19-3-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Η πολιτική σκηνή της Τουρκίας είναι τόσο ασταθής που μπορεί να ανατραπεί μέσα σε λίγες μέρες, και μερικές φορές μέσα σε 24 ώρες. Αυτή η αναταραχή εμφανίστηκε πλήρως στις 3 Μαρτίου και στις αμέσως επόμενες ημέρες, όταν η προηγουμένως ενωμένη αντιπολιτευτική ομάδα του “Table of Six “(Τραπέζι των 6) εμφανίστηκε  να καταρρέει μπροστά στα περίεργα  και  εμβρόντητα μάτια του κοινού. Σε 72 ώρες αργότερα, η  εσωτερική διαμάχη επιλύθηκε, και  ο Kεμάλ Κιλιτσντάρογλου επιλέχθηκε ως ο ενιαίος προεδρικός υποψήφιος  των “6” στις  προσεχείς προεδρικές εκλογές του Μαΐου ενώ ένα πλήθος που ζητωκραύγαζε δείχνοντας την υποστήριξη του στον 74χρονο πολιτικό.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι καλά. Η διαμάχη ξέσπασε όταν η Mεράλ Ακσενέρ  ηγέτης του δεύτερου  μεγαλύτερου αντιπολιτευτικού κόμματος  του IYI Party/Καλό Κόμμα , είπε ότι δεν θα δέχονταν για προεδρικό υποψήφιο  τον Kιλιτσντάρογλου. Όποια και αν είναι τα συναισθήματα των υποστηρικτών για αυτόν, ο συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος, με το παρατσούκλι “Γκάντι”, δεν  εκτιμάται ούτε  θαυμάζεται παγκοσμίως, ενώ η  εσωτερική διαμάχη προκάλεσε τεράστια οργή και άφησε πολλούς σε απόγνωση για τις πιθανότητές τους να ανατρέψουν τον  Ερντογάν και να τερματίσουν τα 21 χρόνια διακυβέρνησης του.

Η Τουρκική κοινωνία παραμένει εξαιρετικά πολωμένη. Μαζί με τους ένθερμους υποστηρικτές του σημερινού προέδρου, υπάρχουν και εκείνοι που, για διάφορους λόγους, είναι ένθερμα κατά του Ερντογάν. Παρόλο που οι τελευταίοι αποτελούν σχεδόν το 60% των ψηφοφόρων, ίσως ευτυχώς για τον Ερντογάν, τα κόμματα της αντιπολίτευσης μέχρι πρόσφατα απέτυχαν να σχηματίσουν ένα ενιαίο μέτωπο. Χρειάστηκε μέχρι το 2019 για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CHP του Kιλιτσντάρογλου  να σχηματίσει ένα μπλοκ έξι πολιτικών κομμάτων, που ονομάζεται Nation Alliance/Εθνική Συμμαχία  (ή Table of Six.) Με τέσσερα σχετικά μικρά κόμματα,  σε μερικά εκ των οπίων ηγούνται πολιτικοί  αποστάτες από το AKP του Ερντογάν, το IYI Party  θεωρείται  ως ο βασικός εταίρος του CHP.

Το ίδιο το IYI ιδρύθηκε μέσα  από ένα υπερεθνικιστικό κόμμα (MHP), το οποίο ήταν και είναι  ο  διαχρονικά πολιτικός σύμμαχος του AKP. Το IYI λέει ότι αντιπροσωπεύει τους κοσμικούς, πιο δυτικούς και αστούς Τούρκους, ενώ είναι ένα εθνικιστικό κόμμα που καταλαμβάνει  κυρίως την κεντροδεξιά του Τουρκικού πολιτικού φάσματος. Σε αυτό το σκηνικό πρέπει να εστιαστεί  η απότομη απόφαση της Ακσενέρ και η ανατροπή της αρχικής της θέσης.Οι υποστηρικτές της βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωποι με την  πιθανότητα του διχασμού και της εκλογικής καταστροφής, και  αγκάλιασαν τη συμμαχία ακόμη πιο δυνατά, δημιουργώντας προφανώς ένα αντιπολιτευτικό μπλοκ πιο παγιωμένο και τρομερό. Κάποιος μπορεί ακόμη και να υποστηρίξει ότι αν η συμμαχία είχε ανακοινώσει τον επίσημο υποψήφιο της πριν από την  πολιτική ¨”καταστροφή” της περασμένης εβδομάδας, πιθανότατα δεν θα μπορούσε να προκαλέσει αυτό το επίπεδο ευφορίας.Το περιστατικό έχει επιπτώσεις στα προηγούμενα μαθήματα του Τουρκικού λαού από την “πρακτική δημοκρατία”. Η σημερινή αγαλλίαση μοιάζει λίγο με το «Πνεύμα του Γκέζι», όταν οι διαμαρτυρίες για τα σχέδια ανάπτυξης ενός πάρκου στην Κωνσταντινούπολη το 2013 συγκέντρωσαν ένα μαζικό κίνημα από όλα τα κοινωνικά στρώματα και με διαφορετικές πολιτικές τάσεις. Στο βιαστικά πείραμα  που κατέστειλαν  βίαια  οι Ερντογανικές αρχές ( χιλιάδες ξυλοκοπήθηκαν και κρατήθηκαν  σε φυλακές )  όμως αναγνωρίστηκε ο σημαντικός  ρόλος του χωρίς αρχηγό  ως και του  αυθόρμητου πολιτικού ακτιβισμού.

Αυτή τη φορά, μεγαλύτερες και ακόμη πιο διαφορετικές ομάδες έχουν συγκεντρωθεί για να γεφυρώσουν τα βαθύτερα ρήγματα στο  Τουρκικό πολιτικό περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει δυναμικά συμβολικά βήματα ( όπως η έκκληση του αρχηγού του CHP προς τους μετριοπαθείς) του πληθυσμού.  αλλά και  προς το φιλο-ισλαμιστικό Κόμμα  της Ευτυχίας (αναρτώντας μεταξύ άλλων  μια γιγαντιαία αφίσα του κοσμικού ιδρυτή της χώρας) Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν προηγούμενα παραδείγματα συνεργασίας μεταξύ  των Τουρκικών πολιτικών κομμάτων, όπως στη δεκαετία του 1970. Αλλά  οι  τότε συμμαχίες ήταν καθαρά τακτικές ρυθμίσεις που δημιουργήθηκαν για βραχυπρόθεσμα κέρδη. Αυτή τη φορά, η πίεση έρχεται από τα κάτω, εμπλέκοντας ομάδες απλών υποστηρικτών που απαιτούν από τα κόμματά τους να δημιουργήσουν συνασπισμό και να εκδιώξουν τον Ερντογάν.

Οι ηγέτες των κομμάτων, που ανησυχούν για μια πιθανή αντίδραση των ψηφοφόρων, υποχωρούν. Αυτό είναι τόσο αξιοσημείωτο όσο και ασυνήθιστο σε μια χώρα όπου η λαϊκή εξουσία έχει συχνά αντισταθμιστεί από μη δημοκρατικές δυνάμεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι το αποτέλεσμα των εκλογών  είναι σχεδόν βέβαιο. Υπάρχουν τώρα κάποια σημάδια ότι το στρατόπεδο AKP-MHP έχει πληγωθεί από τη νέα ενότητα της αντιπολίτευσης (και ίσως από τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου, που άφησαν πάνω από 50.000 νεκρούς.) Υπάρχουν επίσης τεράστια οικονομικά προβλήματα. Στις 11 Μαρτίου, οι  προβληματικές και μερικές φορές ανεδαφικές δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι ο Kιλιτσνταρογλου  προηγείται του Ερντογάν κατά 55% έναντι 44%, και η “Εθνική  Συμμαχία “της αντιπολίτευσης προηγείται επίσης στις κοινοβουλευτικές εκλογές.

Προηγούμενες δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το κυβερνών κόμμα διατηρεί την υποστήριξή του(παρά το σεισμικό χάος) . Είτε έτσι είτε αλλιώς, καθώς η υποστήριξη προς τα στρατόπεδα υπέρ και κατά του Ερντογάν φαίνεται να είναι αρκετά ισορροπημένη, ο ρόλος του Κουρδικού HDP θα είναι σημαντικός. Ο Ερντογάν έχει ήδη προσπαθήσει να δελεάσει το HDP και απέτυχε. Είναι, επομένως, πιθανό ότι θα βασίσει την εκστρατεία του σε μια υπερεθνικιστική ατζέντα που στοχεύει τόσο στο HDP όσο και την τρομοκρατική ομάδα, το PKK. Μπορεί να επιτεθεί στην αντιπολίτευση υποστηρίζοντας ότι συνεργάζονται με τον «εχθρό» περιγράφοντας το HDP ως τον έβδομο (κρυφό) εταίρο του “Table of Six”. Θα μπορούσε να προσπαθήσει να κινητοποιήσει το κοινό γύρω από μια εθνικιστική υπόθεση που  να απεικονίζει την αντιπολίτευση ως προδότες και υποστηρικτές της “τρομοκρατίας”. Ως εκ τούτου, είναι ένα κρίσιμο αλλά λεπτό ζήτημα ως προς το πώς το HDP μπορεί να υποστηρίξει την υποψηφιότητα του Kιλιτσντάρογλου. Γιατί όποιες κι αν είναι οι πολιτικές επιταγές, οι Τούρκοι εθνικιστές εξακολουθούν να επαναστατούν στη σκέψη να εμφανιστούν στο ίδιο φωτογραφικό πλαίσιο με το HDP. Ο Ερντογάν έχει καλό λόγο να ανησυχεί για την αντιπολίτευση. Στο σύνολό της, τώρα είναι πιο κοντά στην αποκαθήλωση του από ποτέ στο παρελθόν αλλά στη Τουρκία ειδικά πολλά πράγματα αλλάζουν μέσα σε λίγες ώρες.

Πάντως ο Τούρκος πρόεδρος βρισκόμενος σε δύσκολη φάση  προχωρά  τελευταία σε υιοθέτηση μίας πιο “ευέλικτης ” στάσης απέναντι στη Δύση  με χαρακτηριστικές (προς στιγμή περιπτώσεις)την επικύρωση από τη Τουρκική εθνοσυνέλευση του αιτήματος της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, καθώς και ο πρόσφατος σχολιασμός του για το ότι η χώρα του δεν έχει πλέον ανάγκη του Ρωσικού αντιαεροπορικού/αντιπυραυλικού συστήματος S400(που επί χρόνια το θεωρούσε ως λίαν απαραίτητο).

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο, ambassadorsatlarge

*Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην ενότητα “Απόψεις” του Diplomatic Point απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.