μετά την ολοκληρωτική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία ισχυρίστηκαν ότι οι τεχνολογικές κυρώσεις θα ακρωτηριάσουν τη Ρωσική αμυντική βιομηχανία. Αυτές οι κυρώσεις είναι σημαντικές και έχουν εμποδίσει την παραγωγή της Ρωσίας εν καιρώ πολέμου. Αλλά δεν αποτρέπουν μόνες τους τον Ρωσικό επανεξοπλισμό κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μέσω του παράνομου δικτύου των Αγιατολλάχ του Ιράν και των ύπουλων Κινεζικών εισαγωγών διπλής χρήσης, η Ρωσία διατήρησε την παραγωγή πυραύλων και πυρομαχικών σταθερή. Οι μυστικές υπηρεσίες της Εσθονίας υπολόγισαν ότι οι Ρώσοι παρήγαγαν 1,7 εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού των 152 χιλιοστών ετησίως, ξεπερνώντας τη δυτική παραγωγή. Η Δύση έχει κατά κάποιο τρόπο τελευταία αφυπνιστεί από την απειλή.

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ΗΠΑ στοχεύουν να αυξήσουν την παραγωγή όλων των διαμετρημάτων μη κατευθυνόμενων οβίδων σε περίπου 1 εκατομμύριο ετησίως μέχρι το επόμενο έτος. Μπορεί να μην είναι αρκετό. Οι Ρώσοι δεν χτίζουν μόνο απέναντι στη Δύση αλλά παράλληλα μαθαίνουν.. Μετά το Αφγανιστάν, την Τσετσενία και τη Γεωργία, οι Ρώσοι αξιωματικοί παρήγαγαν περιεκτικές αναλύσεις για τις στρατιωτικές αποτυχίες της Ρωσίας. Αυτές με τη σειρά τους οδήγησαν σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις. Μερικές από αυτές τις προσπάθειες κατέληξαν σε αποτυχίες. Αλλά συνολικά, η μεταρρύθμιση μεταμόρφωσε την οργάνωση του Ρωσικού στρατού μπροστά στη σφοδρή αντίδραση(διαφόρων κύκλων) , έκλεισε διάσημες στρατιωτικές ακαδημίες, μείωσε το σώμα των υπέρμετρων αξιωματικών χτίζοντας μια εντελώς νέα τακτική μονάδα. Το πρόβλημα: Η Ρωσία έχτισε αυτή τη δύναμη για να πολεμήσει έναν πόλεμο όπως της Τσετσενίας, όχι για να κατακτήσει τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στην Ευρώπη

Μετά την αρχική τους αιμορραγία από την Ουκρανία, οι Ρώσοι προσπάθησαν να διορθώσουν τα λάθη τους. Ανέπτυξαν νέες τακτικές για επίθεση σε οχυρωμένες θέσεις και νέες μεθόδους για να τρυπήσουν την ταχέως βελτιούμενη αεράμυνα του Κιέβου. Υπερασπίζονται τα χαρακώματα τους στην περιοχή της απορίζια μεθοδικά, σύμφωνα με το δόγμα τους, και μετά από επανειλημμένες καταστροφές τους πρώτους μήνες του πολέμου, έμαθαν να χρησιμοποιούν τις επίλεκτες δυνάμεις τους με δεξιοτεχνία. Το ΝΑΤΟ πρέπει να λάβει υπόψη του και μάλιστα γρήγορα. Τι πρέπει να γίνει όμως; Πριν από τον πόλεμο, ορισμένοι αναλυτές πίστευαν ότι ο ρωσικός στρατιωτικός εκσυγχρονισμός έκανε την υπεράσπιση «κάθε ίντσας» του εδάφους του ΝΑΤΟ μάταιο έργο. Αυτό είναι εξίσου λάθος με το να πιστεύει κανείς ότι η Ρωσία είναι μια καταρρακωμένη.Οι Ρώσοι έχουν μερικές βασικές αδυναμίες τις οποίες δεν μπορούν να μεταρρυθμίσουν. Ποτέ δεν μπόρεσαν να περάσουν από μια άκαμπτη δομή εντολών. Οι Ρωσικές μονάδες χρειάζονται 48 ώρες για να αναφέρουν και να χτυπήσουν έναν στόχο με πυρομαχικά ακριβείας. Αν οι Ουκρανικοί σχηματισμοί κινηθούν γρήγορα, επιβιώνουν. Τα Ρωσικά logistics παραμένουν συγκεντρωμένα και συνδεδεμένα με τους σιδηροδρόμους.Οι Ρώσοι διοικητές δεν εκτιμούν τη ζωή των στρατιωτών τους και ανταγωνίζονται αδίστακτα για την εύνοια του Πούτιν. Ως εκ τούτου, τα μαθήματα στο πεδίο της μάχης είναι άνισα. Στην άμυνα, μικρές δυνάμεις του ΝΑΤΟ με τον κατάλληλο εξοπλισμό μπορούν να ανακόψουν μια επίθεση από έναν τόσο ζοφερό αντίπαλο, τουλάχιστον αρκετά μεγάλο μέχρι να φτάσουν οι ενισχύσεις.
Αλλά όταν η Ρωσία αμύνεται, παίζει υπολογίσιμα με τις δυνάμεις της. Οποιοσδήποτε Ρώσος με όπλο μπορεί να κρατήσει μια τάφρο. Οι Ρωσικές άμυνες στην Ουκρανία απέδειξαν αυτό το γεγονός. Μπορεί να κάνει περισσότερα; Θα μπορούσε να σχηματίσει μονάδες για τη δημιουργία σκληρών, γρήγορα κινούμενων ομάδων εργασίας; Αν το ΝΑΤΟ δεν μπορέσει να αμβλύνει μια αρχική επίθεση, η Ρωσία θα μπορούσε να κόψει τον διάδρομο Suwalki(από τη Νόντνα στη Λευκορωσία μέχρι το Καλίνιγκραντ) και να σκάψει μέσα, κάνοντας μια αντεπίθεση της Δύσης μια αιματηρή προοπτική. Η Νατοϊκή συμμαχία έχει σαφή εντολή να υπερασπιστεί τη Βαλτική από τις πρώτες ώρες ενός πολέμου.

