25-6-2023

Άρθρο του Δημοσιογράφου Ευθύμιου Πέτρου

Καθώς βαδίζουμε προς τις πλέον βαρετές εκλογές των νεωτέρων χρόνων, η βεβαιότης της εκβάσεως έχει οδηγήσει ορισμένους να ελεεινολογούν εκ των προτέρων την διαφαινομένη «παντοκρατορία» Μητσοτάκη. Πράγματι η Νέα Δημοκρατία δείχνει να εξασφαλίζει άνετη αυτοδυναμία, φαίνεται δε ότι στην αίθουσα του κοινοβουλίου θα υπερβαίνει την αξιωματική αντιπολίτευση κατά 100 περίπου έδρες. Βεβαίως είτε 55 έδρες έχει το δεύτερο κόμμα είτε 95, από την στιγμή κατά την οποία η Κυβέρνησις έχει περισσότερες των 151 εδρών έχει ουσιαστικώς παντοκρατορία. Το ότι θα μπορεί ή δεν θα μπορεί να αναθεωρήσει χωρίς συναίνεση διατάξεις του Συντάγματος, είναι ζήτημα δευτερεύον. Το Σύνταγμα το αναθεωρούμε κάθε δέκα χρόνια περίπου χωρίς να έχουμε θεραπεύσει βασικές παθογένειες, όπως οι περιορισμοί τους οποίους θέτει στην ανωτάτη παιδεία. Έχει και άλλες παθογένειες το Σύνταγμα και μάλιστα τέτοιες που δημιουργούν προϋποθέσεις μονοκρατοριών. Ελλείπουν δηλαδή οι θεσμικές ελεγκτικές διασφαλίσεις (τα checks and balances κατά τους αγγλοσάξωνες) που εγγυώνται ότι και 300 έδρες να έχει ένας πρωθυπουργός, δεν θα είναι μονοκράτωρ, αλλά δημοκρατικός κυβερνήτης της χώρας.

Οι θεσμικές διασφαλίσεις εξαλείφθηκαν από το ελληνικό Σύνταγμα κατά την πρώτη και, σημαντικότερη κατά την γνώμη μας, αναθεώρησή του που έγινε το 1985. Τότε το Σύνταγμα κατέστησε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας διακοσμητική φιγούρα, αφαιρώντας του κάθε ουσιαστική αρμοδιότητα. Μέχρι τότε (και από το 1975 που το Σύνταγμα εξεπονήθη από τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Τσάτσο) ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν πραγματικός ρυθμιστής του Πολιτεύματος. Συνεπικουρούμενος από το Συμβούλιο της Δημοκρατίας απεφάσιζε (αυτός και όχι ο εκάστοτε πρωθυπουργός) αν θα πρέπει οι εκλογές να είναι πρόωρες ενώ μπορούσε να αναπέμψει νομοθετήματα απαιτώντας να ψηφισθούν με πραγματική απόλυτη πλειονοψηφία 151 βουλευτών.

Αυτές οι ρυθμίσεις εξαλείφθηκαν από τον Ανδρέα Παπανδρέου και έκτοτε ο πρωθυπουργός κατέστη μονοκράτωρ. Αρκεί να είχε 151 βουλευτές. Αν δεν υπάρχει τέτοια πλειοψηφία η χώρα περιπίπτει σε ακυβερνησία, χωρίς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να έχει την παραμικρή δυνατότητα πολιτικής παρεμβάσεως. Ακόμη και εάν ευρεθούμε στην δίνη εθνική κρίσεως.

