28-11-2022

Ένα πολυσύνθετο τοπίο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, Αιγαίο και ευρύτερα Ανατολική Μεσόγειος με ένα υποθαλάσσιο ενεργειακό El Dorado, μια πρόσφατη ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία για έρευνα και διάσωση, η Τουρκία αντιδρά ενώ ταυτόχρονα απασχολείται με τους Κούρδους και εμείς προσπαθούμε να κάνουμε ρεαλιστικές προβλέψεις.

Σε αυτήν την προσπάθεια των προβλέψεων για τα τεκταινόμενα, ζητήσαμε τις έγκυρες εκτιμήσεις ενός Καθηγητή Διεθνολόγου που παραθέτει πάντα μια τεκμηριωμένη άποψη για τις γεωπολιτικές εξελίξεις και οι αναλύσεις του πραγματικά στοχεύουν στον κεντρικό πυρήνα των γεγονότων. Αναλυτικός αλλά ταυτόχρονα περιεκτικός, ο Δρ Κωνσταντίνος Φίλης (-έχουμε δημοσιεύσει και παλαιότερα μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στο Diplomatic Point) με πολύ ευγένεια και προθυμία, μας μετέδωσε μέσα από το μεγάλο εύρος γνώσεων που διαθέτει στα ελληνοτουρκικά, μια συνοπτική εικόνα για τα όσα συμβαίνουν σχετικά με την στάση της γειτονικής χώρας εξ Ανατολών.

-Κύριε Καθηγητά, που οδηγούν οι εξελίξεις με την γειτονική Τουρκία; Θα χειροτερεύσουν τα πράγματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

Κωνσταντίνος Φίλης: “Υπάρχουν δύο επίπεδα ανάλυσης. Το ένα, έχει να κάνει με τον χρονικό ορίζοντα των εκλογών και στις δύο χώρες αλλά κυρίως στην Τουρκία. Και το άλλο, έχει να κάνει με τον πάγιο αναθεωρητισμό της Τουρκίας και την επιθυμία της να αλλάξει το status quo. Όχι απαραιτήτως εδαφικά αλλά σε επίπεδο άσκησης επιρροής. Στο να είναι περισσότερο επιδραστική σε μια κλίμακα γεωγραφική που παραπέμπει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο πρώτο σκέλος, αναμένω μέχρι το πέρας των εκλογών στην Τουρκία ότι θα υπάρξει ένταση η οποία θα είναι κυρίως στο ρητορικό πεδίο. Θα έχουμε αυξομειώσεις αλλά κατά βάση θα έχουμε ένταση που δεν θα είναι μάλλον επί του πεδίου δηλαδή να δούμε κάποιο επεισόδιο είτε στη θάλασσα είτε στον αέρα.

Ασφαλώς, όσο η ένταση διατηρείται δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει μια προβοκάτσια, ένα ανθρώπινο λάθος, ένα κακό υπολογισμό που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε κάτι χειρότερο. Και η απουσία αυτή τη στιγμή διαύλων επικοινωνίας ανάμεσα στις δυο χώρες  οπωσδήποτε παίζει το ρόλο της αλλά θεωρώ ότι τα τρία πεδία στα οποία πρέπει να επιδείξουμε ιδιαίτερη προσοχή είναι τα εξής:

Το ένα είναι το μεταναστευτικό όπου ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι υποχρεωμένος και λόγω των επικείμενων εκλογών και λόγω της πίεσης που του ασκείται οικονομικής, νομικής και κατ΄ επέκταση πολιτικής, με την παραμονή ενός πολύ μεγάλου αριθμού μεταναστών και προσφύγων, να τους διοχετεύσει προς κάπου αλλού είτε στη Συρία είτε στην Ευρώπη είτε αλλού.

Το δεύτερο είναι το ενεργειακό όπου εκεί για την Τουρκία είναι σημαντικό όχι μόνο να κάνει προβολή ισχύος αλλά για να εξασφαλίσει πρόσβαση σε πηγές πέραν αυτών της Μαύρης Θάλασσας που η ίδια έχει ανακαλύψει άρα μπορεί να δούμε κάτι στην Ανατολική Μεσόγειο σε αυτήν την μορφή.

Και το τρίτο είναι το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης το οποίο η Τουρκία συνδέει με την κυριαρχία και παρά το γεγονός ότι καμία χώρα από τον δυτικό κόσμο δεν δέχεται κατά το ελάχιστο αυτόν τον παράλογο τουρκικό ισχυρισμό, η ίδια φαίνεται ότι επιμένει.”

-Και στο δεύτερο επίπεδο; Αυτό του τουρκικού αναθεωρητισμού;

Κ.Φ.: “Στο επίπεδο του αναθεωρητισμού, πρέπει να πούμε ότι για την Τουρκία η Ελλάδα και η Κύπρος δηλαδή ο Ελληνισμός, αποτελούν ένα πολύ σοβαρό ίσως το σημαντικότερο και σοβαρότερο ανάχωμα στην υλοποίηση του δόγματος της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Αν μπορούσαν με κάποιον τρόπο οι Τούρκοι να κερδίσουν κάτι περισσότερο από αυτό που έχουν σήμερα, το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας θα άρχιζε να λαμβάνει σάρκα και οστά. Το Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν μπορεί να λάβει σάρκα και οστά όσο το status quo στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο παραμένει ως έχει.” 

-Πως βλέπετε την πρόσφατη ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία;

Κ.Φ.: “Η πρόσφατη εξέλιξη που είχαμε με την σημαντική συμφωνία με την Αίγυπτο γιατί αναφερόμαστε σε έρευνα και διάσωση, θα αναφέρω πως πρόκειται για μια συμφωνία που έρχεται για μια ακόμη φορά να πλήξει το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Εμείς θα παρακολουθούμε συνεχώς με προσοχή τις αντιδράσεις από πλευράς Τουρκίας. Δεν θεωρώ ότι οι αντιδράσεις που θα παρακολουθούμε,  θα μπορέσουν να μας οδηγήσουν σε μια κρίση μεγαλύτερη από αυτή που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες.

Εδώ, θα πρέπει να τονιστεί γιατί είναι σημαντικό, ότι μετά το “Μητσοτάκης Γιοκ” του Προέδρου Ερντογάν είναι που πλέον μπήκε μια ταφόπλακα στις όποιες, έτσι κι αλλιώς ισχνές, προοπτικές υπήρχαν για μερική αποκατάσταση των σχέσεων ανάμεσα στα δυο μέρη. Και να επισημάνω επίσης, ότι είναι εντελώς ανεδαφικό και ενοχλητικό, να ακούμε από Τούρκους αξιωματούχους ότι δήθεν η Ελλάδα είναι αυτή η οποία ευθύνεται για το ότι δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή δίαυλοι επικοινωνίας ή για το ότι η Ελλάδα είναι αυτή που δεν επιθυμεί την αποκατάσταση τουλάχιστον ενός υποτυπώδους, όχι διαλόγου, αλλά μιας υποτυπώδους επικοινωνίας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν υπενθυμίζω μετά το “Μητσοτάκης Γιοκ” απαγόρευσε  στους υπουργούς του να έρχονται σε επικοινωνία με τους Έλληνες ομολόγους τους άρα μπορούμε να καταλάβουμε σε ποιον αναλογεί η ευθύνη για αυτό που βιώνουμε σήμερα.”

Επιμέλεια: Συντακτική Ομάδα Diplomatic Point