Αυτό σημαίνει την πιστή εφαρμογή τριών πρωτοβουλιών που έχουν ήδη ενσωματωθεί στη συμμαχική στρατηγική .Πρώτο τα κύρια κράτη της ομάδας μάχης στη EFP(Διευρυμένη Προωθημένη Παρουσία) για τα τρία κράτη της Βαλτικής ( δηλαδή Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και Καναδάς) θα πρέπει να τηρήσουν τη δέσμευσή τους (στη Μαδρίτη του 2022 ) για την ύπαρξη μιας ταξιαρχίας ανά κράτος. Αυτό απαιτεί επενδύσεις σε υποδομές του κράτους υποδοχής για τη στέγαση νέων μονάδων. Η Λιθουανία θα αναπτύξει μόνη της αυτή την υποδομή μέχρι το 2025(με την υποστήριξη της Γερμανίας) . Η Λετονία και η Εσθονία, αν και πολύ πάνω από το όριο αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ του 2% του ΑΕΠ, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν εξωτερική βοήθεια για να ανταποκριθούν στη συνεισφορά της Λιθουανίας στις υποδομές. Δεύτερο το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αρχίσει να οικοδομεί μια δομή διοίκησης στη Βαλτική που θα μπορεί να πολεμήσει απόψε. Στην τρέχουσα πολυεθνική δομή διοίκησης, υπάρχει ένας υποστελεχωμένος σχηματισμός εν καιρώ ειρήνης. Τα σχέδια της Βαλτικής δίνουν στη συμμαχία την ευκαιρία να το διορθώσει άμεσα .Τρίτο οι μεγαλύτεροι σύμμαχοι θα πρέπει να αναπτύξουν συστήματα που οι Βαλτικές δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά σε ποσότητα, όπως η αεράμυνα NASAMS-3 και τα πυραυλικά συστήματα HIMARS.
Η Ρωσία έχει υποστεί σοβαρές απώλειες στην Ουκρανία. Μια έκθεση της 10ης Ιουλίου από τα ανεξάρτητα Ρωσικά μέσα Mediazona και Meduza υπολόγισε 125.000 Ρωσικές απώλειες. 47.000 από τους οποίους σκοτώθηκαν στη μάχη και οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν πολύ σοβαρά για να μην μπορούν επιστρέψουν στις μάχες . Οι πρώτες απώλειες αφορούσαν δυσανάλογα νούμερα κυρίως από ελίτ μονάδες. Επιπλέον, περισσότερα από 11.000 συστήματα βαρέως εξοπλισμού έχουν χαθεί, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 2.200 αρμάτων μάχης. Ο Ρωσικός στρατός μπορεί να χρειαστεί χρόνια για να ξαναχτίσει την κρουστική του δύναμη. Εν τω μεταξύ, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν δίκιο να επικεντρώνονται στην υποσυμβατική επιθετικότητα. Αλλά μετά τη οχύρωση της Ευρώπης πίσω από την Ουκρανική ασπίδα, η Δύση πρέπει να προετοιμαστεί για μια μεγάλης κλίμακας Ρωσική συμβατική επίθεση, ακόμη και εναντίον κρατών μελών του ΝΑΤΟ. Γνωρίζουμε πολύ καλά τις συνέπειες του εφησυχασμού και η Δύση δεν πρέπει να εφησυχάζει , αλλά να προετοιμάζεται για τα χειρότερα.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη