Νερό, πετρέλαιο και διαμάντια  χρησιμοποιούνται από δικτατορίσκους για  τα δικά τους συμφέροντα – Ανάλυση

23-4-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Το 2013, προσπαθώντας να προστατευτεί από την έντονη  λαϊκή διαμαρτυρία, ο δικτάτορας Ομάρ ελ Μπασίρ (που καταζητείται για εγκλήματα πολέμου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στη Χάγη) δημιούργησε ένα τέρας: Τις  λεγόμενες δυνάμεις ταχείας υποστήριξης του Σουδάν (RSF). Για μήνες, ο Σουδανικός λαός και όσοι παρακολουθούν  τα γεγονότα στην Αφρικανική χώρα, αυτή την εξέλιξη την φοβόντουσαν.Και τώρα, ορίστε: τα χειρότερα συμβαίνουν.. Οι Σουδανικές Ένοπλες Δυνάμεις (SAF) του στρατηγού Aμπντέλ Φατάχ ελ Μπουρχάν και οι παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) του “στρατηγού” Moχάμετ  Χαμντάν Ντάγκαλο  μάχονται στους δρόμους των πόλεων της χώρας. Έχοντας διατηρήσει έναν  οριακό “γάμο ευκαιρίας” από το στρατιωτικό πραξικόπημα του Οκτώβρη του 2021 μέχρι πριν λίγες ημέρες  οι  δυο στρατιωτικές οντότητες -που έχουν διαφορετικές πηγές δύναμης, εισοδήματος και περιφερειακής υποστήριξης- στράφηκαν  η μία εναντίον της άλλης

Οι αντιδημοκρατικές δυνάμεις του Σουδάν βρίσκονται σε πόλεμο και οι απλοί πολίτες  παγιδεύονται για άλλη μια φορά στα διασταυρούμενα πυρά, φοβούμενοι για τη ζωή τους καθώς αναζητούν καταφύγιο  τις τελευταίες  ημέρες από τα μαχητικά αεροσκάφη της SAF  καθώς και από τις οβίδες πυροβολικού και τα αντιαεροπορικά όπλα των RSF. Το Χαρτούμ, η πρωτεύουσα του Σουδάν, είναι μια πόλη- φάντασμα. Οι ήδη εύθραυστες υποδομές του δεν αντέχουν πια. Συμμορίες περιφέρονται στους δρόμους ανεξέλεγκτα. Ο Ντάγκαλο  πιο γνωστός ως Χεμέτι ,δηλώνει  ότι θα κυνηγήσει τον Burhan “σαν σκύλο”(!). Ο Μπουρχάν ισχυρίζεται  ότι «κάθε πόλεμος τελειώνει με διαπραγματεύσεις, ακόμα και αν ο αντίπαλος ηττηθεί», και προφανώς επιδιώκει την παράδοση του Χμέτι.

Από πού ξεκίνησε όλο αυτό; Σχεδόν πριν από 10 χρόνια, την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου 2013, ένα κύμα διαμαρτυριών σάρωσε το Σουδάν αφού ο τότε πρόεδρος της χώρας, ο ισλαμιστής  και αυταρχικός Oμάρ ελ Μπασίρ (είχε σχέσεις  με το τρομοκρατικό δίκτυο της  Αλ Κάεντα) ανακοίνωσε το τέλος των επιδοτήσεων  των καυσίμων και εισήγαγε σκληρά  μέτρα λιτότητας. Οι δυνάμεις ασφαλείας απάντησαν όπως έκαναν συνήθως επί Μπασίρ: με βία. Περισσότεροι από 170 άνθρωποι, ανάμεσά τους  και παιδιά, σκοτώθηκαν, ενώ εκατοντάδες άλλοι τραυματίστηκαν, συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε φυλακές.Πολλοί από αυτούς – ιδιαίτερα εκείνοι από το Νταρφούρ, στο δυτικό Σουδάν – υποβλήθηκαν σε  πρωτοφανή βασανιστήρια.Βρόμικα πιχνίδια δικτατόρων  και πραιτωριανών τους

Ανταποκρινόμενος σε ακόμη μεγαλύτερη αντίσταση στο  άθλιο καθεστώς του, ο Μπασίρ προσπάθησε να προσθέσει άλλο ένα “θηρίο” στο πάνθεον των προστάτιδων του. Και έτσι, το 2013, ιδρύθηκε μια παραστρατιωτική ομάδα που ονομάζεται Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης/RSF  υπό την αιγίδα των υπηρεσιών πληροφοριών. Όπως ο Φρανκενστάιν, ο Μπασίρ  δημιούργησε ένα τέρας και το έβαλε  σε έναν δρόμο προς την καταστροφή. Οι  RSF αποτελούνταν από τους ίδιους μαχητές και ηγετικές προσωπικότητες που ήταν μέρος της  διαβόητης Janjaweed, μιας ομάδας πολιτοφυλακής που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 στον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στο Τσαντ, πριν γίνει διαβόητη παγκοσμίως για όσα έκανε στο Νταρφούρ από το 2003 και μετά. Εκεί, ο Μπασίρ τους χρησιμοποίησε για τη συντριβή του τοπικού Αφρικανικού  πληθυσμού, ο οποίος είχε ξεσηκωθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ελιτίστικη, δικτατορική  κυβέρνησή του. Οι Janjaweed, οι οποίοι  μεταφραζόταν ως «διάβολοι στα άλογο/καβαλάρηδες»,έχουν  κατηγορηθεί για συστηματική εθνοκάθαρση  ως και μια σειρά άλλων εγκλημάτων πολέμου, γενοκτονία, μαζικοί βιασμοί  κα.

Επικεφαλής των RSF ήταν ο Χεμέτι , του οποίου η οικογένεια κατάγεται από το  γειτονικό Τσαντ και ο οποίος από αγράμματος πολέμαρχος των Νταρφούρι  έκανε τη βρώμικη δουλειά του Μπασίρ στα πορώδη  σύνορα με  το κέντρο της εξουσίας στο Χαρτούμ. Ο Μπασίρ πρόφερε το όνομά του έτσι ώστε να σήμαινε «η προστασία μου» στα Αραβικά και ο Σουδανός πρόεδρος έφτασε να «χρησιμοποιήσει τις RSF ως ένα είδος πραιτοριανής φρουράς για να τον υποστηρίξει μαζί με το Εθνικό  Κόμμα του Κογκρέσου»

Στο  μεταξύ, ο Χεμέτι και τα αδέρφια του γίνονταν πολύ πλούσιοι, καθώς  υπήρξε η στροφή του Σουδάν το 2011 από την οικονομία του πετρελαίου σε μια οικονομία χρυσού  που ωφέλησε τον ηγέτη της πολιτοφυλακής, χρησιμοποιώντας  τους  RSF για να μεταφέρει λαθραία χρυσό από τα ορυχεία που έλεγχε στο Νταρφούρ (και από εκεί στο Αμπού Ντάμπι) , ενώ αργότερα έστειλε στρατεύματα να πολεμήσουν  σε συγκρούσεις σε όλη την περιοχή, κυρίως στο Μάλι  καθώς επίσης και για τον συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας  στο βρόμικο πόλεμο της  Υεμένης. Στο Χαρτούμ, τότε  ο Χεμέτι θεωρούνταν ακόμα  πολιτικό αουτσάιντερ. Αλλά οι  RSF ήταν ένα βασικό μέρος του “σύμπαντος του Μπασίρ”Ο τελευταίος συνήθιζε να χρησιμοποιεί  τους RSF εναντίον του στρατού ως μέρος της στρατηγικής του . Προσπαθούσε να βεβαιωθεί ότι ο στρατός, η υπηρεσία πληροφοριών, η αστυνομία και οι RSF θα μισούσαν ο ένας τον άλλον αλλά θα ήταν  όλοι πιστοί σε αυτόν.

Αυτό ήταν ένα πολύπλοκο παιχνίδι υψηλού στοιχήματος με έναν επιδιωκόμενο στόχο: να διατηρήσει τον Μπασίρ στην εξουσία. Ήθελε να δημιουργήσει μια δύναμη αντιστάθμισης γιατί ήταν πάντα καχύποπτος ότι άλλοι ισλαμιστές του στρατού ήθελαν να τον απομακρύνουν με πραξικόπημα . Έχοντας υπό την καθοδήγηση των υπηρεσιών πληροφοριών επέβαλε το νόμο για τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης το 2017  και κατέστησε την παραστρατιωτική ομάδα άμεσα υπόλογη στον ίδιο,  ο οποίος ήταν τότε αρχηγός του κράτους και αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. Άνεμος ελευθερίας αλλά…

Τα  χρόνια  της επαναστατικής αντίστασης στον Μπασίρ οδήγησαν τελικά σε ένα κύμα διαμαρτυριών που τον ανάγκασε να φύγει από την εξουσία το 2019 – με τον Χεμέτι και τον Μπουρχάν να απαγκιστρώνονται  από το  πρώην αφεντικό και ευεργέτη τους- ενώ αυτή η αλλαγή στην αλυσίδα διοίκησης ενέτεινε τις διαφορές μεταξύ των δυο  οντοτήτων.Μετά την απομάκρυνση του Μπασίρ, ο Μπουρχάν ήταν ο αρχηγός των  SAF αλλά όχι ο αρχηγός του κράτους, και έτσι οι  RSF άρχισαν πραγματικά να αποκτούν δική τους οντότυτα.ίΕχαν πλέον τη δική της ροή εσόδων ως και τη δική τους “εξωτερική “πολιτική . Οι  RSF είχαν  πλέον ξεκάθαρα ανεξάρτητη παρουσία και λειτουργούσαν  ως παράλληλη δύναμη.

Για κάποιο χρονκό διάστημα  ωστόσο, ο Μπουρχάν  και ο Χέμετι   διατηρήσαν μια “συμμαχία” στο όνομα της διατήρησης  μιας κοινής στάσης απέναντι ενός μεγαλύτερου εχθρού: της δημοκρατίας. Οι υποστηρικτές αυτού του “εχθρού “(από τις επιτροπές επαναστατικής αντίστασης που αντιμετώπισαν τα δικτατορικά όπλα αλλά  και τα βασανιστήρια τόσο του στρατού όσο και των RSF την τελευταία δεκαετία) ήσαν  τεχνοκράτες πολιτικοί  όπως ο Aμπντάλα Χάμντοκ , ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός του Σουδάν από το 2019 έως το 2021 , και άρχισαν να σκέφτονται ότι θα μπορούσαν να επαναφέρουν το Σουδάν υπό μία πραγματικά  πολιτική ηγεσία. Τον Οκτώβριο του 2021, ανατράπηκαν από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα υπό την ηγεσία του Μπουρχάν και  και του Χεμέτι  των  δυο “ανήσυχων” συμμάχων.

Ο Μπουρχάν και ο Χεμέτι συνυπήρχαν για κάποιο διάστημα  με τον ηγέτη των RSF να αποφασίζει το φθινόπωρο του 2022 να επαναπροσδιοριστεί ως” πρωταθλητής της δημοκρατίας”(!) μια γραμμή που συνεχίζει να βγάζει στα Αγγλικά στους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ οι άνδρες του συμμετείχαν  σε φνικότατες μάχες(!). Τον Δεκέμβριο του 2022  η  συμφωνία-πλαίσιο(με ξένη διαμεσολάβηση δυτικών κρατών )  για την έναρξη της διαδικασίας μετάβασης του Σουδάν στην πολιτική κυριαρχία, υπογράφηκε και από τους δύο ηγέτες. Η συμφωνία θεωρήθηκε ότι ευνοούσε τον Χεμέτι, γι’ αυτό και την υποστήριζε δημόσια, αλλά  η συμφωνία ζητούσε επίσης την ένταξη των RSF στις SAF, (οι λεπτομέρειες της οποίας συζητούνταν σχετικά με το χρονοδιάγραμμα)

Μια τελική συμφωνία επρόκειτο να υπογραφεί αυτόν τον μήνα(Απρίλιο) , σχεδόν μια δεκαετία μετά την ίδρυση των  RSF, ενώ και  οι δυο προσπαθούν να αποφύγουν τη λογοδοσία για τα πολλά εγκλήματά τους όλα αυτά τα χρόνια. Η αποφασιστική στιγμή ερχόταν και ο Μπουρχάν και οι ισλαμιστές υποστηρικτές του – πολλοί από τους οποίους επανεμφανίστηκαν από την εποχή του Μπασίρ – «συνειδητοποίησαν ότι είχαν ξεμείνει από δρόμο και δεν μπορούσαν πραγματικά να αγοράσουν άλλο χρόνο». Ο Χεμέτι, με στόχο να απευθυνθεί στους  βασικούς υποστηρικτές του στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και πιθανώς στη Δύση, έχει χαρακτηρίσει τον Μπουρχάν «ριζοσπάστη ισλαμιστή», άρα έχοντας σχέσεις  με τις ακραίες  Ισλαμικές οργανώσεις.