Είναι προφανές λοιπόν ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποια Κυβέρνησις, κάποια Βουλή που θα προβεί σε πραγματική αναθεώρηση και θα επαναφέρει τις θεσμικές διασφαλίσεις. Φαίνεται όμως πως όλοι βολεύονται με την παρούσα κατάσταση. Οι μεν κυβερνήσεις χαίρονται που έχουν απαλλαγεί από ενοχλητικά checks and balances, οι δε αντιπολιτεύσεις προσβλέπουν στην ημέρα που θα καταλάβουν τα κυβερνητικά έδρανα, οπότε δεν έχουν κανένα λόγο να υπονομεύσουν εκ των προτέρων την δυνατότητά τους να ασκούν εξουσία ανεξέλεγκτοι. Έτσι όμως έχουν όλοι μαζί υπονομεύσει την ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Θα μπορούσε πάντως να σημειώσει κάποιος ότι ανάλογη παντοκρατορία υπάρχει στις βασιλευόμενες δημοκρατίες της Ευρώπης. Οι κληρονομικοί ανώτατοι άρχοντες έχουν εδώ και πολλές δεκαετίες αποστερηθεί πλήρως των εξουσιών τους. Η διαφορά είναι ότι εκεί υπάρχουν διαδικασίες δημοκρατικού ελέγχου μέσα στα ίδια τα κόμματα. Οι υποψήφιοι βουλευτές δεν επιλέγονται από τον κύκλο των συνεργατών του εκάστοτε αρχηγού, αλλά σε τοπικό επίπεδο από την βάση των μελών του κόμματος. Και σε αυτήν την βάση λογοδοτούν. Όχι στον αρχηγό, οπότε είναι άγνωστη και η έννοια της «κομματικής πειθαρχίας». Οι βουλευτές θεωρούνται προσωπικότητες με ιδία άποψη, η δε διαφωνία τους με την ηγεσία δεν συνεπάγεται την αποπομπή τους. Υπό τον Τόνυ Μπλαίρ οι μισοί περίπου Εργατικοί βουλευτές κατεψήφισαν την πρόταση συμμετοχής της χώρας στον πόλεμο κατά του Ιράκ, η οποία τελικώς «επέρασε» διότι την εψήφισε το σύνολον σχεδόν των βουλευτών του Συντηρητικού Κόμματος. Και ούτε διαγραφές βουλευτών έγιναν, ούτε ετέθη θέμα εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση. Φαντάζεσθε μια τέτοια κατάσταση στην Ελλάδα;

Εν ολίγοις, αντί να κλαυθμιρίζουν διάφοροι πολιτευόμενοι, καλά θα κάνουν να δουν με σοβαρότητα το ζήτημα των θεσμικών διασφαλίσεως του Συντάγματος. Αλλά είχαμε τον κ. Τσίπρα να διαμαρτύρεται ότι ως πρωθυπουργός δεν ήλεγχε όλους «τους αρμούς της εξουσίας» και να υπόσχεται ότι θα το κάνει στην «δεύτερη φορά αριστερά». Ευτυχώς το ενδεχόμενο να ξαναδούμε τον ΣΥΡΙΖΑ να κερδίζει εκλογές έχει πλέον απομακρυνθεί. Αλλά ενώ ο κ. Τσίπρας εν τη αφελεία του, απεκάλυπτε τις προθέσεις του, οι λοιποί πολιτικοί αρχηγοί τηρούν αιδήμονα σιγή. Ουδείς θίγει το ζήτημα της αποκαταστάσεως των συνταγματικών θεσμικών διασφαλίσεων. Το είπαμε και παραπάνω. Όλους τους βολεύει αυτή η κατάστασις. Ας μην διαμαρτύρονται λοιπόν όταν ο αντίπαλός τους καθίσταται παντοκράτωρ.

Και κάτι τελευταίο. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με κυβέρνηση του 54% και με υπερδιακοσίους βουλευτές ενέκρινε ένα Σύνταγμα που καθιέρωνε checks and balances και περιόριζε την εξουσία του. Εκείνη την στιγμή τόσο τόσο το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, όσο και η Ένωσις Κέντρου του Γεωργίου Μαύρου είχαν εκμανεί μιλώντας για «υπεξουσίες» που είδιδοντο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας!

Δημοσιεύεται στην Εστία

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη