29-1-2023

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε.Δρούγος, Διεθνολόγος -Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Η απρόκλητη  επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 οδήγησε τη Σουηδία και τη Φινλανδία να επιδιώξουν την ένταξη  τους στο ΝΑΤΟ τον περασμένο Μάιο. Η Τουρκία αντιτάχθηκε  από την αρχή σε αυτή τη διαδικασία, επικαλούμενη τη στάση της Σουηδίας έναντι του  εξτρεμιστικού Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) -που χαρακτηρίζεται ως  τρομοκρατική οντότητα από τα  κράτη -μέλη του ΝΑΤΟ- και του Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (PYD) δηλαδή  το Συριακό παρακλάδι του PKK. Κορυφαίοι Τούρκοι, Σουηδοί και Φινλανδοί διπλωμάτες υπέγραψαν ένα τριμερές μνημόνιο τον Ιούνιο του 2022 κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη για να αμβλύνουν τις Τουρκικές “ανησυχίες”, με  τη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι να δεσμεύονται ότι   «δεν  θα παρέχουν υποστήριξη στο PKK και το PYD», ενώ  και τα δυο Σκανδιναβικά κράτη αναγνωρίζουν  το PKK ως τρομοκρατική οντότητα. Η ανευέλικτη , προκλητική  και σκληροπυρηνική στάση Ερντογάν και το  μπλόκο που επέβαλε πριν λίγες ημέρες  στο αίτημα του Σκανδιναβικού διδύμου για ένταξη στο ΝΑΤΟ (έστω τυπική) αφήνει πολλά ερωτηματικά για τα επόμενα βήματα . σε ένα κορυφαίο για την Ατλαντική Συμμαχία θέμα. Θα δώσει η Άγκυρα  το “πράσινο φως” για το  επόμενο κύμα επέκτασης του ΝΑΤΟ προς βορρά , και αν ναι, πότε είναι πιθανό το Τουρκικό κοινοβούλιο να επικυρώσει αυτήν την ιστορική διεύρυνση των Σκανδιναβών; Την στιγμή μάλιστα που έχουμε πόλεμο στην Ευρώπη ,ο οποίος βαίνει σταδιακά κλιμακούμενος εξ αιτίας των αλλεπάλληλων Ρωσικών βομβαρδισμών που πλήττουν τον άμαχο πληθυσμό ως και την Ουκρανική ενεργειακή υποδομή.

Τι θέλει η Άγκυρα από τη Σουηδία. Ο μεγαλύτερος στόχος της Άγκυρας σχετικά με τη Σκανδιναβική διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι τα μέλη της Συμμαχίας, ξεκινώντας από την  Σουηδία και τη Φινλανδία, να πατάξουν πιο σκληρά το PKK, ενώ επίσης να απεμπλακούν από τις θυγατρικές διακλαδώσεις  του στη βόρεια Συρία.. Από αυτή την άποψη, η Άγκυρα δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις Δυνάμεις Προστασίας του Λαού (YPG), τη στρατιωτική πτέρυγα του PYD στη Συρία. Ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν συνεργαστεί με το YPG, το οποίο έχει ενταχθεί  υπό τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) από το 2015, για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Η Άγκυρα θέλει αυτή η συνεργασία να τερματιστεί τώρα που το Ισλαμικό Κράτος έχει ηττηθεί(σε συντριπτικό βαθμό) .

Η Σουηδία και η Φινλανδία ανακοίνωσαν τη δέσμευσή τους να τηρήσουν τα Τουρκικά αιτήματα που περιγράφονται στο μνημόνιο της Μαδρίτης. Ενώ η Φινλανδία δεν έχει μεγάλο πληθυσμό Κουρδικής διασποράς και αντιμετωπίζει πολύ περιορισμένη  αντίθεση από την Άγκυρα σχετικά με το ζήτημα του PKK/YPG, η Σουηδία, της οποίας ο πληθυσμός είναι ένα τοις εκατό Κούρδοι, έχει αναλάβει συγκεκριμένα βήματα από πέρυσι για να ικανοποιήσει τις προσδοκίες της Άγκυρας. Πρόσφατα, ωστόσο, εμφανίστηκαν ενδείξεις ότι η Άγκυρα μπορεί να μην βιάζεται να επικυρώσει τη Σκανδιναβική επέκταση του ΝΑΤΟ. …και το αφήνει μονομερώς για το επόμενο διάστημα….,προφανώς και λόγω των  κρίσιμων εκλογών του προσεχούς Μαΐου.

Το άμεσο ζήτημα στον διάλογο ΗΠΑ-Τουρκίας αυτή τη στιγμή είναι το αίτημα της Άγκυρας να αγοράσει έναν νέο στόλο  μαχητικών αεροσκαφών F16 BLOCK 70/72  από την Ουάσιγκτον, καθώς και να αναβαθμίσει τον υπάρχοντα στόλο της(80 αεροσκάφη) . Οι ελίτ και ο πληθυσμός της Τουρκίας αποδίδουν μεγάλη σημασία στο αίτημα της Άγκυρας, φοβούμενοι ότι η χώρα θα βρεθεί με μια σοβαρά εξασθενημένη αεροπορία περί  το τέλος της δεκαετίας. Αυτή η πώληση ενδέχεται να  σταματήσει επί του παρόντος στο Κογκρέσο των ΗΠΑ λόγω αντιρρήσεων από ορισμένα  γνωστά και βασικά μέλη της Γερουσίας. Ο Λευκός Οίκος εμπλέκεται με την προμήθεια των αεροσκαφών , το Σκανδιναβικό αίτημα στο ΝΑΤΟ , στην κατάσταση στη βόρεια Συρία και φυσικά τις  προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην ιδιότροπη σύμμαχό του Τουρκία.Ο Μπάιντεν θα μπορούσε  πιο  ευέλικτα να υποσχεθεί στον Ερντογάν ότι θα «δώσει» F-16 στην Άγκυρα πριν από τις Τουρκικές εκλογές του 2023. Αυτή η συμφωνία θα περιλαμβάνει ένα συμβιβασμό, δηλαδή την πώληση  20-25 αεροσκαφών F-35  επίσημα στην Ελλάδα(ένα τεχνολογικά πιο προηγμένο μαχητικό αεροσκάφος) προκειμένου να αμβλυνθούν οι αντιρρήσεις στο Κογκρέσο για την πώληση F-16 στην Τουρκία. Αν τα μέλη της Γερουσίας που αρνούνται την πώληση F-16 εξακολουθούν να μην πείθονται, ο Λευκός Οίκος θα μπορούσε να στείλει το αίτημα πώλησης F-16 στο Κογκρέσο των ΗΠΑ «αναγκάζοντας  να λάβει χώρα μια ψηφοφορία», οπότε το Κογκρέσο θα μπορούσε να εμποδίσει την πώληση μόνο αν  το καταψηφίσουν και τα δύο νομοθετικά Σώματα. Προφανώς μια σημαντική απόκτηση αεροσκαφών  θα ενίσχυε το χέρι του Ερντογάν στις δημοσκοπήσεις. Σε αντάλλαγμα θα  έπρεπε  να υποσχεθεί να επικυρώσει το κοινοβούλιο της Άγκυρας τη Σκανδιναβική διεύρυνση του ΝΑΤΟ προτού διαλυθεί το Τουρκικό νομοθετικό σώμα (πιθανόν να συμβεί τον Μάρτιο αλλά παραμένει ομιχλώδες ) εν όψει των εκλογών (τον προσεχή Μάιο) – και πριν από τη σύνοδο κορυφής της  Νατοϊκής Συμμαχίας στο Βίλνιους της Λιθουανίας τον  προσεχή Ιούλιο. Αλλά η κατάσταση είναι ήδη περίπλοκη με το τελευταίο πάγωμα των επαφών.

Ωστόσο, ο Ερντογάν δείχνει να επιδιώκει  να καθυστερήσει την επικύρωση για  μετά τις Τουρκικές εκλογές. Το κλειδί για μια συμφωνία «F-16 για επέκταση του ΝΑΤΟ» βρίσκεται στην  αμοιβαία σχέση.. Η Άγκυρα θα επιμείνει πρώτα στα F-16 και η κυβέρνηση Μπάιντεν στο νομοθετικό σώμα της Άγκυρας που θα επικυρώσει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν πιθανό  να εκτιμά  ότι είναι πιο βολικό να καθυστερήσει την επικύρωση για  μετά τις Τουρκικές εκλογές. Αυτός θα ήταν επίσης ο τρόπος του να δώσει σήμα στον Μπάιντεν και στους ηγέτες των βασικών ευρωπαϊκών και Νατοϊκών συμμάχων της Άγκυρας ότι «δεν πρέπει να γυρίσουν την πλάτη στον ηγέτη της Τουρκίας γιατί θα τον χρειάζονται ακόμα σε μια πληθώρα βασικών θεμάτων ασφάλειας, από τη διαχείριση των προσφυγικών ροών μέχρι την επέκταση του   ΝΑΤΟ. ” Για να το πούμε ωμά, ο Ερντογάν μπορεί να κάνει χρήση του  βέτο της Άγκυρας στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ για να εξασφαλίσει τη συναίνεση των ΗΠΑ και της Ευρώπης (με  πολιτικές του  επιλογές και εκβιαστικές μεθόδους κατά την περίοδο των Τουρκικών εκλογών).

Ο  Πούτιν θα μπορούσε να εμπλακεί σε αυτό το σενάριο, καθυστερώντας την είσοδο των νέων μελών του ΝΑΤΟ. Ο αυταρχικός Ρώσος πρόεδρος  μπορεί  να βοηθήσει τον Ερντογάν στις κάλπες παρέχοντας γενναιόδωρα δάνεια και μεγάλες οικονομικές ροές στην Τουρκία πριν από τις εκλογές. Επί του παρόντος, η οικονομία της χώρας υποφέρει από υψηλό πληθωρισμό, πάνω από 80 τοις εκατό το 2022. Στην πραγματικότητα, η μακροοικονομική σταθερότητα της Τουρκίας βρίσκεται σε κίνδυνο από το 2018, όταν η οικονομία της εισήλθε σε ύφεση για πρώτη φορά υπό τον Ερντογάν. Ενώ οι αναλυτές περίμεναν ότι η οικονομία θα κατέρρεε πριν από το καλοκαίρι του 2022, αυτό δεν συνέβη χάρη σε μεγάλο βαθμό στις οικονομικές εισροές από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της τραπεζικής μεταφοράς 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Akkuyu στη νότια Τουρκία από τη Ρωσική Rosatom.

Τα Ρωσικά μετρητά, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων εισροών χάρη στο αυξημένο εμπόριο και τον τουρισμό το 2022, παρείχαν  “ανακούφιση”  επιτρέποντας στις Τουρκικές τράπεζες να υπερβούν το εξωτερικό χρέος και αποτρέποντας στη συνέχεια μια οικονομική κατάρρευση. Παρόμοιες ενέσεις μετρητών τους επόμενους  3-4 μήνες, συμπεριλαμβανομένης  και μιας νέας εφάπαξ μεταφοράς από τον Πούτιν, θα μπορούσαν να προσφέρουν μια νέα οικονομική σωτηρία και να πείσουν τον Ερντογάν να χρησιμοποιήσει το Τουρκικό βέτο εντός του ΝΑΤΟ κατά της διεύρυνσης της Συμμαχίας στη Σκανδιναβική  ειδικά εάν μπλοκαριστεί η πώληση των F-16 στο Κογκρέσο.

Τα «καλά νέα» σε αυτό το σενάριο, ωστόσο, είναι ότι όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών της άνοιξης του 2023, το κοινοβούλιο της Άγκυρας είναι πιθανό να επικυρώσει τη Σκανδιναβική επέκταση του ΝΑΤΟ μετά τις κάλπες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αν  κερδίσει η αντιπολίτευση, οι νέοι κυβερνώντες της Τουρκίας θα είναι πρόθυμοι να “αγκαλιαστούν” από την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες προκειμένου να ξεκινήσουν παγκόσμιες χρηματοοικονομικές εισροές στη χώρα και να εκκινήσουν την  βαθιά προβληματική οικονομία της. Αντίστοιχα, ένα νομοθετικό σώμα υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης θα επικύρωνε γρήγορα τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στις Σκανδιναβικές χώρες. Αν κερδίσει πάλι  ο Ερντογάν, το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι πολύ διαφορετικό. Ο εκκεντρικός  Τούρκος πρόεδρος  θα είναι πιο πρόθυμος και πιθανότατα θα εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα τη δημόσια υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην κυβέρνησή του μετά τις εκλογές. Εκτός από την κατάρρευση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας ή Τουρκίας-Σουηδίας, η Άγκυρα είναι πιθανό να επικυρώσει την επόμενη διεύρυνση της Συμμαχίας. Το ερώτημα είναι αν αυτό θα συμβεί πριν αυτοδιαλυθεί το Τουρκικό κοινοβούλιο(πχ μέσω μιας ξαφνικής κίνησης/αν και δείχνει δύσκολο ) ή μετά τη διεξαγωγή των εκλογών και τη σύγκληση  του νέου νομοθετικού σώματος το καλοκαίρι του 2023.

Δημοσιεύεται στον Ελεύθερο Τύπο

*Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην ενότητα “Απόψεις” του Diplomatic Point απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.

φωτ. ambassadorsatlarge.com