Το  γειτονικό Τσαντ, το οποίο μοιράζεται σύνορα 1.300 χιλιομέτρων με το Σουδάν, εκτιμάται  ότι αντιτίθεται σθεναρά στο να αποκτήσει περισσότερη δύναμη ο παραστρατιωτικός ηγέτης στο Σουδάν, παρόλο που ο  πρώτος ξάδερφος του Χεμέτι, ο Μπισάρα Ίσα  Ντζανταλάχ  είναι στρατηγός του   τακτικού στρατού του Τσαντ(!).

Οι Αμερικανοί και οι άλλοι

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πλέον την ικανότητα, ή  και τη βούληση, να επιβάλουν σε μεγάλο βαθμό την ισχύ τους στην περιοχή.Υπάρχει μια έντονη αίσθηση των ορίων της δύναμης της Ουάσιγκτον στη συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη.Οι ΗΠΑ ενεργούν με τα τηλέφωνα των υπουργείων τους , προσπαθούν να εμποδίσουν την Αίγυπτο να επεκτείνει την εμπλοκή της στο Σουδάν, προσπαθούν  να κρατήσουν το Ισραήλ έξω από τις εκεί εξλίξεις, ως και να αρνηθούν στη σύγκρουσιακή τάση των δυο αρχηγών την παροχή “περαιτέρω οξυγόνου”.

Το ερώτημα είναι πόσο καιρό θα πάρει αυτό και πόσοι άμαχοι θα χάσουν την ζωήτους  προτού υπάρξει κάποια υπολογίσιμη πολιτική λύση. Στο Ισραήλ (αναλυτές)  με μακρά ιστορία μελετών  στις ενδο-Σουδανικές σχέσεις, τονίσαν στον υπγράφοντα  ότι  δεν είναι αλήθεια ότι το Ισραήλ υποστηρίζει τους RSF. Ο Χεμέτι είναι γνωστό ότι έχει αναπτύξει ισχυρές σχέσεις με τη Μοσάντ, την υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ, αλλά, σε εξέλιξη  είναι μία παραλληλη “εξωετρική πολιτική”   με τον Μπουρχάν  να έχει μια πιο “ανεπτυγμένη” σχέση με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. Οι Ισραηλινές επαφές είναι κατά κύριο λόγο με τον Μπουρχάν.Ο Χεμέτι ζητούσε στο παρελθόν πράγματα, αλλά δεν τα πήρε. Τώρα έχει την πλάτη του στον τοίχο.” μου έγραψε Σουδανός αναλυτής που ζει στοΛονδίνο.

Ένα μείζον θέμα που απασχολεί   τις ΗΠΑ είναι η παρουσία της διαβόητης Ρωσικής μισθοφορικής οργάνωσης  Wagner στο Σουδάν. Οι Ρόσοι μισθοφόροι  έχουν  ήδη συνεργαστεί με τις RSF και η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι οι επαφές  συνεχίζονται. Υπάρχει παρουσία Ρώσων μισθοφόρων σε απομακρυσμένες περιοχές της ακτής της Ερυθράς Θάλασσας του Σουδάν, όπου η Μόσχα προσπαθεί να αποκτησει και δημιουργήσει  μια ναυτική βάση.

Μεγαλύτερη επιρροή, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή στη χώρα  έχουν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία πιστεύεται ότι είναι πιο κοντά στο Χεμέτι και οι οποίες  «έχουν αναδειχθεί ως οι μεγαλύτεροι διπλωματικοί παίκτες στο Σουδάν ως  και αντίπαλοι της Ουάσιγκτον εκεί. Ο Χεμέτι είναι κοντά στον ηγεμόνα του Άμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ μπιν Ζάγιεντ, και το Σουδάν φέρεται να εξάγει 16 δισεκατομμύρια δολάρια χρυσό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κάθε χρόνο.Τα Εμιράτα είναι πιο αξιόπιστα με τον Χεμέτι,ενώ σταδιακά το Ριάντ εμφανίζεται να συμφωνεί οριακά  με τους Αμερικανούς  ότι ” κανένας εκ των δυο δεν πρέπει να είναι επικεφαλής”Η

φθίνουσα επιρροή της πρώην αποικιακής δύναμης του Σουδάν, δηλαδή της Μ. Βρετανίας  φαίνεται και από το ότι ο Βρετανός πρεσβης βρισκόταν σε διακοπές έκτός Σουδάν όταν άρχισαν οι  τελευταίες μάχες και δεν μπορεί  τώρα να επιστρέψει στη χώρα.

