● Η αρμονική σύνθεση Επιχειρηματικότητας και Διεθνών Σχέσεων

Χαράλαμπος Τσαρδανίδης – Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διευθυντής του ΙΔΟΣ: “Θέλουμε η ελληνική οικονομία να επιδείξει σημαντική βελτίωση στην εξωστρέφειά της, στις εξαγωγές της, στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, στην παραγωγή ανταγωνιστικών υπηρεσιών στο εξωτερικό”

8-2-2022

Το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων είναι ένα ερευνητικό κέντρο που ιδρύθηκε το 1993 από τον Σύνδεσμο Ανωνύμων Εταιρειών και Επιχειρηματικότητας (θα γιορτάσει φέτος τα 100 χρόνια της ύπαρξής του). Οι κυριότεροι σκοποί του Ινστιτούτου είναι η υποβοήθηση των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, η διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τα σημαντικότερα ζητήματα της διεθνούς οικονομίας και πολιτικής και η μελέτη των κυριότερων ζητημάτων  που απασχολούν τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις  της Ελλάδας.  Επίσης, αποσκοπεί στην  ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό της δημόσιας συζήτησης μεταξύ των επιχειρηματικών, ακαδημαϊκών και  διαμορφωτών αποφάσεων της ελληνικής οικονομικής διπλωματίας, η προαγωγή και η δημόσια προβολή θεμάτων σχετικών με τις  διεθνείς οικονομικές σχέσεις  της χώρας. Η προσφορά εξειδικευμένων πληροφοριών και συμβουλών σε ιδιωτικούς φορείς καθώς και σε δημόσιες υπηρεσίες που συντονίζουν τις εξωτερικές οικονομικές σχέσεις της Ελλάδος αποτελεί μια άλλη σημαντική  στόχευση του ΙΔΟΣ. Όλα αυτά επιτυγχάνονται  και μέσα από τα ερευνητικά προγράμματα του Ι.Δ.Ο.Σ. που εστιάζονται κυρίως στους παρακάτω τομείς: Στην ανάλυση και τη διερεύνηση των στόχων και των προοπτικών της ελληνικής οικονομικής διπλωματίας και της διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Στην ανεύρεση μεθόδων προώθησης των ελληνικών εξαγωγών και επενδύσεων στο εξωτερικό. Στη μελέτη των οικονομικών σχέσεων και των προοπτικών συνεργασίας της Ελλάδας με τις χώρες των Βαλκανίων, της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, της Μεσογείου, της Αφρικής και της Ασίας. Στη διερεύνηση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης και των διεθνών περιφερειακών συνεργασιών.

Ήταν επιθυμία μας από καιρό, να ετοιμάσουμε ένα αφιέρωμα στο ΙΔΟΣ παρουσιάζοντας το πολύπλευρο και επιμορφωτικό του έργο. Μας χαροποίησε το γεγονός ότι με την αρχική μας επικοινωνία συναντήσαμε προθυμία, ευγένεια και καλή διάθεση για συνεργασία για την πραγματοποίηση του ρεπορτάζ. Τα γραφεία του ΙΔΟΣ, όπως και του Συνδέσμου ΑΕ και Επιχειρηματικότητας  είναι εντυπωσιακά. Μεγάλοι χώροι, πολύ προσεγμένοι  μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια, ντεκόρ σε σκούρους χρωματικούς τόνους, εμπνέει αμέσως την σοβαρότητα και την ευπρέπεια που χαρακτηρίζει τους ιθύνοντες του Ινστιτούτου. Μόρφωση, καλλιέργεια, δυναμισμός και αποφασιστικότητα διάχυτα παντού. Το ΙΔΟΣ στοχεύει στη συνεχή πρόοδο της ελληνικής οικονομίας και καθιστά άμεσα αντιληπτό ότι η οικονομία δεν θα ήταν τίποτα χωρίς την ιδιωτική επιχειρηματική πρωτοβουλία.

  Επί της υποδοχής μας, η κ.Στέλλα Μηλιώτη, υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων του ΙΔΟΣ. Μια ευγενέστατη και ευπαρουσίαστη κυρία,  η οποία κερδίζει την συμπάθεια των επισκεπτών από την πρώτη στιγμή. Με την ιδιαίτερη επιμέλεια που φροντίζει  για όλα τα θέματα του ΙΔΟΣ έκανε και σε εμάς μια πρώτη ενημέρωση για το Ινστιτούτο. Μαζί της περιηγηθήκαμε εν συντομία στην αξιόλογη ιστοσελίδα του ΙΔΟΣ,  idos.gr  την οποία συστήνουμε και σε κάθε ενδιαφερόμενο που θέλει να μάθει περισσότερα για τις δραστηριότητες του Ινστιτούτου. Μετά από λίγο μας οδήγησε σε  αίθουσα συσκέψεων  όπου συναντήσαμε τον Διευθυντή του Ινστιτούτου, τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του  Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Χαράλαμπο Τσαρδανίδη. Πεπειραμένος, πραγματιστής, δραστήριος, συνεπής σε όλα, ότι υπόσχεται το φέρνει εις πέρας. Το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εξαιρετικά επιτυχημένη πορεία του Ινστιτούτου απ΄το 1993. Πρότυπο αξιοπρεπούς, χαρισματικού, πανεπιστημιακού καθηγητή, αφοσιωμένου στην επιστήμη και το ερευνητικό του έργο, ο Δρ. Τσαρδανίδης είναι από εκείνους τους σπάνιους διδάσκοντες που όταν τους ζητάς τα φώτα της επιστημονικής τους γνώσης δείχνουν αμέσως ενθουσιασμό να μοιραστούν τις πολύτιμες εμπειρίες τους και τις γνώσεις τους με πολύ ευγένεια δίχως καν να κοιτούν το πέρασμα του χρόνου με κλεφτές ματιές στο ρολόϊ χειρός τους, αν και το καθημερινό πρόγραμμά τους είναι πολύ φορτωμένο. Μας εντυπωσίασε με το εύρος των γνώσεών του καθώς και με την ήρεμη και κατανοητή ομιλία του. Ενημερωθήκαμε για την δημιουργία του ΙΔΟΣ, την πορεία και τους στόχους του. Ο καθηγητής Τσαρδανίδης  μας έδωσε την εντύπωση ότι κατέχει σε βάθος τις πτυχές των  θεμάτων της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας και της ελληνικής οικονομικής διπλωματίας αλλά επίσης  και τις γεωπολιτικές  σύγχρονες εξελίξεις στην περιοχή μας.  Δεν  αρνήθηκε να μας απαντήσει όταν του το ζητήσαμε και σε κάποια επιμέρους ερωτήματα αναφορικά με τα Βαλκάνια, την Νοτιοανατολική Μεσόγειο καθώς και τα ζητήματα ενέργειας που είναι τόσο επίκαιρα στις μέρες μας. 

-κ. Καθηγητά, πήραμε πριν λίγο μια εικόνα μέσα από την ιστοσελίδα του ΙΔΟΣ με το ιστορικό του. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για τα πρώτα βήματα του  Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων όπως το έχετε ζήσει από κοντά;

Χαράλαμπος Τσαρδανίδης: “Το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων ξεκίνησε το 1993 ως μια προσπάθεια να καλυφθεί ένα κενό που υπήρχε στην Ελλάδα από την έλλειψη ενός ερευνητικού κέντρου που θα πραγματεύεται τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις της Ελλάδος. Ήταν η περίοδος κατά την οποία οι ελληνικές επιχειρήσεις είχαν αρχίσει να δραστηριοποιούνται στα Βαλκάνια και υπήρχε μια έλλειψη πληροφόρησης για το τι συνέβαινε στις χώρες αυτές. Το ΙΔΟΣ ιδρύθηκε από τον Σύνδεσμο Ανωνύμων Εταιρειών και ΕΠΕ τότε και σήμερα  όπως πρόσφατα μετονομάστηκε  Σύνδεσμο ΑΕ  και Επιχειρηματικότητας  που έχει ως μέλη του επιχειρήσεις από όλους τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Θεωρήθηκε λοιπόν ότι θα μπορούσε να υπάρχει στο πλαίσιο του Συνδέσμου μια δεξαμενή σκέψης που να καλύπτει κυρίως την ανάγκη για πληροφόρηση των επιχειρήσεων ούτως ώστε να μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν με αποτελεσματικό τρόπο στο εξωτερικό. Επισημαίνεται ότι η Ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα   πέρα από τα σύνορα της χώρας είναι αρκετά ενεργή στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα Βαλκάνια,  στο χώρο της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Αλλά όχι τόσο αρκετά, ώστε να είμαστε ικανοποιημένοι. Επίσης, υπάρχουν άλλες  χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία όπου οι Έλληνες επιχειρηματίες  έχουν  αρχίσει να ενδιαφέρονται.  Άρα, ο πρώτος λόγος που ιδρύθηκε το Ινστιτούτο ήταν να προσφέρει τις  γνώσεις αλλά και  την απαραίτητη πληροφόρηση σε εκείνες τις επιχειρήσεις  που είχαν αρχίσει να δραστηριοποιούνται έντονα και ενόψει βέβαια και της ένταξης της Ελλάδος στην οικονομική και νομισματική ένωση. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι το Ινστιτούτο θα  μπορούσε να καλύψει  μια άλλη ανάγκη:  να δημιουργηθεί ένα φόρουμ συζήτησης και προβληματισμού ανάμεσα στους διαμορφωτές αποφάσεων πάνω στα θέματα της οικονομικής διπλωματίας αλλά και γενικότερα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας με τον ακαδημαϊκό κόσμο και με τις επιχειρήσεις. Επίσης, επιδιώκει να είναι ένας θεσμός διαλόγου με την Κοινωνία  των Πολιτών. Υπ΄αυτήν την έννοια δεν απευθύνεται μόνο στους επιχειρηματίες αλλά και στο γενικότερο κοινό που ενδιαφέρεται για την οικονομική διπλωματία της χώρας και κυρίως για τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις. Στο πλαίσιο αυτό το ΙΔΟΣ  διοργανώνει  σεμινάρια, διεθνή συνέδρια έτσι ώστε  να υπάρξει ένας πιο βαθύς προβληματισμός για τις εξελίξεις στο πεδίο της διεθνούς οικονομίας.”

-Η Πολιτεία στήριξε την προσπάθεια δημιουργίας του ΙΔΟΣ;

Χ.Τ.:  “Η ελληνική Πολιτεία γενικά  δεν στηρίζει  ικανοποιητικά  τα think tanks (δεξαμενές σκέψης) σε αντίθεση με άλλες χώρες. Εκείνη την εποχή είχε δημιουργηθεί από το Υπουργείο Εξωτερικών  ένα think tank για τα ζητήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης  και ένα άλλο  από το Υπουργείο  Άμυνας για τα αμυντικά θέματα της χώρας  τα οποία δυστυχώς δεν μακροημέρευσαν. Η γραφειοκρατία   γενικότερα, όχι μόνο στην Ελλάδα, δυσανασχετεί όταν  διατυπώνονται   κάποιες προτάσεις πολιτικής   εκτός  από τις δικές της προς την πολιτική ηγεσία. Εμείς επιζητούμε να έχουμε ένα διάλογο με τα Υπουργεία  και σε κάποιο βαθμό  πράγματι υφίσταται ένας τέτοιος διάλογος σε κάποιο βαθμό αυτό. Όμως, δεν χρηματοδοτηθήκαμε και ούτε επιδιώξαμε να χρηματοδοτηθούμε από την Πολιτεία. Στην Ελλάδα δεν είναι όπως στο εξωτερικό, λόγου χάρη  στις  ΗΠΑ που υπάρχει μια σχέση πιο δεμένη ανάμεσα στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων και τις δεξαμενές σκέψης.”

-Οι επιμορφωτικές δραστηριότητες του Ινστιτούτου τι περιλαμβάνουν;

Χ.Τ.: “Έχουμε κάνει πολλά σεμινάρια και διεθνή συνέδρια. Εκδίδαμε ένα περιοδικό το «Αγορά Χωρίς Σύνορα».  Που  όμως λόγω της οικονομικής κρίσης αναγκαστήκαμε να αναστείλουμε τη λειτουργία του. Έχουμε σκοπό να το  επανεκκινήσουμε αλλά με ηλεκτρονική μορφή. Στο ΙΔΟΣ καλύπτουμε ορισμένα πεδία γεωγραφικά ως μελέτη και έρευνα, Ευρωπαϊκή Ένωση, Νοτιοανατολική Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Έχουμε επίσης δραστηριοποιηθεί αρκετά στο χώρο της Ανατολικής Ασίας. Για την Ανατολική Ασία και ειδικότερα για την Κίνα υπάρχει ένα πρόγραμμα στο οποίο επικεφαλής είναι ο κ. Plamen Tonchev. Εξετάζει τις σχέσεις της Ανατολικής Ασίας με την Ελλάδα αλλά και γενικότερα με τον κόσμο. Μας ενδιαφέρουν επίσης οι εξελίξεις στην Υποσαχάρια Αφρική και έχουμε δραστηριοποιηθεί με έρευνες αλλά και εκδηλώσεις για την Υποσαχάρια Αφρική. Τελευταία έχουμε αρχίσει να δίνουμε έμφαση στις εξελίξεις στην Λατινική Αμερική. Κυρίως, ωστόσο, δίνουμε έμφαση στην Μεσόγειο, Μέση Ανατολή, Ευρώπη και  Βαλκάνια ”

-Εστιάζετε σε Μεσόγειο, Μέση Ανατολή πιο έντονα λόγω και των ενεργειακών θεμάτων που είναι επίκαιρα;

Χ.Τ.: ‘Όχι απαραίτητα. Από την αρχή ήταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων μας ο ευρύτερος χώρος της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Παρ΄όλες τις προσπάθειές μας για να υπάρχει ένας διάλογος ανάμεσα στους διαμορφωτές αποφάσεων, τους Επιχειρηματίες και στον Ακαδημαϊκό κόσμο για τις εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου  αυτός ο στόχος είναι  δύσκολος να επιτευχθεί, ίσως επειδή  δεν μιλούν πάντοτε την  ίδια γλώσσα. Ακόμα δεν το έχουμε πετύχει στον βαθμό τον οποίο θα θέλαμε αλλά παρ΄όλα αυτά αξίζει τον κόπο να καταβάλουμε προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.”

-Δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους οι επιστήμονες;

Χ.Τ.: “Κάναμε ένα συνέδριο  λόγου χάρη για την μετανάστευση στη Νότια Ευρώπη, τα πρακτικά του οποίου εκδόθηκαν από το Macmillan Press, το   στη Σαντορίνη  πριν από είκοσι χρόνια περίπου. Ήταν  από τα πρώτα συνέδρια που έγιναν για τις επιπτώσεις της Μετανάστευσης στις νότιες Μεσογειακές χώρες. Με συμμετοχή Ακαδημαϊκών αλλά και από την Δημόσια Διοίκηση και Επιχειρηματιών. Όμως, οι προτεραιότητες τους ήταν  διαφορετικές. Η κατανόηση δε  πολλές φορές ακόμα και ανάμεσα στους Ακαδημαϊκούς, για παράδειγμα  ανάμεσα στους Γεωγράφους και τους Διεθνολόγους  δεν  ήταν  εφικτή.”

-Να έρθουμε λίγο στα Βαλκάνια. Πως τα έβλεπαν οι Έλληνες επιχειρηματίες;

Χ.Τ.: “Οι Έλληνες επιχειρηματίες θεωρούσαν τα Βαλκάνια ως ένα νέο Ελ Ντοράντο και ως ένα βαθμό ήταν. Γι’ αυτό υπήρχε έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα, παρουσία, τουλάχιστον σε μερικές χώρες όπως στην Αλβανία, στην Βουλγαρία, στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία, στη Γιουγκοσλαβία και στη Ρουμανία.”

-Τώρα  πια δεν τα θεωρούν Ελ Ντοράντο;

Χ.Τ.: “Λόγω και της οικονομικής κρίσης που  επήλθε στην Ελλάδα, χωρίς να έχει εξαφανισθεί, έχει μειωθεί το ενδιαφέρον.”

-Η οικονομική κρίση δεν ήταν κάτι το καινούργιο για την Ελλάδα γιατί και παλαιότερα η χώρα βίωνε οικονομικές δυσκολίες;

Χ.Τ.: “Το κράτος δεν έδινε την δυνατότητα να πάρουν βοήθεια οι επιχειρηματίες. Λόγω της οικονομικής κρίσης που υπήρχε στην Ελλάδα το ΄89, 90,΄91 υπήρχε και πολιτική κρίση με αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις. Αργότερα, τα κατάφερε και έφτιαξε αποτελεσματικούς θεσμούς προς αυτή την κατεύθυνση. Μελετήσαμε μερικούς από αυτούς σε βάθος, όπως το  Ελληνικό Σχέδιο Οικονομικής Ανασυγκρότησης των Βαλκανίων (ΕΣΟΑΒ). Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έχουν δημοσιοποιηθεί. Σε εκείνες τις συναντήσεις που συμμετείχαν πολλοί επιχειρηματίες και εκπρόσωποι του κράτους βλέπαμε τις διαφορετικές  αντιλήψεις που υπήρχαν. Οι επιχειρηματίες είχαν το παράπονο ότι το κράτος δεν τους βοηθάει αρκετά, από την άλλη το κράτος έλεγε δεν μπορούμε να τα κάνουμε μόνο εμείς.”

-Συνεπώς επικεντρώνεστε στο ερευνητικό αποτέλεσμα;

Χ.Τ.: “Εμείς δεν ενεργούμε μόνο ως ένα think tank για τον Σύνδεσμο Ανωνύμων Εταιριών, ενεργούμε και ως ένα ερευνητικό κέντρο. Διεξάγουμε   έρευνες, συμμετέχουμε σε ευρωπαϊκά προγράμματα, έχουμε μια έντονη ερευνητική δραστηριότητα πάνω στον τομέα συνεργαζόμενοι και με άλλα Ινστιτούτα  των βαλκανικών χωρών.”

-Έχετε κάποιο σημαντικό πρόγραμμα που να τρέχει αυτή την σαιζόν;

Χ.Τ.: “Έχουμε αρκετά πράγματα που υπάρχουν κάθε εξάμηνο. Έχουμε ορισμένες μικρές έρευνες που γίνονται και με τη συμμετοχή κατόπιν προκήρυξης   υποψηφίων διδακτόρων που έχουν από κάτω μια ομάδα από μεταπτυχιακούς ερευνητές και  φοιτητές για ορισμένα ζητήματα που μπορεί να είναι 3-4, εξαρτάται από τις προτεραιότητες που έχουμε. Επίσης, έχουμε συμμετάσχει και ολοκληρώσει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για τα μικρά κράτη  αναφορικά με τον απευρωπαισμό στην Ελλάδα  και τη προσφυγική κρίση  και φυσικά υπάρχουν  και τα προγράμματα αναφορικά με την Ασία και ειδικότερα με την Κίνα.”

-Η περίοδος της Πανδημίας σας έχει αλλάξει πολύ τον σχεδιασμό;

Χ.Τ.: “Όλους τους έχει πάει πίσω και περίμενα ότι θα ήταν πιο άσχημα τα πράγματα σε αυτά τα δυο χρόνια της Πανδημίας. Θα έλεγα ότι η οικονομική κρίση  ήταν μια οδυνηρή εμπειρία  περισσότερο  από την άποψη ότι ένα μεγάλο μέρος των εταιριών βρέθηκε σε πολύ δύσκολη κατάσταση αφού ο Σύνδεσμος Ανωνύμων Εταιριών επιβιώνει και με αυτόν τον τρόπο επιβιώνει και το ΙΔΟΣ σχεδόν αποκλειστικά από τις συνδρομές των επιχειρήσεων. Κατάφερε, ωστόσο να ανταπεξέλθει από αυτήν την κρίση με επιτυχία  έχοντας  μεγαλύτερη δραστηριότητα και τονίζοντας την παρουσία του τόσο στο ερευνητικό σκέλος αλλά και το συμβουλευτικό. Νομίζω ότι η Πανδημία μας βρήκε πιο προετοιμασμένους. Πέρα από το γεγονός ότι δεν υπάρχει η ζωντανή επαφή, λόγω της τεχνολογίας που υπήρχε από πριν, το Ινστιτούτο ήταν προετοιμασμένο σε αυτό. Δεν σταματήσαμε καθόλου την δραστηριότητά μας, ούτε την ερευνητική ούτε των κύκλων των συνεδρίων ή των σεμιναρίων. Βέβαια, τα διεθνή συνέδρια δια ζώσης αναγκαστήκαμε να τα αναβάλλουμε. Έχουμε ένα διεθνές  γεγονός   που οργανώνει το  Ινστιτούτο  κάθε δυο χρόνια. Τέσσερις φορές έχει πραγματοποιηθεί. Αναφέρεται στην Ασφάλεια και στη Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μεσόγειο γενικότερα και στη Μέση Ανατολή. Αυτό τα δυο τελευταία χρόνια αποφασίσαμε να μην το κάνουμε  διαδικτυακά γιατί  η προσωπική επαφή παίζει  για μας πολύ μεγαλύτερο ρόλο. Το έχουμε αναβάλλει  για αργότερα όταν πια ελπίζουμε ένα μεγάλο μέρος του κινδύνου να έχει ξεπεραστεί.”

-Σε αυτό που μόλις αναφέρατε, έρχονται και επιστήμονες από το εξωτερικό;

Χ.Τ.: “Ναι, έρχονται είναι Διεθνής συνάντηση, στα αγγλικά γίνεται. Κατά τα άλλα, συνεχώς  συμμετέχουμε  σε διάφορα webinars και επίσης οργανώνουμε διαδικτυακές συναντήσεις. Δεν νομίζω λοιπόν ότι η Πανδημία μας ανάγκασε να ανασχέσουμε  τις δραστηριότητές μας.”

-Η αυριανή μέρα τι προβλέπει για το ΙΔΟΣ;

Χ.Τ.: “Έχουμε πολλούς στόχους. Προσπαθούμε να διευρύνουμε την έρευνά μας σε καινούργια πεδία. Για παράδειγμα, παρακολουθούμε πολύ το τι γίνεται στο ζήτημα της μετανάστευσης, της καινοτομίας. Σκοπεύουμε να μελετήσουμε σοβαρά, το εντεινόμενο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, το ζήτημα της ενέργειας. Δίνουμε, ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και των ελληνικών επιχειρήσεων. Θέλουμε η ελληνική οικονομία να επιδείξει σημαντική βελτίωση στην εξωστρέφειά της, στις εξαγωγές της, στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, στην παραγωγή ανταγωνιστικών υπηρεσιών στο εξωτερικό. Έχουμε διαμορφώσει ένα σχέδιο τουλάχιστον από δεκατέσσερις (14)  τομείς  στους οποίους θα μπορούμε να δώσουμε μια μεγαλύτερη έμφαση. Οι τομείς αυτοί δεν αναφέρονται μόνο στην οικονομική διπλωματία, ούτε στις οικονομικές και εμπορικές  σχέσεις με τις άλλες χώρες αλλά και σε  ορισμένη θεματολογία που εστιάζεται  στη βελτίωση της διεθνούς  ανταγωνιστικότητας  της χώρας και των ελληνικών επιχειρήσεων, στην  παιδεία, στο e-governance,  στην χρηστή διοίκηση. Επίσης, δίνεται μεγάλη έμφαση στην Ακαδημία Διαμεσολάβησης  που έχει  ιδρύσει  ο Σύνδεσμος και συνεργάζεται με αυτό και το Ινστιτούτο. Αφορά, επίσης,  την εκπαίδευση διαμεσολαβητών για την εξωδικαστική διευθέτηση υποθέσεων των επιχειρήσεων. Η διαμεσολάβηση είναι ένας νέος θεσμός που έχει νομοθετηθεί και στην Ελλάδα ούτως ώστε να αποφευχθεί κόπος, χρόνος και τα  έξοδα των επιχειρήσεων  που έχουν σε  δικαστικές διαμάχες.”

-Υπάρχει μόνιμος Διαμεσολαβητής;

Χ.Τ.: “Όχι. Υπάρχει ολόκληρος μηχανισμός για αυτήν την δουλειά που προσφέρει τις υπηρεσίες του: Το κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας.”

-Αλλά κάποιος όμως ηγείται αυτής της προσπάθειας;

Χ.Τ.: “Βεβαίως. Η κ. Ιωάννα Αναστασοπούλου ηγείται και άλλοι άνθρωποι σε αυτό το Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας που έχει δημιουργήσει ο Σύνδεσμος εδώ και καιρό.”

-Με το τέλος της Πανδημίας, πως βλέπετε να είναι το ΙΔΟΣ;

Χ.Τ.: “Με το τέλος της επιδημίας θα δοθεί η δυνατότητα στο ΙΔΟΣ να πολλαπλασιάσει  και να εντείνει τις ενέργειές του τόσο ως προς τις σχέσεις του με τις επιχειρήσεις αλλά  επίσης, και με το διάλογο που επιδιώκει με τους κρατικούς θεσμούς  που δεν πρέπει να τον παραλείπουμε. Βέβαια χωρίς  να αφήνει και την ερευνητική του δραστηριότητα γιατί το ένα δένει με το άλλο. Ο διάλογος με τις επιχειρήσεις ικανοποιεί βασικά αιτήματα επιχειρήσεων που θέλουν να μάθουν με ποιο τρόπο μπορούν να δραστηριοποιηθούν στο εξωτερικό. Με το κράτος στο πλαίσιο της οικονομικής διπλωματίας μπορεί να βοηθήσει όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων της εξωστρέφειας.  Με τον Ακαδημαϊκό κόσμο εμβαθύνουμε τις σχέσεις μας και τις συνεργασίες μας με άλλα Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια ούτως ώστε να υπάρχει η δυνατότητα εκπόνησης ορισμένων ερευνών τα πορίσματα των οποίων θα είναι χρήσιμα για τις επιχειρήσεις.”

-κ. Καθηγητά, επειδή είστε ένας πολύ έμπειρος Διεθνολόγος, θα θέλαμε να μας πείτε την άποψή σας για τις οικονομικές σχέσεις και πως επηρεάζουν αυτές τη διαμόρφωση της πολιτικής στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, από το Αιγαίο μέχρι και τις παράλιες χώρες της Μέσης Ανατολής τώρα που υπάρχουν και τα ενεργειακά θέματα και γίνονται μεγάλες αλλαγές;

Χ.Τ.: “Αυτός είναι ένας σημαντικός  τομέας  για την ελληνική οικονομική διπλωματία. Υπήρχαν πάντοτε με ορισμένες χώρες  της Ανατολικής Μεσογείου στενοί οικονομικοί  δεσμοί. Δεν αναφέρουμε μόνο την Τουρκία που αποτελεί ένα βασικό αποδέκτη των ελληνικών εξαγωγών. Ανάλογα με την χώρα που συζητάμε, ανάλογα με την περίοδο που συζητάμε,  μπορούμε να αναφέρουμε ως σημαντικές για την Ελλάδα  την Αίγυπτο, την Κύπρο, όπου οι οικονομικοί δεσμοί και οι οικονομικές εμπορικές σχέσεις είναι σημαντικές. Η Κύπρος είναι μια σημαντική αγορά για τις ελληνικές εξαγωγές. Όπως επίσης, υπάρχει ενδιαφέρον σε πολιτικό επίπεδο αλλά υπάρχει συνεργασία και σε οικονομικό επίπεδο, στα θέματα όχι μόνο της άμυνας και της ενέργειας  αλλά της αγροτικής οικονομίας και του τουρισμού με το Ισραήλ. Δεν πρέπει να παραλείπουμε, επίσης,  τις χώρες του Κόλπου και την Σαουδική Αραβία. Άρα, αυτό είναι ένα προνομιακό πεδίο για την Ελλάδα. Παρ΄όλες τις δυσμενείς εξελίξεις που υπάρχουν και τους πολέμους, μετά την Αραβική Άνοιξη και την αστάθεια της περιοχής. Αυτό δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ειδικά με την Αίγυπτο, οι σχέσεις ήταν και εξακολουθούν να είναι πρώτης προτεραιότητας για την Ελλάδα. Τα τελευταία  χρόνια έχει προστεθεί και ένα άλλο πεδίο δράσης. Αυτό  που αφορά  τον ενεργειακό τομέα και τις συνεργασίες που  έχουν  γίνει ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ αλλά και οι τριμερείς συνεργασίες Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδος, Κύπρου, Αιγύπτου. Η τριμερής με την Αίγυπτο και την Κύπρο  προηγήθηκε λίγο πιο μπροστά. Το σχήμα των τριμερών συνεργασιών έχει σήμερα  επεκταθεί  και με  άλλες χώρες. Στον τομέα της ενέργειας  έχει δημιουργηθεί   στην περιοχή και το  Φόρουμ Φυσικού Αερίου της  Ανατολικής Μεσογείου.”

-Η συνδρομή του ΙΔΟΣ ζητείται; Ως Επιστήμονες του χώρου των Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων  εκφέρετε την δική σας γνώμη στους πολιτικούς που χειρίζονται αυτά τα θέματα;

Χ.Τ.: “Αυτές είναι Διακρατικές συζητήσεις. Συμμετέχουμε σε διάφορα πάνελ και σεμινάρια. Κατά το παρελθόν μας ζητήθηκε να ετοιμάσουμε κάποια background papers. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει σε μόνιμη βάση, μόνο περιστασιακά. Το ενεργειακό κομμάτι είναι αρκετά σημαντικό. Εμείς συνεργαζόμαστε και με άλλους φορείς πάνω σ΄αυτό το ζήτημα. Κάνουμε εκδηλώσεις για την ενέργεια και τον ρόλο της Ελλάδος στην ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή.”

-Οι οικονομικές εξελίξεις στα Βαλκάνια σε σχέση με την Ελλάδα προς ποια κατεύθυνση πάνε στην παρούσα φάση;

Χ.Τ.: “Αν και τα Βαλκάνια διήλθαν μια κρίσιμη εποχή και ακόμα διέρχονται και παρ΄όλο την οικονομική κρίση που διήλθε η Ελλάδα και είχε σαν αποτέλεσμα την συρρίκνωση της παρουσίας των ελληνικών τραπεζών καθώς  ήταν και ένα από τα προαπαιτούμενα των  μνημονίων, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν εξακολουθεί να είναι ένας σημαντικός οικονομικός παράγοντας στην περιοχή και οι ελληνικές επιχειρήσεις σημαντικοί επενδυτές. Επίσης, οι εξαγωγές της χώρας προς τα βαλκανικά κράτη είναι αξιοσημείωτες,  όπως στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία και την  Βουλγαρία. Θα ήθελα να τονίσω ότι παρά την κρίση στις χώρες αυτές και  την πολιτική αστάθεια που τις χαρακτηρίζει, εξακολουθεί και υπάρχει μια έντονη ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα.”

-Συμπεριλαμβάνεται και η Ρουμανία;

Χ.Τ.: “Βεβαίως. Σημειωτέον η Ρουμανία, όσον αφορά την οικονομία της που είναι και η μεγαλύτερη χώρα των Βαλκανίων έχει κάνει φοβερές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια. Συνεπώς, η Ελλάδα είναι εκεί, μπορεί και στο μέλλον, εξαρτάται από την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και την συμμετοχή της στην Ευρώπη και κυρίως στο Ταμείο Ανάκαμψης. Μερικές από τις Δημόσιες Επιχειρήσεις της ίσως να καταφέρουν να επανέλθουν στα Βαλκάνια, τα οποία είναι προνομιακό τους πεδίο δράσης. Και το ενεργειακό κομμάτι με τον αγωγό φυσικού αερίου TAP που έχει  κατασκευαστεί πρόσφατα και λειτουργεί μεταφέροντας φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας από το Αζερμπαϊτζάν με απόληξη την Ιταλία  καθώς και οι κάθετοι διάδρομοι που δημιουργούνται θα δώσουν στην Ελλάδα έναν όχι ασήμαντο,  πρόσθετο γεωοικονομικό ρόλο στην περιοχή.  Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει έναν ενεργειακό προμηθευτή  για τις  χώρες αυτές.  Οι κάθετοι διάδρομοι είναι σίγουρο ότι θα συμβάλλουν, όπως και ο σταθμός LNG στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στην μείωση της εξάρτησης  των βαλκανικών κρατών σε φυσικό αέριο από  την Ρωσία. Επομένως, δίνεται στην Ελλάδα ένας σημαντικός ρόλος σαν διαμετακομιστικός κόμβος  σε σχέση με το παρελθόν.”

-Πως θα χαρακτηρίζατε την ενεργειακή κρίση;

Χ.Τ.: “Βρισκόμαστε εν μέσω μιας σοβαρής ενεργειακής κρίσης. Είναι το πετρέλαιο αλλά βασικά είναι η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου. Οι τιμές έχουν πολλαπλασιαστεί και τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα φαίνεται ότι η κατάσταση εάν δεν χειροτερέψει θα είναι τουλάχιστον ασταθής. Αυτό έχει επιπτώσεις σε όλον τον οικονομικό κύκλο, αύξηση του πληθωρισμού, αύξηση του κόστους παραγωγής, οπότε και οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να μετακυλήσουν το βάρος στον καταναλωτή.”

-Στο τέλος όμως δεν θα αντέξει ο κόσμος;

Χ.Τ.: “Για ορισμένες χώρες θα είναι πολύ οξύ το ζήτημα γιατί υπάρχουν και ειδικές περιστάσεις που μπορεί να συμβάλλουν σε αυτό. Οπωσδήποτε δεν είναι  θετική εξέλιξη όταν μάλιστα η ελληνική οικονομία φαινόταν να σταθεροποιείται και έχει για το 2022  προοπτικές για μια ουσιαστική  μεγέθυνση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος.  Βέβαια, ο τουρισμός συνέβαλλε πάρα πολύ την χρονιά που πέρασε. Εδώ, υπάρχουν δυο σχολές σκέψης σχετικά με την ενεργειακή κρίση. Η μια σχολή λέει ότι θα είναι προσωρινό γιατί αυτή η οικονομική κρίση συνδυάζεται με δυο άλλα ζητήματα, όπως  την  οικονομική άνοδο που  σημειώθηκε με τη χαλάρωση των μέτρων για την επιδημία  και την αύξηση της ζήτησης. Επίσης, ρόλο έπαιξε  και η πολιτική της Κίνας, η οποία επιθυμεί να  συγκεντρώσει πολύ μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου για να διατηρήσει τον ρυθμό μεγέθυνσης  της οικονομίας της.  Επίσης, είναι τα πολιτικά ζητήματα που έχουν σχέση με την Ρωσία, η οποία επιδιώκει για πολιτικούς λόγους να μην αυξάνει την παραγωγή της στο φυσικό αέριο ούτως ώστε να λειτουργήσει  ο  αγωγός Nord Stream 2 που  θα προμηθεύσει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Γερμανία. Μπορεί κάποιες από αυτές τις αιτίες να εξαλειφθούν, όπως μια διευθέτηση του ουκρανικού προβλήματος,  και να ομαλοποιηθεί η αγορά του φυσικού αερίου και η εφοδιαστική αλυσίδα που έχει προβλήματα λόγω αυτών των ειδικών περιστάσεων.”

-Και η άλλη σχολή; Λέει ότι δεν είναι προσωρινό και μας περιμένουν  χαοτικές καταστάσεις μελλοντικώς;

Χ.Τ.: “Θα υπάρξουν αρρυθμίες στην οικονομία αλλά όχι χαοτικές. Άλλες χώρες θα προσπαθήσουν να έχουν μια μεγαλύτερη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις δυσκολίες. Οπωσδήποτε όμως μιλάμε για μια κρίση που συμβαίνει αυτόν τον χειμώνα. Εάν αυτό θα συνεχιστεί ή όχι  είναι συνάρτηση και άλλων παραγόντων, δεν είναι συνάρτηση σε έναν τομέα μόνο.  Επηρεάζεται και από τη γενικότερη σχέση των χωρών και των παραγωγών και των καταναλωτριών από άλλους παράγοντες. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε αυτό. Διανύουμε ένα δύσκολο χειμώνα.”

Η επίσκεψή μας στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, μας άφησε τις καλύτερες των εντυπώσεων. Επιβεβαιώθηκε για μια ακόμη φορά η σημασία της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας  για την βελτίωση της ελληνικής οικονομίας αλλά και στην περαιτέρω πρόοδο των διεθνών οικονομικών σχέσεων της χώρας μας. Ευχαριστήσαμε για την ευγενική φιλοξενία  την κ. Μηλιώτη και τον κ. Τσαρδανίδη για τις γνώσεις που μοιράστηκε μαζί μας και ευχηθήκαμε τα καλύτερα για το μελλοντικό έργο του ΙΔΟΣ.

Επιμέλεια: Συντακτική Ομάδα Diplomatic Point