2-4-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Στις 18 Μαρτίου, ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ισπανός Ζοσέπ Μπορέλ  ανακοίνωσε ότι επετεύχθη συμφωνία μεταξύ της Σερβίας και του Κοσόβου  μετά από μια ολόκληρη ημέρα συνομιλιών στην όμορφη Οχρίδα της Βόρειας Μακεδονίας. Αυτό στο οποίο στην πραγματικότητα είχαν συμφωνήσει τα δύο μέρη ήταν ένα Παράρτημα, το οποίο έχει ως  σκοπό να διευκρινίσει τη σειρά και τα χρονοδιαγράμματα της εφαρμογής μιας συμφωνίας που συνήφθη μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα στις 27 Φεβρουαρίου. Αν και η συμφωνία του Φεβρουαρίου δεν συνεπάγεται τη Σερβική αναγνώριση του Κοσόβου ως ανεξάρτητου κράτους, πρότεινε  όμως τρόπους αντιμετώπισης ορισμένων από τα πολλά εμπόδια που επιβραδύνουν τις σχέσεις μεταξύ του Κοσόβου και της Σερβίας από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του πρώτου  το Φεβρουάριο του  2008.

Ειδικότερα, η συμφωνία του Φεβρουαρίου ζητά την αμοιβαία αναγνώριση εγγράφων και εθνικών συμβόλων, όπως διαβατηρίων, διπλωμάτων, πινακίδων κυκλοφορίας και τελωνειακών σφραγίδων. Τα δύο μέρη θα ανταλλάξουν επίσης μόνιμες  διπλωματικές αποστολές, δεν θα εμποδίσουν το ένα το δρόμο του άλλου προς την ΕΕ ,ενώ το Βελιγράδι δεσμεύτηκε να μην αντιταχθεί στην ένταξη του Κοσόβου  σε κανέναν διεθνή οργανισμό. Σε αντάλλαγμα για αυτό, το τμήμα της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Κόσοβο  χωρίς να αναφέρεται ονομαστικά αυτή η ένωση θα διατηρήσει το ρόλο της . Αντίθετα, το κείμενο  σημείωσε τη δημιουργία «ενός κατάλληλου επιπέδου αυτοδιαχείρισης για τη Σερβική κοινότητα στο Κοσοβο  και την δυνατότητα  παροχής υπηρεσιών σε συγκεκριμένους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας οικονομικής υποστήριξης από τη Σερβία  ως και  ύπαρξης ενός “καναλιού” άμεσης επικοινωνίας για τη Σερβική κοινότητα  με την κυβέρνηση του Κοσόβου.

Από πολλές απόψεις, η συμφωνία και το συνοδευτικό Παράρτημα, αν  εφαρμοστούν πλήρως, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα σημαντικό δομικό στοιχείο για την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα, παρέχοντας στην πραγματικότητα μία de facto αναγνώριση του Κοσόβου  αν όχι de jure, ενώ και οι δύο χώρες  θα πλησιάζουν προς τους δεδηλωμένους στόχους τους που είναι η  ένταξη στην ΕΕ.

Υπάρχουν, ωστόσο, τρία σημαντικά ζητήματα εδώ: Πρώτο, Ούτε το Παράρτημα ούτε η συμφωνία υπογράφονται, γεγονός που δημιουργεί αμφιβολίες για την πραγματική εγκυρότητά της. Δεύτερο :  Δεν υπάρχει  μία  “διασύνδεση” να  διατυπώνεται στο παράρτημα πέρα από την ανάγκη να αρχίσει το Κόσοβο  να εργάζεται με τη Σερβική πλειοψηφία των δήμων «αμέσως». Και τρίτο, δεν υπάρχει κάποια υπολογίσιμη  “απειλή” ή κύρωση  για καμία πλευρά αν  τα πράγματα παραμείνουν ανεφάρμοστα. Με άλλα λόγια,όπως έγραψα εκείνες τις ημέρες  μετά την ανακοίνωση ότι είχε γίνει συμφωνία: «Τα καρότα δεν είναι ιδιαίτερα νόστιμα και τα μπαστουνάκια δεν είναι αρκετά σκληρά».  Το ζήτημα αν χρειάζεται ή όχι υπογραφή θα συνεχίσει να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία.

Ο  αυταρχικός  και φιλο-Ρώσος  Σέρβος πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς διευκρίνισε ξεκάθαρα ότι δεν θα υπογράψει κανένα έγγραφο και διέλυσε τις ελπίδες που υπήρχαν αρχικά στις Βρυξέλλες ότι η συμφωνία θα υπογραφόταν στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα με όλους τους ηγέτες της ΕΕ παρόντες. Η αρχική συμφωνία των Βρυξελλών, η πρώτη που συνήφθη από τα μέρη το 2013 στις Βρυξέλλες  επίσης δεν υπογράφηκε, αλλά τουλάχιστον μονογραφήθηκε και από τις δύο πλευρές.  Μετά τη συνάντηση, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ,  Σλοβάκος διπλωμάτης Μίροσλαβ Λάιτσακ, είπε ότι οποιαδήποτε εικασία σχετικά με το αν η συμφωνία είναι ή όχι έγκυρη είναι «άνευ σημασίας» και ισχυρίστηκε ότι το έγγραφο είναι επίσημο και δεσμευτικό μέσω της ανακοίνωσης του Μπορέλ. στην Οχρίδα. Ο Λάιτσακ παραδέχτηκε επίσης ότι ήταν δυνατή η συμφωνία μόνο σε 12 σημεία του παραρτήματος, αλλά ότι υπήρχαν και  άλλα έξι για τα οποία δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συναίνεση.

Όπως προανέφερα, η Πρίστινα πρέπει να αρχίσει αμέσως να εργάζεται για τη δημιουργία της Σερβικής ένωσης δήμων(βασικά βόρεια του ποταμού Ιμπάρ)  αλλά δεν υπάρχει τίποτα συγκεκριμένο για το πότε, για παράδειγμα, θα πρέπει να γίνει η αμοιβαία αναγνώριση διαβατηρίων ή η ανταλλαγή αποστολών.

Θα προχωρήσει  πραγματικά πρώτη η Πρίστινα χωρίς καμία εγγύηση ότι το Βελιγράδι θα κάνει κάποια  αμοιβαία βήματα; Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Άλμπιν Κούρτι εξασφάλισε την άνοδό του στην κορυφή της πολιτικής ηγεσίας του Κοσόβου επειδή ήταν κατά της δημιουργίας οντοτήτων με βάση την εθνικότητα στη χώρα, επικαλούμενος συχνά την ανάγκη να αποφευχθούν πολιτικά μπλοκαρίσματα παρόμοια με αυτά που παρατηρήθηκαν επί χρόνια  στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Οι βασικοί διαπραγματευτές και των δύο πλευρών πρόκειται να βρεθούν  εκ νέου στις Βρυξέλλες για συνομιλίες που ξεκινούν στις 3 Απριλίου. Αυτή η συνάντηση  θα πρέπει να προσφέρει την πρώτη ένδειξη αν  η συμφωνία είναι, πράγματι, εφαρμόσιμη. Όλα τα βλέμματα θα είναι επίσης στραμμένα στο πώς θα συμπεριφέρεται η Σερβία διεθνώς τους επόμενους μήνες. Η συμφωνία σημειώνει ότι το Βελιγράδι δεσμεύεται να μην αντιταχθεί στην ένταξη του Κοσόβου  σε κανέναν διεθνή οργανισμό.

Η πρώτη πιθανή δοκιμασία αυτού θα είναι η προετοιμασία για τη σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου της Ευρώπης στην Ισλανδία στα μέσα Μαΐου , έναν οργανισμό στον οποίο το Κόσοβο  επιδιώκει για μεγάλο χρονικό διάστημα να ενταχθεί και στον οποίο η Σερβία μέχρι στιγμής αντιστέκεται. Το κύριο ζήτημα, ωστόσο, θα παραμείνει πώς θα παρακινηθούν οι δύο πλευρές να ξεκινήσουν την εφαρμογή. Το Παράρτημα ζητά τη σύσταση  μιας κοινής επιτροπής παρακολούθησης, υπό την προεδρία της ΕΕ, εντός 30 ημερών. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα για το ποια δύναμη θα έχει αυτή η επιτροπή ή ποιος θα είναι ο κύριος μοχλός.

Το Παράρτημα σημειώνει επίσης ότι “οποιαδήποτε αδυναμία τήρησης των υποχρεώσεών τους από τη συμφωνία, ή προηγούμενες συμφωνίες διαλόγου μπορεί να έχει άμεσες αρνητικές συνέπειες για τις αντίστοιχες διαδικασίες ένταξης στην ΕΕ και την οικονομική βοήθεια που λαμβάνουν από την ΕΕ”. Αυτό μπορεί να ακούγεται δύσκολο, αλλά δεν είναι. Το Κόσοβο  δεν αναγνωρίζεται καν ως ανεξάρτητο κράτος από το σύνολο  της ΕΕ και πιθανότατα δεν θα αναγνωριστεί σύντομα. Οι ενταξιακές συνομιλίες της Σερβίας στην ΕΕ έχουν σταματήσει λόγω της αποτυχίας της να ευθυγραμμιστεί πολιτικά με τις Βρυξέλλες για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Έτσι, κανένας από τους δύο δεν είναι έτοιμος να ενταχθεί στην Επιτροπή   άμεσα μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα , ενώ η ΕΕ έχει μέχρι στιγμής αποδειχθεί απρόθυμη να περικόψει την οικονομική υποστήριξη  της ΕΕ στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων από ανησυχία μήπως χάσει  την επιρροή της από την Κίνα και τη Ρωσία στην περιοχή .

Τι αναφέρει το πολύ κρίσιμο  Παράρτημα της Συμφωνίας Βελιγραδίου-Πρίστινας

Διάλογος Βελιγραδίου-Πρίστινα: Παράρτημα εφαρμογής της συμφωνίας για την πορεία προς την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Κοσόβου  και Σερβίας

(Το παρόν παράρτημα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συμφωνίας.)

*Το Κόσοβο  και η Σερβία δεσμεύονται πλήρως να τηρήσουν όλα τα Άρθρα της Συμφωνίας και του παρόντος Παραρτήματος  ως και να εφαρμόσουν όλες τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη Συμφωνία και το παρόν Παράρτημα με σκοπιμότητα και καλή πίστη.

*Τα μέρη σημειώνουν ότι η Συμφωνία και το Παράρτημα εφαρμογής θα γίνουν αναπόσπαστα μέρη των αντίστοιχων διαδικασιών προσχώρησης του Κοσόβου  και της Σερβίας στην ΕΕ. Τα μέρη σημειώνουν ότι αμέσως μετά την έγκριση της συμφωνίας και του παρόντος παραρτήματος, ο Διαμεσολαβητής της ΕΕ θα ξεκινήσει τη διαδικασία τροποποίησης των σημείων αναφοράς του Κεφαλαίου 35 για τη Σερβία ώστε να αντικατοπτρίζουν τις νέες υποχρεώσεις της Σερβίας που απορρέουν από τη Συμφωνία και το παρόν Παράρτημα.

*Η ατζέντα της Ειδικής Ομάδας του Κοσόβου  για την εξομάλυνση θα αντικατοπτρίζει εξίσου τις νέες υποχρεώσεις του Κοσόβου  που απορρέουν από τη Συμφωνία και το παρόν Παράρτημα.

*Τα μέρη συμφωνούν να εγκρίνουν επειγόντως τη δήλωση για τους αγνοούμενους( του 1999) , όπως διαπραγματεύθηκε στο πλαίσιο του διαλόγου που διευκόλυνε η ΕΕ.

*Για την εφαρμογή του άρθρου 7, το Κόσοβο  ξεκινά αμέσως διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του διαλόγου με τη διευκόλυνση της ΕΕ για τη θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων και εγγυήσεων, για τη διασφάλιση κατάλληλου επιπέδου αυτοδιαχείρισης για τη Σερβική κοινότητα στο Κόσοβο , σε συμμόρφωση με τις σχετικές προηγούμενες συμφωνίες διαλόγου, όπως καθορίστηκαν από τον Διαμεσολαβητή της ΕΕ .

*Τα μέρη συμφωνούν να συγκροτήσουν μια Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης, υπό την προεδρία της ΕΕ, εντός 30 ημερών. Η εφαρμογή όλων των διατάξεων διασφαλίζεται και εποπτεύεται από την Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης.

*Για την εφαρμογή του άρθρου 9, η ΕΕ θα διοργανώσει διάσκεψη δωρητών εντός 150 ημερών για τη θέσπιση πακέτου επενδύσεων και οικονομικής βοήθειας για το Κόσοβο  και τη Σερβία. Καμία εκταμίευση δεν θα γίνει προτού η ΕΕ αποφασίσει ότι όλες οι διατάξεις της συμφωνίας έχουν εφαρμοστεί πλήρως.

*Το Κόσοβο  και η Σερβία συμφωνούν ότι όλα τα άρθρα θα εφαρμόζονται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Η σειρά των παραγράφων του παρόντος Παραρτήματος δεν θίγει τη σειρά εφαρμογής τους.

*Το Κόσοβο  και η Σερβία συμφωνούν να μην εμποδίσουν την εφαρμογή κανενός από τα άρθρα. Όλες οι συζητήσεις σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του διαλόγου που θα διευκολυνθεί  από την ΕΕ.

*Το Κόσοβο  και η Σερβία αναγνωρίζουν ότι οποιαδήποτε μη τήρηση των υποχρεώσεών τους από τη Συμφωνία, το παρόν Παράρτημα ή τις προηγούμενες Συμφωνίες Διαλόγου μπορεί να έχει άμεσες αρνητικές συνέπειες για τις αντίστοιχες διαδικασίες προσχώρησης στην ΕΕ και την οικονομική βοήθεια που λαμβάνουν από την ΕΕ.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη

φωτ.ambassadorsatlarge