Κατασκοπευτικά παιχνίδια

Μυστικοί πράκτορες  από την εποχή του Μπασίρ διαδραματίζουν κρίσιμους ρόλους στην Αίγυπτο, στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θολώνοντας περαιτέρω τα νερά. Ο Σαλάχ Γκος, ο πρώην αρχηγός κατασκοπείας του Σουδάν, ζει στο Κάιρο και “άνοιξε” το δρόμο για τους πράκτορες των Σουδανικών μυστικών υπηρεσιών να επισκεφθούν την Ουάσινγκτον τον  περασμένο Ιανουάριο. Παράλληλα με τη συμφωνία πλαίσιο του Δεκεμβρίου, η Αίγυπτος επιδιώκει τη δική της διαπραγματευτική οδό στο Σουδάν, με τον ρόλο του Γκος να είναι καθοριστικός σε αυτό.(για τα νερά του Νείλου κα)

Ο Tαχά Οσμάν αλ Χουσείν  ο πρώην διευθυντής  του γραφείου του δικτάτορα Μπασίρ , που  απολύθηκε από τον τότε Σουδανό πρόεδρο όταν  πρότεινε τη χρήση των RSF για την υποκίνηση πραξικοπήματος στο Κατάρ, διορίστηκε σύμβουλος Αφρικανικών υποθέσεων στη Σαουδική Αραβία το 2017 και πιστεύεται ότι εξακολουθεί να διατηρεί αυτόν τον ρόλο όσο ζούσε  και στα ΗΑΕ.

Το Σουδάν οδεύει προς έναν ολοκληρωτικό πόλεμο;

Για τους γνωρίζοντες Αφρικανικές υποθέσεις και με πρόσβαση σε  ειδικές πληροφορίες   δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι με τους αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών της εποχής του Μπασίρ να παίζουν βασικούς ρόλους , το Σουδάν  βρίσκεται  και θα βρίσκεται σε αναταραχή.Ο υπογράφων εκτιμά ότι η διεθνής κοινότητα και  ειδικά οι ΗΠΑ πρέπει πραγματικά να έχουν μια ολιστική προσέγγιση για την όποια πολιτική  μετάβαση του Σουδάν, αντί να την αναθέτουν σε περιφερειακούς εταίρους.Αν  συνεχίζουν να  την  αναθέτουν  σε τρίτους  πχ στα ΗΑΕ και στην Αίγυπτο, με τους αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών του Μπασίρ να εργάζονται για αυτούς, δεν πρόκιται να επιτύχουν.Μια κίνηση που έκανε ο Μπασίρ πριν από περίπου μια δεκαετία, προκειμένου να κρατήσει τον λαό μακριά, έχει θέσει σε κίνηση μια αλυσίδα γεγονότων και  έχουν οδηγήσει το Σουδάν βαθύτερα σε αναταραχή. Οι περιφερειακοί και διεθνείς παράγοντες, με τις δικές τους αντιδημοκρατικές ατζέντες, την  έχουν επιδεινώσει. Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, η Σάρα Αμπντλγκαλίλ  γιατρός και μακροχρόνιο μέλος της αντιπολίτευσης του Σουδάν που ζει  εξόριστη στο Λονδίνο,ανέφερε  ότι”στο τέλος,η δημοκρατία θα έρθει στη χώρα της. Γιατί η επανάσταση είναι σε κάθε σπίτι… Θα μπορούσε να πάρει χρόνια και το τίμημα, δυστυχώς, θα είναι πολύ υψηλό. Είμαι γιατρός και βλέπω παιδιά να σκοτώνονται. Αλλά υπάρχει υψηλό επίπεδο συνειδητοποίησης μεταξύ των νέων ως προς το τι θέλουν  και η δημοκρατία επισημαίνει ότι θα επικρατήσει.”.Οψόμεθα.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη